Ακούγεται ως μία ιδέα από εκείνες που πίσω τους κρύβεται ένα ενδιαφέρον περιστατικό. Και κάπως έτσι έχουν τα πράγματα: πριν από τρία-τέσσερα χρόνια, οι δίδυμοι Μιχάλης και Παντελής Καλογεράκης, λάτρεις και θεράποντες της μουσικής και της μελοποιημένης ποίησης, έτυχε να εντρυφούν ταυτόχρονα στο ρεμπέτικο τραγούδι και στην ποίηση του Αρθούρου Ρεμπώ. Φυσικά, όχι λόγω της προφανούς ηχητικής συνάφειας: στο ρεμπέτικο τους γοήτευε ο στίχος, που καθότι απλός και λιτός, «σε χτυπάει πολύ δυνατά», ενώ στον Ρεμπώ και στη ζωή του, είχαν εντοπίσει την περιβόητη σχέση με τον ομότεχνό του Πολ Βερλέν, γεμάτη τόσο καημό και βάσανο, που θα μπορούσε να επενδυθεί με τρίχορδο μπουζούκι. Ακούγεται τραβηγμένο; Ισως· «φαντάσου όμως να δίνεις μια συναυλία και τη στιγμή που τραγουδάς, να αντιλαμβάνεσαι τη σύνδεση», λέει ο Μιχάλης. «Να διαπιστώνεις ότι η εξ αποστάσεως σχέση του Ρεμπώ με τον Βερλέν, μπορεί να περιγραφεί από το “Μας χώρισαν οι θάλασσες και οι ωκεανοί”».
Το πρώτο γράμμα
Ολίγη ιστορία λοιπόν: τον Σεπτέμβριο του 1871, λίγους μήνες μετά την παρισινή Κομμούνα και ενώ έχει γράψει κάποια από τα καλύτερα ποιήματά του όντας μόλις έφηβος, ο Ρεμπώ στέλνει γεμάτος θαυμασμό το πρώτο του γράμμα στον Πολ Βερλέν, ζητώντας να τον γνωρίσει. Εκείνος του απαντά «ελάτε, αγαπημένη, μεγάλη ψυχή, σας προσκαλούμε, σας περιμένουμε». Ακολούθησε μια σχέση τόσο ταραχώδης, με τόση ειλικρίνεια, αλλά και με τόσο πάθος (στις Βρυξέλλες, έπειτα από μια διαφωνία, ο Βερλέν μεθυσμένος θα πυροβολούσε τον Ρεμπώ), που κατά τη γνώμη του Μιχάλη Καλογεράκη, θα θύμιζε τις σχέσεις που αφηγούνται τα ρεμπέτικα τραγούδια. Ρεμπώ και Βερλέν αγαπήθηκαν, δημιούργησαν μαζί, αντάλλαξαν επιστολές (στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Γαβριηλίδης» και «Ερατώ»), χωρίστηκαν. «Ηταν μια ρεμπέτικη ιστορία, ένας ρεμπέτικος έρωτας», λέει ο Μιχάλης. «Στην παράσταση, λοιπόν, θέλουμε να ψηλαφήσουμε όσα συνδέουν αυτόν τον “ρεμπέτικο” τρόπο ζωής του Ρεμπώ, με τον ποιητικό κόσμο του ρεμπέτικου τραγουδιού».
Το όνομα αυτής, «Ρεμπώτικα». Στη διάρκειά της, μπορεί κανείς να ακούσει σε απαγγελία μια κατάθεση του Ρεμπώ στη βελγική αστυνομία (έπειτα από εκείνο τον πυροβολισμό), συνοδεία του ρεμπέτικου άσματος «Η καταιγίδα», με στίχους όπως «η καταιγίδα που φοβόμουν σε έχει πάρει/και σ’ έχει πάει μακριά απ’ τη χαρά». Σε άλλο σημείο, όταν ο Παντελής θα αφηγείται τη συνάντηση των δύο ανδρών στο Παρίσι μετά τον χωρισμό τους, η κομπανία θα παίζει το «Λόγια ανταλλάξαμε βαριά». «Τα ρεμπέτικα μπορούν να περιγράψουν κάθε σχέση, γιατί είναι τόσο απλά που ταυτίζεσαι», λέει ο Μιχάλης. «Οι επιστολές Ρεμπώ και Βερλέν είναι εξίσου δυνατές. Οσα γράφουν όμως οι δυο τους για τον πόνο, την απόσταση, την αναμονή, διαφέρουν πολύ από τη δική μας εποχή, που η επικοινωνία είναι τόσο εύκολη. Σήμερα μιλάμε ακατάπαυστα, πράγμα χειρότερο από το να γράφεις και να περιμένεις να φτάσει το γράμμα σε δεκαπέντε μέρες. Γιατί σε αυτό το γράμμα, θα βάλεις το απόσταγμα της ψυχής σου».
Στην αποψινή παράσταση, που θα πραγματοποιηθεί στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου, εκτός από τα δύο αδέλφια, θα ερμηνεύει και η Νεφέλη Κατσούλη. Στο δεύτερο μέρος θα ακουστούν και παλιότερα τραγούδια του Μιχάλη και του Παντελή. Η δισκογραφία τους θα συμπληρωθεί από τα «Ρεμπώτικα», που αφού ηχογραφηθούν, θα κυκλοφορήσουν μέσα στην άνοιξη από τη Μικρή Αρκτο, σε ενορχήστρωση Απόστολου Κίτσου. Μια ερώτηση μένει μόνο: υπάρχει άραγε κάτι το ολισθηρό στην ανάμειξη των πάντων με τα πάντα, που σαν να ευνοείται από την εποχή και την τεχνολογία; «Ο κίνδυνος υφίσταται όταν η στάση σου δεν είναι ειλικρινής, όταν δεν σε ενδιαφέρει το πώς επικοινωνούν τα πράγματα», αποκρίνεται ο Μιχάλης. «Δεν μαθαίνουμε κάτι στον κόσμο. Τα “Ρεμπώτικα” είναι ένα πείραμα, ένα μονοπάτι. Αλλά και μία δική μας σύλληψη, χωρίς να απαιτούμε να θεωρηθούμε αυθεντίες».
«Ρεμπώτικα», Αγγλικανική Εκκλησία Αγίου Παύλου, (Φιλελλήνων 27). Στις 9 μ.μ.