Βλαντιμίρ Πούτιν: Ο μαριονετίστας
Ο Ρώσος πρόεδρος έχει καταφέρει να εκμεταλλευθεί κάθε εκατοστό που του άφησε ελεύθερο η «πρώην Δύση». Διά της Συρίας έχει καταφέρει να «παίξει» την ερντογανική Τουρκία εις βάρος των ΗΠΑ, της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Η μετατροπή των προσφύγων σε μοχλό αποσταθεροποίησης δεν είναι, άλλωστε, επινόηση του Ερντογάν. Η τακτική του ανηλεούς βομβαρδισμού των αμάχων που διεξήγε η ρωσική αεροπορία στη Συρία είχε τον ίδιο ανομολόγητο στόχο, που έχει τώρα η τουρκική επιχείρηση: να προκαλέσει ανθρώπινη πίεση στα ευρωπαϊκά σύνορα και, σε δεύτερη φάση, στα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα.
Δεν είναι το μόνο όπλο πουτινικής έμπνευσης το οποίο μιμείται ο Τούρκος πρόεδρος. Στο μείγμα του έχει εντάξει και την παραπληροφόρηση – τη μέθοδο που η υπηρεσία όπου γαλουχήθηκε ο Πούτιν ονόμαζε «ντεζιμφορματσίγια». Η εικονική εκστρατεία που το τουρκικό καθεστώς ξετυλίγει την τελευταία εβδομάδα στο Τwitter, αποδεικνύει ότι έχει μελετήσει τις μεθόδους του Κρεμλίνου.
Η επιχείρηση άλωσης των συνόρων μπορεί να απέτυχε. Η επανάληψη όμως της εικόνας χιλιάδων μεταναστών να προσπαθούν να τα περάσουν, ανακαλεί την ανάμνηση του 2015 στις ηγεσίες και στις κοινωνίες της Ε.Ε. Η προσπάθεια να κατασκευαστούν «αγριότητες» που θα ταρακουνήσουν τις ευρωπαϊκές συνειδήσεις είναι το επόμενο βήμα. Η τουρκική καμπάνια έχει ανάγκη από θύματα, που θα οξύνουν την ενδοευρωπαϊκή αντιπαράθεση για το προσφυγικό.
Επαναλαμβάνεται έτσι το οξύμωρο: Ενα καθεστώς που έχει κλειδώσει τα media στο εσωτερικό, τα επιστρατεύει στο εξωτερικό, επενδύοντας στη δύναμη που ασκούν επί των κανονικών –καταστατικώς κυκλοθυμικών– δημοκρατιών. Αντιγράφοντας τον Πούτιν, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί σαν όπλο τις δυτικές αξίες, για να διχάσει τη Δύση.
Η πολυσυζητημένη «εργαλειοποίηση των ανθρώπων» είναι στην πραγματικότητα εργαλειοποίηση του ευρωπαϊκού ανθρωπισμού. Το ανθρώπινο δράμα μετράει ως εκβιασμός προς την Ευρώπη, ακριβώς επειδή εκείνη δεν έχει γίνει (ακόμη) τόσο απάνθρωπη όσο τα καθεστώτα στη Ρωσία και στην Τουρκία.
Ο Εβρος αναδεικνύεται έτσι όχι μόνο σαν φυσικό σύνορο της Ευρώπης. Αλλά και σαν σύνορο του δημοκρατικού της κεκτημένου, απέναντι στις νεο-απολυταρχίες. Είναι μια αντιπαράθεση που δεν θα κριθεί μόνο στα φυλάκια. Θα κριθεί εξίσου και από τις ευρωπαϊκές αντιστάσεις στη βία της σκηνοθεσίας.
Μαργαρίτης Σχοινάς: Οι κρίσεις μετά την κρίση
Προτού δοκιμάσει τα αντανακλαστικά μας σε ένα διμερές μέτωπο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκμαίευσε για χάρη μας τον «εξευρωπαϊσμό» των ελληνικών συνόρων.
Θα ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς αυτό το αποτέλεσμα χωρίς τον Μαργαρίτη Σχοινά. Είναι όμως εύκολο να το αμφισβητήσει. Να το δει απλώς σαν μια κίνηση εταιρικής αβροφροσύνης, χωρίς πρακτικές εγγυήσεις για την Ελλάδα.
Μια άμεση συνέπεια είναι πάντως ήδη ορατή: η κρίση του Εβρου ενέγραψε πάλι το προσφυγικό στην κορυφή της ευρωπαϊκής ατζέντας. Από εκεί που το θέμα αφορούσε κυρίως τη διαπραγμάτευση της ελληνικής κυβέρνησης με τους αντάρτες του Μανταμάδου, αποκτά ξανά χαρακτήρα υπερεπείγοντος για τις Βρυξέλλες. Από εκεί που ήταν θέμα Μηταράκη – Μουτζούρη, στοιχειώνει τώρα και τον ύπνο της Μέρκελ.
Το κλίμα αυτό βοηθάει τον Ελληνα επίτροπο να προωθήσει τη νέα φόρμουλα μεταναστευτικής πολιτικής που πρέπει να αντικαταστήσει τη συνθήκη του Δουβλίνου – την προ πολλού ενταφιασμένη από τις κατολισθήσεις της Ιστορίας.
Εχει καλλιεργηθεί μια «μνημονιώδης» γκρίνια –και ο αντίστοιχος πόθος– για το προσφυγικό. Εχει επικρατήσει η άποψη ότι το πρόβλημα δεν λύνεται επειδή είναι ανεπαρκής η ευρωπαϊκή αρωγή και αντιστρόφως: Οτι θα αρκούσε η Ε.Ε. να αλλάξει –όπως λέγαμε για το μνημόνιο– τους «συντελεστές» της, προκειμένου να «στεγανοποιήσουμε» τα σύνορα.
Αυτός ο φαντασιακός εξοστρακισμός του προβλήματος αδυνατίζει την ελληνική ετοιμότητα για το χειρότερο σενάριο. Αδυνατίζει τη δυνατότητα της κυβέρνησης να τοκίσει το πολιτικό κεφάλαιο που αποκόμισε με τη στάση της στην κρίση· αλλά και το απόθεμα υπομονής και ανοχής της κοινωνίας που τη διαπερνά τώρα το ρεύμα μιας ανάτασης χωρίς αύριο.
Δεν είναι απίθανο η κρίση να ριζώσει. Μπορεί κανείς να φανταστεί ένα τέλμα ψυχροπολεμικού τύπου, όπου οι Τούρκοι θα χτίζουν ορμητήρια κι εμείς κρατητήρια – για να κλείσουμε όσους «εξαπολύονται» από απέναντι.
Ακόμη κι αν δεν επιβεβαιωθεί αυτό το ενδεχόμενο, οι προσφυγικές ροές δεν πρόκειται να σταματήσουν.
Οι κρίσεις δεν τελείωσαν με την κρίση. Η Ελλάδα είναι μεθόριος. Οση βοήθεια και αν αποσπάσει, θα χρειαστεί να επενδύει διαρκώς πολιτική ενέργεια και άυλους πόρους στην αυτοσυντήρησή της. Εδώ πάντα συνέβαινε πολλή Ιστορία.