Το κοριτσάκι με τα κεφτεδάκια στα μαλλιά ανέβηκε στη σκηνή με το χαρτάκι του στο χέρι. Ξετύλιξε το χαρτάκι και άρχισε να διαβάζει με σιγανή φωνή σε άπταιστα αγγλικά. “Καλημέρα σας”, είπε. “Είμαι η Φαέζε και είμαι διαμεσολαβήτρια”.
Βρίσκομαι στο Αλ Βάφα, ένα ισλαμικό δημοτικό σχολείο στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας και παρακολουθώ την παρουσίαση μασουλώντας ένα παντάν, αυτό το πράσινο κέικ που φτιάχνουν στην Ινδονησία το οποίο μας έχουν ετοιμάσει μαζί με άλλες λιχουδιές οι γονείς των μαθητών.
Αλλά μισό λεπτό.
Διαβάσατε “ισλαμικό σχολείο”. Μπορώ να μαντέψω τι πέρασε από το μυαλό σας. Δεν είναι αδικαιολόγητο -πιθανότατα κι εγώ κάτι παρόμοιο θα σκεφτόμουν αν ήμουν στη θέση σας και όχι εδώ, τρώγοντας παντάμ. “Ισλαμικό σχολείο”, σου λέει ο άλλος. Τι είναι αυτό; Σχολείο τζιχαντιστών;
Πριν σας γράψω τι είναι αυτό, θέλω να σας επισημάνω το εξής: σχεδόν όλα τα κράτη αντιμετωπίζουν το μεταναστευτικό θέμα με λανθασμένο τρόπο και μάλιστα διαχρονικά.
Η Ολλανδία, ας πούμε, έχει πολύ μεγάλη παράδοση στη μετανάστευση. Από πολύ παλιά, ψύχραιμα και σοβαρά, αναγνώριζε την αξία της εισόδου μεταναστών στην οικονομία της και έκανε συγκεκριμένες κινήσεις για την ρυθμίσει. Όμως δεν ήταν πάντα οι καλύτερες κινήσεις. Για παράδειγμα, το 1969 η χώρα υπέγραψε ένα σύμφωνο με το Μαρόκο για την εισαγωγή προσωρινών εργατών. Σκεφτείτε το λίγο: υπέγραψαν διακρατική συμφωνία για να εισάγουν μετανάστες. Η έμφαση όμως ήταν στο “προσωρινών”. Η επιτροπή που εξέταζε τους υποψήφιους για να έρθουν στην Ολλανδία και να δουλέψουν στα χωράφια τους έκανε μια ερώτηση στα Γαλλικά. Αν την καταλάβαιναν και απαντούσαν, τους έκοβαν. Ήθελαν, βλέπετε, μόνο αμόρφωτους και ανειδίκευτους, να έρθουν να δουλέψουν για λίγο στα χωράφια ή στα εργοστάσια, να καλύψουν τις ανάγκες τις οικονομίας, και μετά να φύγουν. Φυσικά, δεν πήγε πολύ καλά αυτό.
Οι άνθρωποι από το Μαρόκο, το Πακιστάν, την Τουρκία και αλλού έρχονταν και, όπως το συνηθίζουν οι θαρραλέοι, δραστήριοι, εργατικοί και ικανοί, η πάστα του ανθρώπου που κατά κανόνα επιλέγει να αλλάξει χώρα και περιβάλλον για να διεκδικήσει μια καλύτερη ζωή δηλαδή, έβρισκαν τον τρόπο τους, μάθαιναν τη γλώσσα, οργανώνονταν σε δίκτυα και κοινότητες, έβρισκαν κι άλλες, καλύτερες δουλειές, έφερναν και τις οικογένειές τους και ενσωματώνονταν στην κοινωνία όπως όπως, μόνοι τους. Αυτός, βεβαίως, δεν ήταν ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτή η δουλειά. Και έτσι η ενσωμάτωση δεν ήταν οργανική ή πλήρης. Κι αυτό είχε συνέπειες.
