Οι σχετικά υψηλές θερμοκρασίες σε δημοφιλείς τροπικούς προορισμούς, αλλά και σε ολόκληρο το νότιο ημισφαίριο, καθυστέρησαν την εξάπλωση του νέου ιού, αλλά δεν την απέτρεψαν. Τώρα, όλοι προετοιμάζονται για έξι πολύ δύσκολους μήνες.
Ανοίγοντας την ιστοσελίδα της ιστορικής εφημερίδας της Αργεντινής «Clarín», το βλέμμα μου έπεσε τυχαία στη θερμοκρασία που έδινε εκείνη τη στιγμή για την πρωτεύουσα της χώρας, το Μπουένος Άιρες: 22 βαθμοί.
Συμπτωματικά ήταν μία από τις πιο όμορφες ημέρες της παράξενης αυτής άνοιξης κι εδώ στην Αθήνα. Νωρίτερα είχα προσέξει ακριβώς την ίδια θερμοκρασία στην οθόνη του κινητού μου τηλεφώνου. Οι δύο μητροπόλεις, η πρώτη στο νότιο ημισφαίριο, σε έναν από τους πιο προστατευμένους κόλπους του νότιου Ειρηνικού Ωκεανού, και η δεύτερη στο βόρειο ημισφαίριο, στην ανατολική άκρη της Μεσογείου, μοιράζονταν για λίγες ώρες ένα ασήμαντο νούμερο σε βαθμούς Κελσίου. Η πρώτη αποχαιρετούσε το καλοκαίρι, η δεύτερη καλωσόριζε την άνοιξη. Και οι δύο, όμως, ήταν αντιμέτωπες με την ίδια απειλητική πανδημία. Το μόνο που άλλαζε ήταν η προοπτική. Στην Αθήνα προσβλέπουμε στο καλοκαίρι σαν τον από μηχανής θεό που θα περιορίσει την επέκταση του ιού, στο Μπουένος Άιρες ελπίζουν ότι η πρόοδος στην ιατρική έρευνα θα χαρίσει στην ανθρωπότητα ένα βασικό φαρμακευτικό εργαλείο πριν τους βρει ο δικός τους χειμώνας σε δύο μήνες από σήμερα.
Ο κορονοϊός έφτασε και στο Μεξικό: δημοτικοί υπάλληλοι της Πόλης του Μεξικού πραγματοποιούν απολύμανση σε κεντρικούς δρόμους.
Η εμμονική αναζήτηση θετικής ειδησεογραφίας με οδήγησε σε site όπως της μεγάλης αυτής εφημερίδας της Λατινικής Αμερικής. Είχα την εντελώς επιπόλαιη εντύπωση ότι η δική μας κατάρα (το γεγονός της χρονικής σύμπτωσης της εξάπλωσης του κορονοϊού με τον δικό μας χειμώνα) ήταν η δική τους ευλογία. Το γεγονός ότι είχαν γλιτώσει την ασπραπιαία κλιμάκωση των κρουσμάτων που ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες στην Ευρώπη τούς χάριζε αυτόματα ένα ειδικό στάτους καλής τύχης, που ζήλευα. Μήπως, όμως, τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι;
Τα όρια της γεωγραφίας
Το πρώτο λάθος που κάνουμε εμείς, οι άνθρωποι του βόρειου ημισφαιρίου, είναι ότι ορίζουμε οτιδήποτε βρίσκεται κάτω από τις συντεταγμένες της λεκάνης της Μεσογείου ή της Φλόριδα των Ηνωμένων Πολιτειών ως μια ενιαία γεωγραφική περιοχή με την ίδια εποχή, την ίδια θερμοκρασία, τον ίδιο καιρό. Σκεφτείτε το ανάποδα: ένας κάτοικος της Αυστραλίας να πιστεύει ότι αρχές Σεπτεμβρίου οι κλιματικές συνθήκες είναι περίπου ίδιες στο Ρέικιαβικ, στο Τόκιο, στο Κάλγκαρι του Καναδά και στην Αθήνα. Ενώ, για παράδειγμα, η πρωτεύουσα της Ισλανδίας μπορεί να έχει εκείνες τις ημέρες τα πρώτα της σοβαρά κρύα και μια θερμοκρασία κοντά στους 8 βαθμούς, εμείς στην Ελλάδα ακριβώς την ίδια ημέρα μπορούμε να λιώνουμε άνετα στους 38 και να παρακαλάμε να δροσίσει. Ανάλογα είναι τα πράγματα και στον νότο. Κάτι που σημαίνει ότι η γεωγραφία ήταν αρχικά ένας σύμμαχος για τις χώρες του νότιου ημισφαιρίου, αλλά δεν ήταν αρκετή για να συγκρατήσει το κύμα της πανδημίας που σαρώνει τον πλανήτη από τη μία άκρη στην άλλη. Αντίθετα, οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες δεν αποκλείεται να λειτούργησαν σαν μαζικό υπνωτικό που παρέσυρε κυβερνήσεις και πολίτες οι οποίοι ακόμα λιάζονταν στις παραλίες.
