Κώστας Μουτζούρης: Τα Εξάρχεια της Δεξιάς
Ολες αυτές τις τιμές επιδαψίλευαν στον Κώστα Μουτζούρη δημοσίως. Γιατί στο παρασκήνιο βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας λειτουργούσαν μέχρι πρότινος πιο δραστικά, ως πολιτικοί του σπόνσορες.
Τώρα ο περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου αναθεματίζεται ως γραφικός και επικίνδυνος. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι η επικινδυνότητά του δεν θα είχε φτάσει ποτέ σε τέτοια επίπεδα εάν δεν την είχε αποχαλινώσει η αμφιθυμία της κυβέρνησης – που, αντί να κυβερνά, έκανε μαζί του συνδικαλισμό.
Ετσι παρουσιασμένο, το έλλειμμα της κυβέρνησης μοιάζει με έλλειμμα «τακτικής». Με βραχυκύκλωμα λόγω λανθασμένων χειρισμών. Αν όμως ήταν μόνο τέτοιο, θα είχε αποδώσει μία από τις τρεις-τέσσερις επανεκκινήσεις που επιχείρησε στη μεταναστευτική της πολιτική.
Το αδιέξοδο αντανακλά μια βαθύτερη αντίφαση στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Ακόμη και στελέχη υπονόμευαν με τη ρητορική τους τον διακηρυγμένο στόχο.
Οταν υπουργοί έλεγαν μέχρι προχθές ότι πέφτουμε «θύματα προσπάθειας αλλοίωσης της χώρας» και ότι δεν θέλουν ούτε ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ενωση, «αν είναι να καταστραφεί η Ελλάδα»· όταν ο πρώην πρωθυπουργός μιλούσε για εισβολή· όταν βουλευτές ζητούσαν να «ξεπεράσουμε τα ταμπού με τα ξερονήσια»· όταν στη συμπολίτευση επικρατεί τέτοια μουτζουρογλωσσία, τι τον θέλεις τον αυθεντικό Μουτζούρη;
Το θέμα δεν είναι τάχα ιδεολογικό. Ανεξαρτήτως του πώς τοποθετείται κανείς απέναντι στις απόψεις περί μουσουλμανικής εισβολής και αλλοίωσης πληθυσμού, δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει ότι ακριβώς τις ίδιες θεωρίες σέρβιρε στην τοπική κοινωνία και ο περιφερειάρχης.
Ακριβώς την ίδια απειλή επικύρωναν από τα τηλεπαράθυρα υπουργοί και βουλευτές, νομιμοποιώντας αυτούς που πιάνουν τώρα τα όπλα. Και λογικά. Οταν σου λένε ότι πέφτεις θύμα εισβολής, δεν σου υπαγορεύουν να αμυνθείς με κάθε μέσο;
Προεκλογικά, κάποιοι στη Νέα Δημοκρατία φοβούνταν το αριστερό πεζοδρόμιο. Φοβούνταν ότι από εκεί μπορούσε να προέλθει μια «προβοκάτσια» κοινωνικής αναταραχής.
Κυνηγώντας το αριστερό πεζοδρόμιο, τους διέφυγε το δεξιό. Τους ξέφυγαν τα δικά τους «Εξάρχεια». Κι έφτασαν να πολιορκούν στρατόπεδα με καραμπίνες.
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Θραυσματούργημα
Το 1980 ο Σαββόπουλος συμφωνεί με τον Χατζιδάκι να δώσει μια συναυλία για το Τρίτο Πρόγραμμα. Πηγαίνει στο θέατρο και βλέπει δεινό συνωστισμό. Είδε «τα ταβανάκια κάτω από τα θεωρεία να δονούνται». Ανέβηκε στη σκηνή και είπε στον κόσμο ότι η συναυλία ματαιώνεται. «Δεν εκινείτο ουδείς». Ο κόσμος νόμιζε ότι ο Σαββόπουλος «έκανε χάπενινγκ». Κι ακίνητος φώναζε συνθήματα, πετούσε σαΐτες.
Σε αυτή την αυθάδη αμεριμνησία του κοινού, ο Σαββόπουλος είδε «τη φωτογραφία του πράγματος που επερχόταν» – εννοώντας τη βασιλεία του λαϊκισμού. Η ηχογραφημένη αφήγησή του για τον οιωνό εκείνης της πλατείας ανοίγει την παράσταση που ανεβάζει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός για τη Μεταπολίτευση στο θέατρο Θησείον.
Ο Σαββόπουλος εμφανίζεται έτσι σαν τον γελωτοποιό στην παραβολή του Κίρκεγκορ, που φώναζε στους θεατές ότι έχει ξεσπάσει φωτιά στα παρασκήνια. Ομως, εκείνοι νόμιζαν ότι τους διασκέδαζε και χειροκροτούσαν. Ετσι, γράφει ο Κίρκεγκορ, πιστεύω ότι θα έρθει το τέλος του κόσμου: Μέσα στους πανηγυρισμούς των ξύπνιων που θα πιστέψουν ότι είναι πλάκα.
Ηταν άραγε η Μεταπολίτευση μια τέτοια, ετοιμόρροπη λαοσύναξη; Μια ολέθρια παρεξήγηση; Ηταν ένα πάρτι που άφησε μόνο μισοπιωμένα ποτήρια –όπως στο τραπέζι του σκηνικού– κι ένα ατελείωτο χανγκόβερ; Ή μήπως ήταν σαν το νυφικό που μνημονεύεται στην παράσταση – κοντό στα πόδια και παραφουσκωμένο στους ώμους· μίνι κάτω και μπαρόκ πάνω; Το θέατρο του Μαρμαρινού δεν κάνει κρίση. Στη σκηνή του εμφανίζεται η Ιστορία, όχι σαν μεθοδική αφήγηση που αξιώνει να «κανονίσει» το παρελθόν σε νήματα αιτιότητας. Παρελαύνει η Ιστορία όπως βιώνεται: χύμα. Θραυσματική και διαθλασμένη στον καθένα.
Τίποτε, ωστόσο, δεν φαίνεται να λείπει. Παριστάνεται εκεί η παραφορά της μεταπολιτευτικής εφηβείας. Το ΠΑΣΟΚ. Η Μελίνα γερμένη δίπλα στην Αφροδίτη της Μήλου να συμβολίζει το διαρκές τσάκισμα που προκαλούν τα έκπαγλα μάρμαρα στους «κληρονόμους» τους. Η τέφρα της Κάλλας να σκορπίζεται στον Σαρωνικό από την πυραυλάκατο «Τρουπάκης»· να σκορπίζεται κόντρα στον άνεμο και να αντεπιτίθεται στα ρουθούνια των καπηλευτών της που την έφτυναν. Εφτυναν την Κάλλας.
Η παράσταση απευθύνεται και στις γενιές που δεν πρόλαβαν να βιώσουν τη Μεταπολίτευση ως μετάβαση. Η Ιστορία, τους λέει, μπορεί να μη σε ενδιαφέρει. Αλλά ενδιαφέρεται εκείνη για σένα. Μπορεί να σου είναι ξένη, αλλά σε διαποτίζει.
Με ένα θίασο γυμνασμένο να ματώνει, τα θραύσματα σχηματίζουν στο τέλος ένα κάποιο νόημα. Η δημοκρατία –η δική μας δημοκρατία– απελευθερώνει. Αλλά γι’ αυτά που απελευθερώνει δεν αναλαμβάνει την ευθύνη.