Οι πρόσφατες προσφυγικές και μεταναστευτικές πιέσεις στον Εβρο και στα νησιά του Αιγαίου αντιμετωπίζονται από τις ευρωπαϊκές χώρες και την Ευρωπαϊκή Ενωση με βάση την αρχή «όχι άλλο 2015». Τα κράτη είναι απολύτως αποφασισμένα να αποφύγουν την εικόνα χάους με την ανεξέλεγκτη μετακίνηση πληθυσμών από την Τουρκία προς το κέντρο της Ευρώπης, ενώ το ερώτημα είναι πώς μπορεί να γίνει αυτό χωρίς χρήση βίας και χωρίς να θυσιαστεί η σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες, η εφαρμογή της οποίας έχει στην πράξη ήδη ανασταλεί.
Η εμπειρία του 2015 έχει καταστήσει τις ευρωπαϊκές χώρες πολύ πιο προσεκτικές, καθώς η οποιαδήποτε αίσθηση απώλειας ελέγχου τροφοδοτεί τα ακροδεξιά και αντιμεταναστευτικά κόμματα, τα οποία έχουν ενισχυθεί, απειλώντας σε κάποιες περιπτώσεις να ανατρέψουν πολιτικούς συσχετισμούς.
Το ηγετικό στέλεχος του συντηρητικού κόμματος της Σουηδίας, Ουλφ Κρίστενσεν, έφθασε να κυκλοφορήσει αφίσα στην οποία αναγραφόταν «ενισχύουμε τα σύνορα» και ο ίδιος ήταν ντυμένος με κυνηγετική στολή. Μετά την κατακραυγή, η αμφίεσή του στην αφίσα έγινε πιο συμβατική, αλλά το ερώτημα πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το προσφυγικό χωρίς να διολισθήσει η Ευρώπη στη βαρβαρότητα θα τεθεί όλο και πιο επιτακτικά όσο θα ανοίγει ο καιρός και θα αυξάνονται οι αφίξεις στα νησιά του Αιγαίου.
Ως προς τα νησιά, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι υπάρχει ακόμη και στους πιο συντηρητικούς ευρωπαϊκούς κύκλους η θέληση για υποδοχή κάποιων ευάλωτων πληθυσμών. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ινστιτούτου Forsa στη Γερμανία, το 70% συμφωνεί με το να υποδεχθεί η Γερμανία ανηλίκους από τους ελληνικούς καταυλισμούς, ενώ για τον γενικό προσφυγικό και μεταναστευτικό πληθυσμό οι γνώμες διχάζονται στο 48%-47%.
Δεδομένου ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να φιλοξενεί ελάχιστο ποσοστό των προσφύγων του συριακού εμφυλίου, οι περισσότεροι από τους οποίους παραμένουν στην Τουρκία, στον Λίβανο και στην Ιορδανία, θα ήταν αυτονόητο από την πλευρά της Ε.Ε. να θέλει να συνεχίσει να στηρίζει τους πρόσφυγες στις χώρες αυτές.
Η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας, που διευκόλυνε την εκπαίδευση και την περίθαλψη 600.000 προσφυγόπουλων από τη Συρία, δεν πρέπει να αφεθεί να καταρρεύσει – αντιθέτως, αν οι οικονομικές δυσκολίες της Τουρκίας καθιστούν την επιβίωση των προσφύγων στη χώρα πιο επισφαλή, μια ευρωπαϊκή πολιτική που επιθυμεί να αποτρέψει την περαιτέρω μετακίνηση των προσφύγων αυτών θα φρόντιζε να τους χορηγήσει επιπλέον ενισχύσεις.
Επίσης, οι κυβερνήσεις, που δεν θέλουν το χάος στα σύνορα και την πολιτική εκμετάλλευση των εικόνων υποτιθέμενης «εισβολής» από την Ακροδεξιά, μπορούν να προχωρήσουν σε τακτικές μετεγκαταστάσεις. Το ερώτημα γιατί η Ευρωπαϊκή Ενωση δίνει στον Ταγίπ Ερντογάν το δικαίωμα να την ψέγει ότι δεν τηρεί τα συμφωνηθέντα (πράγματι η Ε.Ε. δεν υποδέχθηκε με τακτικό τρόπο πρόσφυγες από την Τουρκία, όπως προβλεπόταν από τη συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας) είναι αναπάντητο.
Το γεγονός ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να αποδεχθεί όλους τους πρόσφυγες της υφηλίου δεν πρέπει να οδηγεί στο άλλο άκρο, της πλήρους κατάργησης του δικαιώματος ασύλου, η οποία εφαρμόζεται μεν από την ελληνική κυβέρνηση, αλλά έχοντας την πλήρη στήριξη και μόνο την ήπια φραστική καταδίκη της Ευρώπης.
Δεν είναι σαφές πού θα καταλήξει η διαπραγμάτευση Ε.Ε. – Τουρκίας για μια νέα συμφωνία ή για την αναθεώρηση της υπάρχουσας. Ομως οι πολίτες της Ε.Ε. που δεν επιθυμούν να δουν να θυσιάζεται η σύμβαση της Γενεύης στα ελληνοτουρκικά σύνορα θα μπορούσαν να πιέσουν τις ηγεσίες τους να εξεύρουν ρεαλιστικές και ανθρωπιστικές λύσεις χωρίς να αποδέχονται ως μοναδική εναλλακτική στα ανεξέλεγκτα «ανοικτά σύνορα» την κατάργηση των ευρωπαϊκών αξιών.
Ενας Σύρος στο Ινσμπρουκ
Πολλοί από τους σχεδόν 900.000 πρόσφυγες και μετανάστες που έφθασαν στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 2015 έχουν ενσωματωθεί στην ευρωπαϊκή κοινωνία και συνεισφέρουν και οι ίδιοι στη συζήτηση γύρω από τη διαχείριση του νέου προσφυγικού και μεταναστευτικού κύματος. Με την επικεφαλίδα «Είμαστε το 2015», πρόσφυγες που έφθασαν στη Σουηδία τη χρονιά εκείνη διηγούνται τις ιστορίες τους, απαντώντας στην επικεφαλίδα «Οχι άλλο 2015» που χρησιμοποιούν Δεξιά και Ακροδεξιά στη χώρα. Η δική τους παρέμβαση θυμίζει ότι η συζήτηση αφορά πραγματικούς ανθρώπους και όχι μόνον αριθμούς. Εν τω μεταξύ, ο ανταποκριτής της εφημερίδας Monde στην Αυστρία μίλησε με τον δήμαρχο της πόλης Ινσμπρουκ, ο οποίος δήλωσε ότι με χαρά θα υποδεχθεί 200 πρόσφυγες, αφού οι προσφυγικές δομές της πόλης είναι άδειες, αλλά και συνάντησε και 18χρονο Σύρο που ζει στην πόλη πέντε χρόνια, μιλάει γερμανικά με προφορά Τιρόλου και δηλώνει ότι η πόλη δεν έχει ανάγκη άλλους Σύρους.