Ακούγεται αντιφατικό, αλλά δεν είναι: μπορεί κανείς να είναι εθνικιστής και θαυμαστής του Ερντογάν ταυτόχρονα. Μπορεί να έχει την ίδια αντίληψη με εκείνον για το τι είναι και πώς επιτυγχάνεται η εθνική ισχύς: την αρχαϊκή αντίληψη ότι δυνατό σε κάνουν το σεράι και το κανόνι. Κατά τον ίδιο τρόπο, συναντά κανείς ανθρώπους που είναι αντισημίτες και θαυμαστές του Ισραήλ ταυτόχρονα. Ζηλεύουν τον μιλιταρισμό και τις μεθόδους επιρροής του ισραηλινού κράτους, ενώ είναι ταυτόχρονα υποτελείς των θεωριών συνωμοσίας για τους σκοπούς του.
Υπάρχει κάτι στο οποίο θα είχαμε λόγο να ζηλεύουμε την Τουρκία του Ερντογάν; Μήπως το δικό του μοντέλο δικαιώνεται, καθώς επιβάλλει τα τουρκικά συμφέροντα ακόμη και σε υπέρτερες δυνάμεις;
Θα ήταν έτσι, αν «συμφέρον» του τουρκικού λαού ήταν να τελεί περίπου το ένα τρίτο του σε καθεστώς απαγόρευσης. Θα ήταν, αν οι ηγεμονικές φαντασιώσεις δεν έκρυβαν μια χωλή δημοκρατία και μια ρηχή, ασταθή οικονομία.
Η σύγκριση αυτή της Τουρκίας με την Ελλάδα ακούγεται ίσως ηθικολογική – σαν να προσπαθεί να εξωραΐσει την υστέρηση ισχύος, μεταμφιέζοντάς την σε αξιακή υπεροχή. Ομως, οι αξίες δεν συνεπάγονται αυτομάτως αδυναμία. Αντιθέτως. Οι αξίες είναι τεκμήριο των ιστορικών ριζωμάτων της χώρας σε εκείνη την πλευρά του κόσμου που επικράτησε επειδή –και όχι παρότι– μπορούσε να εγγυηθεί ευημερία και ελευθερία.
Υπάρχει μια σχολή σκέψης που θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα της Ελλάδας είναι εμπόδιο. Το γεγονός, ας πούμε, ότι εδώ καμία κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να παρατείνει τη στρατιωτική θητεία στους 32 μήνες –όσο είναι στο Ισραήλ– ερμηνεύεται σαν ένδειξη πολιτισμικής μαλάκυνσης.
Πρόκειται για μια σχολή που υποτιμά τη μακροπρόθεσμη προοπτική των εθνικών μας πλεονεκτημάτων. Περιφρονεί τις δυνατότητες μιας ευρωπαϊκής χώρας, με παλιά συμμαχικά ερείσματα, να ανακτήσει την οικονομική και διπλωματική εξωστρέφεια που την είχε κάποτε εδραιώσει ως soft power στα Βαλκάνια. Και, αντίστοιχα, υπερτιμά τις αντοχές του αυταρχικού και οπισθοδρομικού υποδείγματος της γείτονος, που είναι τόσο ευάλωτο στους ανέμους της ιστορικής αλλαγής όσο εντυπωσιακή φαντάζει σήμερα η επιθετικότητά του.
Η στρατηγική κατά του Ερντογάν δεν μπορεί να είναι ερντογανική. Η Ελλάδα έχει πιο έξυπνο οπλοστάσιο.
Δημήτρης Σταμάτης: Γαλάζιες χάντρες
Οχι και πολλά, είναι η αλήθεια. Για να βρει τις αναλογίες, αρκεί να θυμηθεί κανείς τον Καρανίκα. Εκμεταλλευόμενη την περίπτωση του κολλητού, που, με μόνο φορτίο την κομματική του ταυτότητα, πήρε γραφείο στο Μαξίμου, η Ν.Δ. είχε πλέξει ολόκληρο αφήγημα. Οι συριζαίοι παρουσιάζονταν ως ορδές εξουσιαστικής λαιμαργίας· ως κομιστές ενός παλαιοαριστερού εξισωτισμού, που περιφρονούσαν την αριστεία και φθονούσαν τα καλά βιογραφικά, πριμοδοτώντας την κουλτούρα των καταληψιών της Γκράβας. Καταγγέλλοντας αυτή την κουλτούρα, η Ν.Δ. αποδύθηκε σε μια ηθική καμπάνια για την εγκαθίδρυση της αξιοκρατίας.
Πέντε μήνες τώρα, κανείς δεν έχει καταφέρει να υπονομεύσει την κυβέρνηση τόσο καίρια όσο η ίδια τον εαυτό της, με τους διορισμούς της. Αντίθετα προς τις αρχικές εντυπώσεις, που είχε δημιουργήσει η συμμετοχή καταξιωμένων επαγγελματιών και τεχνοκρατών στο υπουργικό συμβούλιο, κάθε νέος διορισμός εμπέδωνε την εντύπωση ότι το κράτος μετατρέπεται πάλι σε κέντρο αποκατάστασης βετεράνων πολιτευτών. Τα παραδείγματα είναι πια πολύ περισσότερα και από τις χάντρες στα κομπολόγια του Δημήτρη Σταμάτη.
Είναι αδύνατο να πιστέψει κανείς ότι, έπειτα από τόσες μπεγλεριές υψηλών ντεσιμπέλ, η κυβέρνηση δεν έχει σταθμίσει το πολιτικό κόστος. Προφανώς, η στάθμιση έδειξε ότι το κόστος από την περιφρόνηση των κομματικών αιτημάτων θα ήταν βαρύτερο απ’ ό,τι ο αντίκτυπος στην κοινή γνώμη. Φαίνεται να έχει επικρατήσει η εκτίμηση ότι ο εξευμενισμός των νεοδημοκρατικών συνιστωσών λειτουργεί σταθεροποιητικά για την κυβέρνηση. Ιδίως αν πρόκειται για τη διαρκώς αυτοθυματοποιούμενη συνιστώσα στην οποία ο Σταμάτης υπηρετούσε πάντα ως υπασπιστής.
Οι εσωκομματικές διευθετήσεις σταθεροποιούν τη νέα εξουσία πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι μια ανοικτή και αβέβαιη διαδικασία στρατολόγησης νέων στελεχών, για θέσεις που, ούτως ή άλλως, μόνο ανταγωνιστικές δεν είναι. Θέσεις που είναι οστεοφυλάκια για ληγμένες φιλοδοξίες.
Το κράτος επιζεί έτσι με την εγγενή του υπόταση· και η διακυβέρνηση ψάχνει την εσωτερική της ησυχία στην ασφάλεια της επετηρίδας. Καλύτερα ένας πολιτευτής που εξελέγη για πρώτη φορά το 1985 – και τελευταία φορά με σταυρό το 1990. Καλύτερη μια μικρή συμβολική ζημιά –ή, έστω, πολλές συμβολικές ζημιές– από τα πειράματα. Αρκεί στο τέλος να καταφέρεις να πείσεις ότι απλώς κυβερνάς με το κόμμα. Και όχι για το κόμμα.