Τα μεγάλα ερωτήματα του κορωνοϊού

Τα μεγάλα ερωτήματα του κορωνοϊού

7' 15" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μέσα στο σπίτια μας ταμπουρωμένοι, βομβαρδισμένοι από πληροφορίες και άρθρα, διαγγέλματα, σχόλια και memes, προσπαθούμε να ανταπεξέλθουμε στις ανάγκες της κάθε στιγμής και να απαντήσουμε στα πιο επείγοντα και πιεστικά ερωτήματα. Τι χρειάζεται το παιδί για να μη βαριέται και για να μη σαπίζει στις οθόνες; Από πού θα παραγγείλουμε ντομάτες; Ποιο είναι καλύτερο, το Skype ή το Zoom; Τι είναι η χλωροκίνη; Είναι ανοιχτά τα βενζινάδικα; Όλα αυτά τα ερωτήματα έχουν δύο χαρακτηριστικά: κανένα τους δεν μας απασχολούσε ένα μήνα πριν, και όλα μαζί δημιουργούν ένα θόρυβο και μια πίεση που δεν μας αφήνει αρκετό χρόνο για να επεξεργαστούμε αυτό που μας συμβαίνει και για να διατυπώσουμε στον εαυτό μας και κάποια άλλα, πιο θεμελιώδη ερωτήματα.

Αλλά, αργά ή γρήγορα, θα χρειαστεί να το κάνουμε. Επειδή αυτό που ζούμε δεν είναι μια απλή κρίση. Είναι ένα πρωτοφανές γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ακόμα κι αν βρεθεί ένα μαγικό φάρμακο και το φαινόμενο ξεφουσκώσει και παρέλθει σχετικά ανώδυνα σε λίγους μήνες, θα έχει θεμελιώδεις και διαρκείς συνέπειες στον τρόπο που ζούμε και βλέπουμε τα πράγματα. Όσο καλύτερα το καταλάβουμε, όσο αναλυτικότερα το συζητήσουμε και όσο πληρέστερα το ζήσουμε, τόσο χρησιμότερα θα είναι τα συμπεράσματα που θα βγάλουμε στο τέλος.

Είναι η πρώτη φορά που ολόκληρη η ανθρωπότητα ζει ταυτόχρονα μια εμπειρία ως ενιαία οντότητα. Όλοι, ως είδος. Στους παγκόσμιους πολέμους υπήρχαν και χώρες ουδέτερες. Στις προηγούμενες μεγάλες πανδημίες οι άνθρωποι ζούσαν τις τραγωδίες τοπικά, στην πόλη ή το χωριό τους, χωρίς επίγνωση ή εικόνα για το τι συμβαίνει αλλού στον κόσμο. Κι ένας κάτοικος χωριού στο Μάλι ενδέχεται να μην έμαθε ποτέ τι ήταν η 11η Σεπτεμβρίου. Σήμερα ο τάδε διάσημος ηθοποιός στο Λος Άντζελες ζει την ίδια πραγματικότητα με τον δείνα παππού στην Κουάλα Λουμπούρ. Δεν υπάρχουν ουδέτερες χώρες -κρούσματα έχουν αναφερθεί σε 178. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, αλλού έχουν κλείσει τα σχολεία, αλλού όχι, αλλά όλοι ζούμε το ίδιο φαινόμενο. 7,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι στη Γη (συν τρεις στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, μείον κάποιοι κλεισμένοι σε ανά τον κόσμο σπίτια του Big Brother) σήμερα το βράδυ θα σκέφτονται το ίδιο θέμα.

Περισσότεροι από τους μισούς, δε, έχουν πρόσβαση στο ίντερνετ και ζουν αυτή την εμπειρία μαθαίνοντας πληροφορίες και βλέποντας εικόνες από όλο τον κόσμο. Το ζούμε όλοι μαζί και ξέρουμε ότι μας συμβαίνει σε όλους μαζί. Είναι κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ. Τι θα σημαίνει αυτό για το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και το πώς αντιμετωπίζουμε το μέλλον και άλλες σοβαρές κοινές προκλήσεις; Θα αλλάξει κάτι; Αλλάζει κάτι; Και τι συνέπειες θα έχουν οι διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις στις διάφορες χώρες του κόσμου; Αυτή τη στιγμή τα πολιτικά συστήματα και οι διάφορες μορφές ηγεσίας αναμετριούνται μεταξύ τους δημόσια, με μονάδα μέτρησης νεκρούς και κρούσματα. Ποια χώρα θα τα πάει καλύτερα; Μπορούν οι μεμονωμένες χώρες να ανταπεξέλθουν; Μπορούν τα απολυταρχικά καθεστώτα να αντέξουν μια τέτοια κρίση χωρίς να καταρρεύσουν; Μπορεί η εύθραυστη στην εποχή μας δημοκρατία;  