Η κοσμοπλημμύρα που παρατηρήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο στη διάσημη Bondi Beach του Σίδνεϊ ήταν η αιτία για το πρόωρο κλείσιμό της για φέτος.
Οι πρώτες εικόνες από την Ιταλία ήταν σαν να βλέπαμε εμείς μια αντίστοιχη κατάσταση συναγερμού στην Ονδούρα ή στη Νέα Ζηλανδία. Θα ανησυχούσαμε; Μάλλον όχι και τόσο πολύ. Το πιθανότερο θα ήταν να συνεχίζαμε να μποτιλιαριζόμαστε στην παραλιακή λεωφόρο για τα τελευταία μπάνια της σεζόν. Αυτό έκαναν και στο Ρίο ντε Τζανέιρο, αυτό έκαναν και στο Σίδνεϊ, και το έκαναν μέχρι το περασμένο Σαββατοκύριακο, όταν η κοσμοπλημμύρα στη διάσημη Βondi Beach εξόργισε τους τοπικούς αξιωματούχους, με αποτέλεσμα να αποφασιστεί το πρόωρο κλείσιμό της εξαιτίας της επιθετικής διάδοσης του νέου ιού. Και σημειώστε ότι το πρώτο κρούσμα στην Αυστραλία καταγράφηκε στις 25 Ιανουαρίου, δηλαδή στην καρδιά του δικού τους καλοκαιριού και έναν ολόκληρο μήνα πριν από το πρώτο αντίστοιχο δικό μας στην Ελλάδα. Εδώ το «μυστικό» είναι η απόλυτη διασυνδεσιμότητα ανάμεσα σε λαούς και ηπείρους, όσο μακριά κι αν βρίσκονται γεωγραφικά. Τι κι αν η Αυστραλία είχε καλοκαίρι; Την ίδια στιγμή είχε αμέτρητες καθημερινές πτήσεις με τις περισσότερες χώρες της Ασίας και φυσικά και με την Κίνα. Εκατομμύρια Ασιάτες ζουν στην Αυστραλία. Επομένως, λοιπόν, εντελώς προβλέψιμα το πρώτο κρούσμα ήταν Αυστραλιανός υπήκοος ο οποίος εργαζόταν στη Γουχάν, την αρχική πηγή του «κακού». Καλοκαίρι – αεροπλάνα, σημειώσατε 2.
Περιμένοντας το καλοκαίρι
Αν όμως η «άλωση» του νότιου ημισφαιρίου από τον κορονοϊό έχει ένα παραπάνω ενδιαφέρον για τους Έλληνες αναγνώστες είναι γιατί θεωρητικά μπορεί να μας βοηθήσει να λύσουμε το μυστήριο της συμπεριφοράς του ιού σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Aν και… Αν και η πανδημία επεκτάθηκε εκτός Κίνας σε μια περίοδο που το καλοκαίρι στο νότιο ημισφαίριο ξεψυχούσε. «Καμία κυβερνητική αφήγηση ως προς την αντιμετώπιση του κορονοϊού δεν έχει χτιστεί πάνω στον καιρό και στη θερμοκρασία», με διαβεβαιώνει από τη Μελβούρνη η Σοφία Φατούρου, συνιδρύτρια της Just Gold, του πρώτου creative & consulting agency της Αυστραλίας που λειτουργεί ως πιστοποιημένη κοινωνική επιχείρηση, προσφέροντας ευκαιρίες εργασίας σε επαγγελματίες από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Επίσης, το παράδειγμα του Τομ Χανκς και της Ρίτα Γουίλσον, που αρρώστησαν στην Αυστραλία, δεν είναι καλός οιωνός.
Ζευγάρι Αυστραλών απολαμβάνει τον ήλιο σε πλατεία της Μελβούρνης, όσο διαρκεί ο καλός καιρός. Η τοπική κυβέρνηση έχει επιβάλει περιορισμούς στη συνάθροιση πολιτών στους δημόσιους χώρους. @ EPA/DAVID CROSLING
Ο επιδημιολόγος Mark Lipsitch από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ έγραψε ότι, ενώ μπορούμε να περιμένουμε ελαφρά μείωση της μεταδοτικότητας του κορονοϊού όσο προχωράμε προς το καλοκαίρι, δεν μπορούμε να στηριχθούμε στον καιρό για την αναχαίτιση της επιδημίας. Ο κύριος Lipsitch συνέταξε την αναφορά του λίγες ημέρες μετά τις δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, σχετικά με την εποχικότητα του ιού. Η σχετική αφήγηση χτίστηκε πάνω στην υπόθεση ότι μια σχετικά πρόσφατη επιδημία (του SARS, το 2003) εξασθένησε λόγω των υψηλότερων θερμοκρασιών το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς. Ο Mark Lipsitch καταρρίπτει αυτόν τον «μύθο» (όπως τον αποκαλεί) και τονίζει ότι οι νέοι ιοί έχουν την τάση να μη συμπεριφέρονται όπως οι πιο παλιοί, που έχουν αφομοιωθεί από την κοινότητα.
