Ηλίας Μόσιαλος: Αλογόμυγες
Οι ειδικοί των επιδημιών απέκτησαν ασύμμετρη επιρροή, υπαγορεύοντας στις κυβερνήσεις να ναρκώσουν την οικονομία για να σώσουν ζωές. Ακόμη και όταν δεν συμφωνούσαν μεταξύ τους, ήταν η συντεχνία που όριζε τη συλλογική μοίρα. Ηταν οι Κασσάνδρες. Και είχαν δίκιο.
Ο Ηλίας Μόσιαλος δεν είναι επιδημιολόγος, αλλά το αντικείμενό του είναι ακριβώς το σημείο όπου τέμνονται η πολιτική με την ιατρική. Οταν ενεπλάκη για πρώτη φορά με την πολιτική, η επιστημονική του ιδιότητα αφέθηκε αχρησιμοποίητη. Αυτή τη φορά, όταν ο πρωθυπουργός αναζήτησε τη συμβουλή του, ήταν κασσανδρικώς υπέρ της γρήγορης, συντριπτικής αντίδρασης – πλην ίσως της Θείας Λειτουργίας, για την οποία ο Μόσιαλος είχε εμφανιστεί δημαγωγικά αμφίσημος.
Με μικρή καθυστέρηση, η εισήγηση για σκληρή γραμμή εισακούστηκε. Ο ορισμός του καθηγητή του LSE στη θέση του εκπροσώπου της χώρας στους διεθνείς οργανισμούς για ζητήματα πανδημίας αντανακλά (και) αυτή την ωρίμανση της συνεργασίας του με το Μαξίμου.
Ο πρωθυπουργός δικαιώνεται επειδή εμπιστεύθηκε τους επιστήμονες, παρότι οι οδηγίες τους έδειχναν τότε να αντιστρατεύονται το πολιτικό του σχέδιο. Φαίνεται τώρα ότι το «σχέδιο» του ιού θα είχε, ούτως ή άλλως, επιβληθεί.
Ο ιός είναι συντηρητικός. Επιτίθεται σε όλες τις κατακτήσεις του νεωτερικού κόσμου: την παγκοσμιοποίηση, την οικονομική αλληλεξάρτηση, την ελευθερία κίνησης. Επιτίθεται γενικώς σε όλες τις ελευθερίες.
Για να αναχαιτίσεις τον ριζοσπαστικό συντηρητισμό του ιού, πρέπει να δράσεις πιο συντηρητικά από εκείνον. Να βάλεις εσύ την οικονομία και τη δημοκρατία σε τεχνητό κώμα, προτού προλάβει εκείνος να τις προσβάλει.
Η αγωγή αποδίδει. Οι παρενέργειές της, όμως, δεν είναι πια αρμοδιότητα της ιατρικής – ούτε καν του υβριδίου της ιατροπολιτικής που εξασκεί ο Μόσιαλος. Ηδη ο έγκλειστος κόσμος εκπαιδεύεται σε έναν νέο τρόπο ύπαρξης. Στον τηλεβίο. Τηλεργασία, τηλεπολιτική, τηλεσυμπάθεια. Αγάπα τον πλησίον χωρίς πλησιάσματα.
O οίστρος της πανδημικής στατιστικής –οι γιατροί που έκατσαν σαν την αλογόμυγα στο αυτί της εξουσίας– προστατεύει τους πιο ευάλωτους ανάμεσά μας, διασώζοντας έτσι και τις καταστατικές μας αξίες. Μας εξασφαλίζει το μετά.
Προσπαθούμε τώρα να φανταστούμε το μετά. Και το φανταζόμαστε σαν συνέχεια. Σαν να έχει απλώς διακοπεί για λίγο το παρόν και μετά τα παιδιά θα γυρίσουν στα σχολεία κι εμείς στις δουλειές μας. Μετά απλώς θα γίνει καλοκαίρι.
Δεν ξέρουμε καν πότε αρχίζει το μετά.
Ντόναλντ Τραμπ: Ο ιός δεν θεραπεύει
Λέει κι άλλα κάθε μέρα ο Αμερικανός πρόεδρος. Οι αντιεπιστημονικές του επιφοιτήσεις οδήγησαν ορισμένα media στην απόφαση να μη μεταδίδουν τους διαγγελματικούς αυτοσχεδιασμούς του. Δεν θέλουν να διαδίδουν επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία παραπληροφόρηση.
Η εικόνα αυτή γεννά και πάλι σε κάποιους τη βεβαιότητα περί οριστικής απονομιμοποίησης του Τραμπ. Και οι αριθμοί πάλι τους διαψεύδουν. Περίπου οι μισοί Αμερικανοί παραμένουν απτόητοι από το θέαμα. Απτόητοι από τους –όχι αναπόφευκτους– θανάτους.
Η αποδοχή αυτή συνιστά και μια απάντηση στον ενθουσιασμό όσων βιάζονται να πανηγυρίσουν την επικράτηση του ορθού λόγου έναντι του λαϊκισμού. Ο πολιτικός αντίκτυπος της πανδημίας παραμένει αμφίρροπος.
Μπορεί η κρίση να εκθέτει τον Τραμπ ως λαοπλάνο, εντελώς ακατάλληλο για τα στοιχειώδη της διακυβέρνησης· τον επιβεβαιώνει όμως ως κήρυκα της περιχαράκωσης και της εθνικής αυτάρκειας, καθώς τον δρόμο αυτό ακολουθούν πολλές φιλελεύθερες ηγεσίες για να ελέγξουν τον ιό στην επικράτειά τους.
Μπορεί η κρίση να διαψεύδει τον Αμερικανό πρόεδρο ως υπονομευτή του κράτους πρόνοιας· τον ενισχύει όμως ως οπαδό του αυταρχικού κράτους, καθώς τα καθεστώτα που ο ίδιος θα ήθελε να μιμηθεί, με πρώτο αυτό της Κίνας, έδειξαν ότι μπορούν να φέρουν εις πέρας εγχειρήματα μαζικού ελέγχου του «πληθυσμού», όπως η αναχαίτιση της πανδημίας.
Η περίπτωση του Τραμπ δείχνει πόσο ρηχές είναι οι προσπάθειες να πιστωθεί η αρρώστια με ηθικοπλαστικές ή ακόμη και κοινωνικοθεραπευτικές ιδιότητες. Η πανδημία δεν πρόκειται από μόνη της να φέρει ούτε τη σοσιαλδημοκρατική παλινόρθωση, ούτε την ευαισθητοποίηση για την κλιματική αλλαγή, ούτε την αποδόμηση των λαϊκιστών. Η πανδημία είναι κάτι σαν φυσική καταστροφή. Και η φύση δεν εκδικείται, όπως λένε. Η φύση είναι ηθικά αδιάφορη.
Χάρη σε αυτή την αδιαφορία, ο Τραμπ μπορεί να επιζήσει. Το ερώτημα είναι αν θα επιζήσει η Αμερική, που πληρώνει ήδη το τίμημα της εγωπαθούς ολιγωρίας του προέδρου της.
Είναι ένα ερώτημα και για την Ευρώπη: Ακόμη κι αν τα κάνει όλα σωστά, ακόμη κι αν δώσει ό,τι χρειαστεί για την επανεκκίνηση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, μπορεί η Ευρώπη να κρατήσει ζωντανό το δυτικό υπόδειγμα με γονατισμένη την Αμερική – και θαλερή την Κίνα; Μπορεί η Ευρώπη μόνη;