“Οι γονείς μου ήρθαν από το Πακιστάν το 1974”, μου είπε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας De Telegraph Καμράν Ουλά. “Όταν πήγα στο σχολείο της γειτονιάς στα τέλη της δεκαετίας του ‘80, ήμασταν 22 παιδιά μεταναστών και 3 παιδιά γηγενών στην τάξη. Ήμουν πολύ καλός μαθητής, οπότε όταν τελείωσα το δημοτικό με δέχτηκαν σε ένα πολύ καλό γυμνάσιο. Εκεί ήμασταν 3 παιδιά μεταναστών και 22 παιδιά γηγενών”. Το αποτέλεσμα της έλλειψης πολιτικών ενσωμάτωσης ήταν οι ανισότητες, η γκετοποίηση, η περιθωριοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός και, τελικά, ο λαϊκισμός και ο ρατσισμός σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής (συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής). Ο Πιμ Φόρτουιν, ο Γκεερτ Βίλντερς και τα σημερινά μουσουλμανικά κόμματα.
Σήμερα, όμως, η Ολλανδία προσπαθεί να κάνει κάποια πράγματα καλύτερα.
Στην χώρα αυτή το άρθρο 23 του Συντάγματος προβλέπει ότι ομάδες γονέων μπορούν να ζητήσουν από την κυβέρνηση να φτιάξει σχολείο για την περιοχή τους, και η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να το χρηματοδοτήσει. Κάποια από τα σχολεία αυτά έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα. Στο Άμστερνταμ σήμερα υπάρχουν 9 ισλαμικά δημοτικά σχολεία, σε ολόκληρη τη χώρα 52. Όλα δημόσια, ακολουθούν πλήρως το κανονικό πρόγραμμα σπουδών του Ολλανδικού υπουργείου παιδείας και οι μόνες διαφορές είναι ότι μία φορά την εβδομάδα τα παιδιά κάνουν θρησκευτικά, ότι δικαιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας να προσεύχονται και ότι το πρόγραμμα ακολουθεί τις μουσουλμανικό εορτολόγιο.
Οι 355 μαθητές, ηλικίας 4-12 ετών, κατάγονται από 20 διαφορετικές χώρες (κυρίως από το Μαρόκο και την Τουρκία) αλλά οι 36 καθηγητές (6 άνδρες και 30 γυναίκες) προέρχονται από κάθε πολιτισμικό και θρησκευτικό υπόβαθρο. Όπως μας εξήγησαν, ο σκοπός του σχολείου αυτού δεν είναι μόνο η απλή διδασκαλία. Το σχολείο στοχεύει στο να προετοιμάσει τους μαθητές, οι περισσότεροι εκ των οποίων ζουν σε υποβαθμισμένες περιοχές και προέρχονται από φτωχές οικογένειες, για να προχωρήσουν στο γυμνάσιο και, κυρίως, για να ενταχθούν ομαλά στην Ολλανδική κοινωνία. Το σχολείο μπορεί να μην γιορτάζει τα Χριστούγεννα και να μην έχει χριστουγεννιάτικα δέντρα, αλλά τα παιδιά μαθαίνουν για όλες τις χριστιανικές γιορτές και για το τι συμβαίνει στην κοινωνία έξω απ’ το σχολείο. “Θέλουμε να τα βοηθήσουμε να διαφυλάξουν την ταυτότητα τους”, μας είπε μια καθηγήτρια, “και να γίνουν καλοί πολίτες”. Το σχολείο επικεντρώνει στα ίδια πράγματα που απασχολούν και όλα τα άλλα σύγχρονα σχολεία, στην εξοικείωση με την τεχνολογία, την εξατομικευμένη παροχή εκπαίδευσης στα παιδιά, την έμφαση στην επιστήμη και την τεχνολογία, στην καλλιέργεια αισθήματος ασφάλειας, την ανεξαρτησία και την ενδυνάμωση των παιδιών.
Το Αλ Βάφα, δε, είναι ένα από τα “ειρηνικά σχολεία” της Ολλανδίας, στα οποία υπάρχει ο θεσμός του “διαμεσολαβητή”. Κάποια παιδάκια εκπαιδεύονται στην επίλυση διαφορών και αναλαμβάνουν να λύσουν τυχόν τσακωμούς ανάμεσα στους άλλους μαθητές. Το κοριτσάκι με τα κεφτεδάκια στα μαλλιά, η 9χρονη Φαέζε*, μας περιέγραψε πώς έλυσε τη διαφωνία πού είχαν δύο συμμαθητές της που ήθελαν να παίξουν με την ίδια μπάλα. “Καθίσαμε σε ένα ήσυχο μέρος”, είπε, “μου εξήγησαν με ήρεμη φωνή τη γνώμη τους και εγώ τους είπα τι πρέπει να κάνουν για να λυθεί το πρόβλημα. Έπαιξαν μαζί με τη μπάλα”.
Το σχολείο ακόμα προσφέρει μια ψηφιακή πλατφόρμα μέσω της οποίας επικοινωνεί άμεσα με τους γονείς (μας εξήγησε μια μαμά πώς λειτουργεί), αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες καθώς και εκδρομές και εξορμήσεις και δραστηριότητες στην γύρω κοινότητα (μια φτωχή περιοχή). Στην έκτη δημοτικού οι μαθητές του Αλ Βάφα κάνουν μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Τέτοια προγράμματα έχουν ως αποτέλεσμα τα ισλαμικά δημοτικά σχολεία να θεωρούνται εξαιρετικά επιτυχημένα. Τα παιδιά που βγαίνουν από αυτά τα πηγαίνουν πολύ καλύτερα από ό,τι παιδιά σε άλλα σχολεία υποβαθμισμένων και φτωχών περιοχών. Η λίστα των αποφοίτων πια περιλαμβάνει γνωστούς πολιτικούς, επιχειρηματίες, επαγγελματίες και αθλητές. Ακόμα και δεύτερης ή τρίτης γενιάς μουσουλμάνοι, πολλοί εκ των οποίων δεν είναι καθόλου θρησκευόμενοι, κάνουν αίτηση για να φέρουν τα παιδιά τους σε αυτό το σχολείο, πολύ απλά επειδή είναι καλό σχολείο.
Βεβαίως, υπάρχουν και προβλήματα. Αυτά τα σχολεία είναι ακόμα πολύ λίγα -λιγότερα από το 1% των Ολλανδικών σχολείων, την ώρα που το 5% του πληθυσμού της χώρας είναι μουσουλμάνοι. Σε μια χώρα όπου το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα είναι λαϊκιστικό και ξενοφοβικό, υπάρχουν και αντιδράσεις. Κάποιοι δεν συμφωνούν με το ότι αυτά τα σχολεία (όπως και όλα που βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές) παίρνουν μεγαλύτερη χρηματοδότηση από άλλα, που βρίσκονται σε πιο προνομιούχες γειτονιές. Και μπορεί τα ισλαμικά δημοτικά να θεωρούνται εξαιρετικά επιτυχημένα, όμως η εικόνα στα ελάχιστα και πολύ χαμηλής ποιότητας ισλαμικά γυμνάσια είναι πολύ διαφορετική. Πρόσφατα, για παράδειγμα, ξέσπασε σκάνδαλο σε ένα όταν αποκαλύφθηκε πως ένα από τα μέλη του ΔΣ είχε αναρτήσει σχόλιο υπέρ του ISIS στο Facebook. Μολονότι το συγκεκριμένο μέλος απομακρύνθηκε από το σχολείο, η πόλη του Άμστερνταμ αρνήθηκε να καταβάλει την προβλεπόμενη χρηματοδότηση μέχρι να παραιτηθεί ολόκληρο το ΔΣ.
Τα δημοτικά, όμως, φαίνεται ότι έχουν κατορθώσει κάτι που για πολλούς συνανθρώπους μας στα άκρα φαίνεται αδύνατο ή παράδοξο: να βγάζει μαθητές που και διατηρούν την ταυτότητα τους, και μαθαίνουν πώς να είναι σωστοί πολίτες μιας προοδευτικής δυτικής κοινωνίας. Σε έναν κόσμο στον οποίο οι κραυγές των φοβισμένων και των μισαλλόδοξων ακούγονται δυνατότερα από όλες, τέτοιοι μικροί, αόρατοι θρίαμβοι μπορούν να δημιουργούν μια κάποια αισιοδοξία για το μέλλον.
“Αντίο”, μας είπε το κοριτσάκι με τα κεφτεδάκια στα μαλλιά, σε άπταιστα αγγλικά. “Ευχαριστούμε που ήρθατε στο σχολείο μας”.
—
*όχι το πραγματικό της όνομα