Για τους λαούς του νότιου ημισφαιρίου αυτά έχουν πια ελάχιστη σημασία. Το καλοκαίρι είναι πίσω και ο χειμώνας μπροστά. Η άρνηση της πραγματικότητας των προηγούμενων εβδομάδων έχει δώσει τη θέση της σε μια πολύ πιο οργανωμένη εκστρατεία ενημέρωσης και λήψης δραστικών μέτρων α λα Ευρώπη. Ο Αυστραλός πρωθυπουργός Σκοτ Μόρισον ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες ένα μίνι lockdown, αφήνοντας ωστόσο τα σχολεία ανοιχτά. «Η νεολαία δεν έχει καταλάβει ακόμα τίποτα», μου λέει η Σοφία Φατούρου, «κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η γενιά τους δεν έχει εγγεγραμμένη στο λεξιλόγιό της τη λέξη “κρίση”, δεν ξέρουν τι είναι και τι σημαίνει. Νωρίτερα επέστρεφα σπίτι και παρατήρησα ένα καφέ γεμάτο κόσμο. Νομίζω πως είναι η πρώτη φορά που η Αυστραλία φαίνεται να μην έκανε το σωστό πράγμα τη σωστή στιγμή». Και προσθέτει ότι αρκεί να δεις ένα δελτίο ειδήσεων στην τηλεόραση «για να καταλάβεις πόσα λίγα πράγματα μαθαίνεις για τον υπόλοιπο κόσμο, επομένως δεν ξέρω αν ο μέσος Αυστραλιανός γνωρίζει τι συμβαίνει στην Ιταλία».
Στιγμιότυπο από το καρναβάλι του Ρίο, που πραγματοποιήθηκε κανονικά τον Φεβρουάριο.
Στην άλλη άκρη του ημισφαιρίου η κατάσταση δεν ήταν καλύτερη. Το καρναβάλι στο Ρίο έγινε σαν να μη συμβαίνει τίποτα και ο πρόεδρος Μπολσονάρο έβγαζε σέλφι με μπουλούκια υποστηρικτών του, για να δείξει ότι δεν τρέχει και κάτι τρομερά σοβαρό. Όλα αυτά έχουν αλλάξει την τελευταία εβδομάδα και η μία χώρα μετά την άλλη στη Λατινική Αμερική παίρνουν μέτρα. Κολομβία και Βενεζουέλα υποχρεώνονται να συνεργαστούν (γεγονός αδιανόητο πριν από έναν μήνα), άλλες κλείνουν σύνορα και επιβάλλουν μέτρα περιορισμού της κοινωνικής ζωής, στη Λίμα του Περού στρατιώτες με μάσκες ελέγχουν την κυκλοφορία. Πάντως είναι γεγονός ότι εδώ οι κλιματικές συνθήκες βοήθησαν στην αργή εξάπλωση του ιού. Σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, μια ήπειρο με πληθυσμό 640 εκατομμύρια, είχαν καταγραφεί μέχρι το προηγούμενο Σαββατοκύριακο μόλις 2.500 κρούσματα.
Το κεφάλαιο «Αφρική»
Εθελόντρια προμηθεύει με απολυμαντικό χεριών πολίτες πριν επιβιβαστούν σε λεωφορείο στην Αντίς Αμπέμπα, πρωτεύουσα της Αιθιοπίας.© AP Photo/Mulugeta Ayene
Το ίδιο συνέβη και στην Αφρική, την ήπειρο που το χρειαζόταν περισσότερο από κάθε άλλη (μόλις 900 κρούσματα). Αρκεί να σκεφτεί κανείς (αν το χωράει ο νους του) ότι στο Μάλι αντιστοιχεί ένας αναπνευστήρας οξυγόνου σε ένα εκατομμύριο κατοίκους (πρακτικά, υπάρχουν είκοσι σε όλα τα νοσοκομεία της χώρας). Αντίστοιχα νούμερα απελπισίας συναντάμε και σε χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, όπως η Λιβερία και η Μπουρκίνα Φάσο. Έτσι το μεγάλο στοίχημα για την Αφρική είναι να μην υπάρξει μετάδοση στην κοινότητα, γιατί οι υποδομές υγείας δεν πρόκειται να αντέξουν. Υπάρχει, όμως, ένας μικρός παράγοντας αισιοδοξίας: η πολύτιμη εμπειρία από την επιδημία του Έμπολα στη Δυτική Αφρική την περίοδο 2014-16, που σκότωσε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους. Τα τρία αυτά δύσκολα χρόνια συσσώρευσαν υποδομές, διακρατική συνεργασία και ισχυρούς δεσμούς με ανθρωπιστικές οργανώσεις και μεμονωμένες προσωπικότητες, που αποδεικνύονται τώρα εξαιρετικά σημαντικά. Ο Κινέζος δισεκατομμυριούχος Τζακ Μα προχώρησε πρόσφατα σε μια τεράστια δωρεά, που θα επιτρέψει σε πολλές χώρες της Αφρικής να οργανώσουν τη γραμμή άμυνάς τους απέναντι στον ιό. Οι φίλοι στα δύσκολα φαίνονται. ■