Είναι ένας πόλεμος, λένε οι ηγέτες μας. Είναι, όμως πόλεμος; Δεν είναι ακριβώς πόλεμος. Στους πολέμους ένα μέρος του πληθυσμού έφευγε για να πολεμήσει μακριά ή κοντά, να σκοτωθεί και να σκοτώσει. Τώρα το μόνο που μας ζητάνε, όλους εμάς, τους Homo sapiens, είναι να κάτσουμε στο σπίτι μας αγκαλιά με το wi-fi. Οι ήρωές μας τώρα δεν είναι αυτοί που σκοτώνουν και σκοτώνονται στην πρώτη γραμμή, αλλά οι νοσοκόμοι κι οι γιατροί, οι ντελιβεράδες και αυτοί που γεμίζουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ με προϊόντα. Στον πόλεμο οι άνθρωποι επικαλούνται το θάρρος, μετατρέπουν το φόβο τους σε ομοψυχία και αποφασιστικότητα. Οι στρατοί πρέπει να μάχονται με αυταπάρνηση και αισιοδοξία, ο λαός πρέπει να διατηρεί το φρόνημα υψηλό. Αυτός εδώ ο εχθρός, όμως, δεν νοιάζεται καθόλου για το θάρρος και την αποφασιστικότητά μας, ούτε πτοείται από σελέμπριτι που τραγουδάνε παράφωνα το Imagine στο Instagram. Βασικά, στον πόλεμο τον δικό μας ο εχθρός δεν ενδιαφέρεται για τίποτε, δεν είναι καν πραγματικός ζωντανός οργανισμός, ένα τίποτα είναι, τέσσερις πρωτεΐνες και ένα κομματάκι RNA. Το θάρρος μας δεν τον αγγίζει καθόλου. Τι σημαίνει αυτό για την στάση που θα πρέπει να κρατήσουμε εμείς, όταν οι εβδομάδες αρχίσουν να περνούν, ο αριθμός των νεκρών να αυξάνεται και το τέλος της καραντίνας να μοιάζει μακρινό και αόριστο; Πού καταφεύγεις όταν το θάρρος αποδεικνύεται ανώφελο;

Η ελπίδα, βεβαίως, πιο έντονα από ποτέ, προέρχεται από την επιστήμη. Το μόνο πράγμα που κάνει επικίνδυνο τον εχθρό μας, ο μόνος λόγος που μας κρατά ταμπουρωμένους στα σπίτια, είναι το ότι είναι καινούργιος. Τα ευάλωτα και εύθραυστα κορμιά των Homo sapiens δεν τον ξέρουν -τα πιο ταλαιπωρημένα από αυτά δεν τον αντέχουν. Το μόνο που μπορεί να τον σταματήσει είναι το φάρμακο και το εμβόλιο. Και δεν έχουμε ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Πού να το βρούμε -ούτε τρεις μήνες δεν έχουν περάσει από τότε που μάθαμε ότι υπάρχει αυτό το πράγμα στον κόσμο. Επιστήμονες από όλη τη Γη έχουν πέσει με τα μούτρα πάνω στο πρόβλημα, και ψάχνουν. Μέχρι να βρουν, η κρίση δεν θα τελειώσει. Ξέρουμε ήδη πως, ακόμα κι αν περιορίσουμε κλεισμένοι στα σπίτια την ταχύτητα της εξάπλωσης του ιού, δεν μπορούμε να τον εξαφανίσουμε. Θα υπάρχει εκεί έξω και θα επανέρχεται κάθε φορά που οι καραντίνες χαλαρώνουν και ξαναρχίζουμε τα συνέδρια, τις χειραψίες και τα σταυρωτά φιλιά. Μπορεί να πάρει ένα χρόνο, μπορεί να πάρει ενάμιση για να ξεμπερδέψουμε, μπορεί και λιγότερο, αν βρεθεί κάποια φαρμακευτική αγωγή που να τον νικάει αποτελεσματικά. Ως τότε, όμως, εμείς θα είμαστε λίγο ή πολύ περιορισμένοι, περιμένοντας από τα εργαστήρια των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων του κόσμου να μας σώσουν.

