Στον Πόρο, με μια διπλή έκθεση, ο καταξιωμένος καλλιτέχνης συνομιλεί με το περιβάλλον του. Από τη μια η έκθεση «Λεμονοδάσος – Ημερολόγια ενός καλοκαιριού» που εκτίθεται μέχρι τις 24.7 στην Γκαλερί Citronne, σε επιμέλεια της δρος Ιστορίας της Τέχνης Τατιάνας Σπινάρη-Πολλάλη. Από την άλλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο η έκθεση «Το αλφάβητο – Αρχαϊκό Παλίμψηστο», σε συνεργασία με την γκαλερί και την Εφορεία Αρχαιοτήτων, που θα διαρκέσει έως το τέλος του Σεπτέμβρη. Και στις δύο εκθέσεις ο καλλιτέχνης συνομιλεί με τα προσωπικά του βιώματα, είτε αυτό αφορά το «Λεμονοδάσος» του Κοσμά Πολίτη ή την αναζήτηση ενός νέου κώδικα που θα ενώσει τη σκέψη και τα συναισθήματα των ανθρώπων πάνω στις ίδιες πανανθρώπινες αξίες.
– Εκθέτετε πάλι στον Πόρο;
– Ο Πόρος μού δίνει πάλι την ευκαιρία, τη χαρά να εξερευνήσω τι είναι αυτός ο τόπος που γεννά τόσο μεγάλα συναισθήματα. Το νήμα που ζητούσα, για παράδειγμα, και δεν είχα βρει μέχρι τότε στην πρώτη μου έκθεση ήταν η παρουσία του Σεφέρη που έγραψε στη Βίλα Γαλήνη το 1946 τη σειρά της «Κίχλης» και έτσι γεννήθηκε μια ολόκληρη έκθεση με τίτλο «Ο Ηδονικός Ελπήνωρ». Ετσι και τώρα, σε αυτή την έκθεση, η έμπνευση ήρθε από την πίσω πόρτα, από τη λογοτεχνία, από τον Κοσμά Πολίτη με αυτό το πολύ εμβληματικό μυθιστόρημα, με τίτλο «Λεμονοδάσος». Σήμερα μας φαίνεται περίπου κοινότοπο, αλλά τότε για τα ήθη της εποχής ήταν μια απελευθέρωση αισθημάτων, ελεύθερων σχέσεων, μια ελευθεριακή σχέση των ανθρώπων σε όλα τα επίπεδα. Ηταν και βέβαια σαν να καταγράφηκε για πρώτη φορά μέσα στη λογοτεχνία αυτός ο καινούργιος ανθρώπινος τύπος. Της γυναίκας, του άνδρα, των νέων ανθρώπων, με μια καινούργια αντίληψη, απελευθερωμένη και αντισυμβατική. Το λεμονοδάσος από τη μια πλευρά είναι η απελευθερωμένη σχέση των ανθρώπων και από την άλλη είναι η αποκάλυψη μιας φύσης η οποία σου δίνει την αίσθηση της πρωτογένειας, ενός παραδείσου που είναι δίπλα σου στην πραγματικότητα. Οι Ποριώτες τον αισθάνονται σαν φυσική τους προέκταση, η φυσική τους ουτοπία που είναι πραγματικότητα.
– Για να τον φέρνετε και στο σήμερα, αγγίζει μέσα σας κάτι πολύ επίκαιρο;
– Εγώ το συνδυάζω με την έκθεση που κάνω παράλληλα στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Οπου και εκεί με τελείως διαφορετικής κατηγορίας έργα και μια άλλη καλλιτεχνική οικογένεια δείχνεται εκεί –αλλά είναι τα δικά μου κομμάτια έτσι και αλλιώς– και εκεί διάλεξα να δείξω μια σειρά από έργα που είναι τα γράμματα της αλφαβήτου. Είναι σαν βιβλία που αντιστοιχούν σε ένα γράμμα της αλφαβήτου, και εκεί, όπως και στο λεμονοδάσος, το αίτημα, η επιθυμία είναι να βρεθεί κάτι το οποίο να είναι απέριττο, λιτό, πρωτογενές και αρχικό. Η αίσθηση είναι ότι πάμε να διώξουμε από πάνω μας ό,τι είναι περιττό και να αισθανθούμε πώς μπορούμε να ορίσουμε τα πράγματα μέσα από μια καινούργια αίσθηση καθαρότητας, λιτότητας, αξιών που σήμερα βρίσκονται σε απόλυτη κατάρρευση, υπονόμευση ή εξαφάνιση θα έλεγα.
– Τι απειλείται σήμερα περισσότερο;
– Αυτό που απειλείται περισσότερο σήμερα είναι κατ’ αρχήν ο ορθός λόγος. Δηλαδή μια αίσθηση να χάνουμε το νήμα, να μην μπορούμε να ξεκαθαρίσουμε τι είναι το ουσιώδες και τι δεν είναι. Αυτό που απειλείται είναι μια επικοινωνία που έχει χάσει το εσωτερικό της μέτρο. Και το λεμονοδάσος και το αλφάβητο λειτουργούν ως μεταφορές κωδίκων για πράγματα που χάνονται. Οπως λέει και η Δημουλά, έχει χαθεί η συνισταμένη των κραδασμών. Ακριβώς επειδή μιλάμε για την τέχνη, η τέχνη είναι ο δημόσιος χώρος των αισθημάτων. Και εκεί πέρα θα μπορούσε να συντελείται αυτό που ιδιωτικά παραμένει μια ατομική κυψέλη, να μπορεί να έχει τον χαρακτήρα μιας κοινότητας, μιας συλλογικότητας, μιας δύναμης πλαισίου. Με ανθρώπινους όρους, να φανερώνεται εκεί μέσα ο σεβασμός για την προσωπικότητα του άλλου.
– Σαν να έχει πάψει να είναι το σημαντικό ο άνθρωπος;
– Ή σαν να έχει πάψει να είναι αυτό το σημαντικό και την ίδια στιγμή να είναι πολύ σημαντικό ο άνθρωπος ως άτομο. Ενα τυπικό χαρακτηριστικό είναι αυτό που λέμε το ίδιον όφελος. Είναι συμφέρον. Απειλείται αυτός ο τύπος που από την ελευθερία του Κοσμά Πολίτη έχει φτάσει σε μιαν αυθαιρεσία και σε μια αδυναμία συνεννόησης.
– Ξαναγυρνώντας στην έκθεση, γιατί βάλατε μαύρο φόντο στα έργα;
– Το μαύρο δεν τοποθετήθηκε εκεί τυχαία. Για μένα είναι ο χώρος της σκέψης που είναι πολύ σημαντικό να τοποθετείται πλάι σε οτιδήποτε είναι φυσικό. Δεν είναι το κενό, ίσα ίσα είναι το εσωτερικό, η πνευματικότητα.