Η διαχωριστική γραμμή είναι ευδιάκριτη. Στη μία πλευρά συνωστίζονται όσοι συμπολίτες μας δεν δέχονται κανέναν πρόσφυγα ή μετανάστη. Οι πιο ακραίοι απαιτούν να τους πετάξουν όλους στη θάλασσα. Στην άλλη πλευρά συνωστίζονται όσοι αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για ένα αναγκαίο φαινόμενο. Οι πιο ακραίοι θεωρούν ότι η μετανάστευση είναι επιθυμητή. Οι νεοφερμένοι θα εμπλουτίσουν την ελληνική κοινωνία με τα ήθη τους και θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της δημογραφικής κατάρρευσης αν τους βοηθήσουμε να ενταχθούν. Η Ελλάδα ως ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί παρά να είναι πολυπολιτισμική.
Με την πρώτη ομάδα δεν υπάρχουν περιθώρια διαλόγου. Επικαλούνται μια φανταστική καθαρότητα της ελληνικής ταυτότητας την οποία ούτε οι ίδιοι μπορούν να υπηρετήσουν. Οι απόψεις τους συνδυάζονται συνήθως με διάφορες θεωρίες συνωμοσίας στις οποίες πρωταγωνιστούν ο Σόρος με τον Ερντογάν και έχουν στόχο την αλλοίωση της πολιτισμικής μας ταυτότητας. Τζάμπα κόπος. Τα ελληνικά τους και η αντίληψή τους για την ελληνική παιδεία δεν χρειάζονται καμιά βοήθεια για την αλλοίωσή τους.
Με την αντίπαλη ομάδα τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Οι απόψεις της προβάλλονται ως αποτελέσματα διαλόγου, ενίοτε δε και ως συμπεράσματα επιστημονικής έρευνας. Μια σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί παρά να είναι πολυπολιτισμική. Ως εκ τούτου κάθε «διαφορετικό» στοιχείο που εισάγεται στους κόλπους της είναι στοιχείο εκσυγχρονισμού. Η μόνη ποιότητα που αναγνωρίζουν είναι το «διαφορετικό». Φυλετικό, θρησκευτικό, διατροφικό. Σημασία έχει να μην εντάσσεται στα ήδη κατεστημένα ήθη και έθιμα. Απαξιώνουν τη γιαγιούλα που σταυροκοπιέται για τη σωτηρία της ψυχής της όμως σέβονται τη μουσουλμάνα που φοράει τη μαντίλα της. Εξεγείρονται στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας όμως αντιμετωπίζουν με συγκατάβαση τον νόμο της σαρίας. Αλλο η σαρία και άλλο το κτήνος της διπλανής πόρτας που κακοποιεί τη γυναίκα του γιατί δεν του βγήκε ο Τζόκερ και πνίγηκε στις μπίρες. Είναι άλλο;
Η μετακίνηση πληθυσμών από την Αφρική και την Ασία προς την Ευρώπη είναι ένα ιστορικό φαινόμενο με το οποίο είμαστε υποχρεωμένοι να ζήσουμε. Μπορεί να «διαφωνείς» όμως είναι σαν να διαφωνείς με τον νόμο της βαρύτητας.
Η χώρα μας είναι η πιο σεισμογενής περιοχή του φαινομένου. Είναι στην πρώτη γραμμή, τα θαλάσσια σύνορά της είναι απροστάτευτα. Εχει απέναντί της μια Τουρκία η οποία ανακάλυψε στις μεταναστευτικές ροές ένα εργαλείο πίεσης αποτελεσματικότερο από τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου. Και μια Ευρώπη που κλείνει τα σύνορά της απέναντι στην Ελλάδα για να προλάβει τη μετάδοση του ιού.
Τίποτε απ’ όλ’ αυτά δεν συνιστά προϋπόθεση για τις συνθήκες δημιουργίας μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Μην ξεχνάμε ότι η πολυπολιτισμικότητα γεννήθηκε ως αντίβαρο στην αποικιοκρατία, άρα ως μεταμόρφωση σε ειρηνική συνθήκη μιας σχέσης που γεννήθηκε μέσα από τη σύγκρουση. Απαραίτητο συστατικό της υπήρξε η αυτοπεποίθηση των κοινωνιών που την υιοθέτησαν. Η ελληνική κοινωνία σήμερα δεν ανταποκρίνεται σε καμία από τις δύο συνθήκες. Ενώ δεν έχει παρελθόν αποικιοκρατίας δεν αντιλαμβάνεται για ποιον λόγο οφείλει να υιοθετήσει τις ενοχές της Ευρώπης. Και δεύτερον είναι μια κοινωνία που έχει χάσει προ πολλού την αυτοπεποίθησή της, αν την είχε ποτέ.
Ως εκ τούτου η πολυπολιτισμική της προοπτική βιώνεται σαν ένας ακόμη θεωρητικός βιασμός ο οποίος δεν έχει σχέση με τα βιώματά της. Τον βιασμό τον ζήσαμε στην τετραετία των Συριζανέλ. Οποιος αντιδρούσε στην παρουσία μεταναστών ήταν τουλάχιστον ακροδεξιός. Εξάλλου δεν υπήρχαν μετανάστες. Ολοι ήσαν πρόσφυγες, ακόμη κι αν ήσαν μετανάστες. Το ιδεολόγημα ήταν χοντροκομμένο. Οφείλεις να βοηθήσεις όποιον σου ζητάει βοήθεια, ακόμη κι αν τον ρίξεις σε μια ανθρώπινη χωματερή όπως η Μόρια ή παλιότερα η Ειδομένη. Και δεν ξεχνάω την ευφυή σύλληψη του κ. Τσίπρα να ανταλλάξει τους πρόσφυγες με χρέος. Οι άνθρωποι μετρούν και όχι οι αριθμοί, εκτός κι αν μετρούν οι αριθμοί.
Η νέα κυβέρνηση αναγνώρισε ότι οι ροές είναι κυρίως μεταναστευτικές. Επειτα από μήνες καθυστερήσεων, δισταγμών και παλινωδιών οδηγηθήκαμε στην πανωλεθρία των κλειστών κέντρων στη Λέσβο και τη Χίο, στους τραμπουκισμούς και την οιονεί εξέγερση των ντόπιων πληθυσμών. Η διαφορά της πρώην από την νυν κυβέρνηση είναι ότι η νυν δεν δεσμεύεται από τις ιδεολογικές ανοησίες που μας έφεραν ώς εδώ. Της λείπει το θάρρος ή μήπως δεν μπορεί να δει αυτό που βλέπουν τα μάτια της. Η πολυπολιτισμική κοινωνία δεν οργανώνεται καταναγκαστικά. Και όσο κι αν παρέλαβε μια κοινωνία ελάχιστων απαιτήσεων είναι σε θέση να καταλάβει ότι ακόμη και αυτή δεν μπορεί να δεχθεί τον ταλαίπωρο Αφγανό ως στοιχείο εμπλουτισμού της. Εχει και η πτώχευση τα όριά της.