Τι θα σημαίνει αυτό για τις κοινωνίες μας; Όλοι συζητάνε για τις συνέπειες της κρίσης στην οικονομία, προφανώς, και αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα, αλλά δεν είναι το μόνο. Ποιες θα είναι οι συνέπειες στις κοινωνικές δομές και τους θεσμούς, καθώς περνούν οι εβδομάδες; Είναι δεδομένο ότι σύντομα το βάρος της καραντίνας θα αρχίσει να γίνεται ανυπόφορο για τις οικογένειες όλου του πλανήτη. Όσο περνούν οι ημέρες θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Θα υπάρξουν ενστάσεις, αντιδράσεις, ίσως και ταραχές. Από την οικονομική ασφυξία μέχρι την ενδοοικογενειακή βία, οι συνέπειες αυτής της πρόσκαιρης μα ριζικής αλλαγής του τρόπου ζωής σε όλες τις χώρες του κόσμου θα είναι τεράστιες. Και, βεβαίως, υπάρχει και το εξαιρετικά σημαντικό θέμα των συνεπειών της κρίσης στην ψυχική υγεία δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Θα είναι ανυπολόγιστες. Πιθανότατα ήδη είναι.

Και μετά; Τι θα γίνει μετά; Όταν τελειώσει η κρίση, τι ουλές θα μας έχουν μείνει; Πώς θα βλέπουμε ο ένας τον άλλο μετά την βέβαιη νίκη κατά του κορωνοϊού; Προς το παρόν μοιραζόμαστε memes και κάνουμε βιντεοκλήσεις, τι θα γίνει όμως όταν θα έχουμε περάσει μήνες σκεπτόμενοι τους άλλους ανθρώπους ως εστίες μόλυνσης, το ανθρώπινο άγγιγμα ως κάτι βρώμικο και επικίνδυνο, το χνώτο του ξένου ως τοξικό; Τι επιπτώσεις θα έχει μακροπρόθεσμα αυτή η τραυματική εμπειρία στα παιδιά;

Τέτοια ερωτήματα εννοώ. Πρέπει να αρχίσουμε να τα αναλογιζόμαστε όλα αυτά. Πρέπει να τα σκεφτόμαστε και να τα συζητάμε, παράλληλα με τα άλλα, τα καθημερινά, το αν πρέπει να πετάμε τις πλαστικές σακούλες του σούπερ μάρκετ, και το αν οι συνταγές για αυτοσχέδια αντισηπτικά στο YouTube είναι αξιόπιστες. Και, μαζί μ’ αυτά, να αρχίσουμε να επανεξετάζουμε και άλλα, ακόμα πιο θεμελιώδη.

Πρόσφατα o καθηγητής του Πανεπιστημίου Stanford Μάρσαλ Μπερκ κάθισε και υπολόγισε την επίπτωση της μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας στη θνησιμότητα από τη ρύπανση του αέρα σε τέσσερις μεγαλουπόλεις της Κίνας. Βρήκε ότι η καραντίνα και η επιβράδυνση της τοπικής οικονομίας εκεί τους τελευταίους δύο μήνες οδήγησαν σε ραγδαία βελτίωση της ποιότητας του αέρα. Σε ολόκληρη την Κίνα μέχρι σήμερα έχουν πεθάνει 3.245 άνθρωποι από τον κορωνοϊό. Η βελτίωση της ποιότητας του αέρα μόνο στις τέσσερις μεγαλουπόλεις, σύμφωνα με τον υπολογισμό του Μάρσαλ Μπερκ, μείωσε τους πρόωρους θανάτους από παθήσεις που σχετίζονται με αυτήν κατά σχεδόν 80.000. Για να το πω κι αλλιώς: Η αντίδραση στην επιδημία του ιού που σκότωσε πάνω από 3.000 ανθρώπους, προκάλεσε μια μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που έσωσε τη ζωή σε 4.000 παιδιά ηλικίας κάτω των 5 και σε 73.000 ενήλικες άνω των 70. Ο υπολογισμός, βεβαίως, δεν είναι απόλυτα ακριβής, αλλά δίνει μια τάξη μεγέθους ενός άλλου προβλήματος και μια αφορμή για να το σκεφτεί κανείς σοβαρά. “Προφανώς αυτό το αποτέλεσμα δεν σημαίνει ότι οι πανδημίες κάνουν καλό στην υγεία”, γράφει ο Μπερκ, ούτε ότι η οικονομική δραστηριότητα είναι κακό πράγμα και πρέπει να τη σταματήσουμε, λέω εγώ. “Αυτός ο υπολογισμός, όμως”, γράφει, “ίσως είναι μια χρήσιμη υπενθύμιση των συχνά κρυφών συνεπειών του status quo, του σημαντικού κόστους στην υγεία και στις ζωές μας που έχει ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούμε σήμερα”.

Κι αυτό είναι άλλο ένα πράγμα που θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε σιγά σιγά, όταν περάσει και αυτή η κρίση. Το πώς, δηλαδή, θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαμε μέχρι σήμερα. Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς: μέχρι πρόσφατα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή