Δεν Θα Είναι Το Ίδιο
Αυτή την εβδομάδα χρειάστηκε να επιστρέψω στο γραφείο μου για πρώτη φορά μετά από ένα μήνα και διαπίστωσα κάτι που έχω ήδη ακούσει από άλλους, κάτι που όλοι μας υποπτευόμαστε:
Όταν βγούμε, δεν θα είναι το ίδιο.
Τα πάντα στις ζωές μας τώρα έχουν πάρει μια διαφορετική χροιά. Είναι ένας διαρκής φόβος, η υπόγεια επίγνωση ότι αυτό το πράγμα υπάρχει εκεί έξω στον κόσμο. Αυτή η επίγνωση, έντονη, βρίσκεται μέσα στο μυαλό όλων, κάθε ημέρα, εδώ και ένα μήνα. Όταν βγούμε, θα έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον αέρα γύρω μας, τα πόμολα, τα ποτήρια, τα κουμπιά του ασανσέρ και, κυρίως, τους άλλους ανθρώπους. Οι επιπτώσεις αυτού του φαινομένου είναι ίσως η πτυχή της κρίσης που έχει περάσει πιο απαρατήρητη αλλά θα επηρεάσει τα πάντα, από το πόσο γρήγορα θα πάρει μπρος η οικονομία και από το πώς και πότε θα αρχίσουμε να καταναλώνουμε (και τι) μέχρι το πώς θα προσαρμοστούν οι κοινωνίες και το πώς θα ανασυνταχθούν πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις στις επόμενες φάσεις που ακολουθούν.
Όλα συνηθίζονται, λέει η εμπειρία. Έτσι δεν είναι; Ο άνθρωπος προσαρμόζεται. Όταν οι τρομοκράτες ρίχνουν τα αεροπλάνα στους ουρανοξύστες όλοι σοκάρονται, πανικοβάλονται, απλώνονται παντού φόβος και ανασφάλεια και θλίψη και πένθος, αλλά μετά από λίγο καιρό αυτό περνάει. Δεν πέφτουν άλλα αεροπλάνα στους ουρανοξύστες και η υπόλοιπη ζωή επανέρχεται σιγά σιγά. Όταν γίνεται σεισμός ή έρχεται τσουνάμι ή άγριος τυφώνας υπάρχει πανικός και σοκ και οδύνη αλλά μετά το έδαφος σταματά να τρέμει και τα νερά υποχωρούν και ο αέρας πέφτει.
Αυτό που ζούμε τώρα είναι αλλιώς.
Όταν βγούμε από τα σπίτια μας ο ιός θα είναι ακόμα έξω, ανάμεσά μας και μέσα σε κάποιους από εμάς. Δεν θα έχει εξαφανιστεί και δεν πρόκειται να φύγει. Αν θωρακίσουμε καλά το σύστημα υγείας θα αποφύγουμε εκατόμβες μεγέθους Λομβαρδίας, αλλά θα συνεχίσουμε να τον κολλάμε, σιγά σιγά όλο και περισσότεροι. Περιορισμοί θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Η ζωή δεν θα είναι ίδια. Ενίοτε θα ξαναμπαίνουμε και σε καραντίνα. Μια έρευνα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ προβλέπει ότι μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης θα χρειαστεί να εφαρμόζονται τουλάχιστο μέχρι και το 2022, αν εν τω μεταξύ δεν βρεθεί εμβόλιο. Στα εργοστάσια της Κίνας που ξανανοίγουν τοποθετούνται χωρίσματα ανάμεσα στους εργάτες, για να μην βλέπονται, ξεχνιούνται και πλησιάζουν. O διάσημος επιδημιολόγος Άντονι Φάουτσι (ο Τσιόδρας των ΗΠΑ, ας πούμε) επισήμανε σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι θα είναι καλό οι άνθρωποι να σταματήσουν τις χειραψίες -για πάντα.
Καθώς περνάει ο καιρός όλο και περισσότεροι άνθρωποι που γνωρίζουμε προσωπικά θα αρρωσταίνουν και θα μαθαίνουμε τις ιστορίες τους με λεπτομέρειες. Θα μας μιλούν στις βιντεοκλήσεις τους για το πόσο τρόμαξαν, πώς δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν, πώς ένιωθαν τόσο κουρασμένοι, πώς δεν έχουν ξανανιώσει τόσο ανήμποροι. Αυτό δεν θα σταματήσει και καθώς τα μέτρα δεν θα αποσύρονται τελείως και καθώς τα νουμεράκια στις καμπύλες δεν θα σταματήσουν να μεγαλώνουν, δεν θα μπορούμε κι εμείς να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τα πόμολα που αγγίξαμε, το αν μας έπιασε ο βήχας του συναδέλφου από το διπλανό γραφείο, το τι αγγίξαμε πριν πιάσουμε τη σακούλα με τα ψώνια για τη γιαγιά ή το ποιος άλλος έχει ακουμπήσει το νεράκι που πήραμε απ’ το περίπτερο.
Βεβαίως, κάποιοι δεν σκέφτονται καθόλου έτσι και θα επιστρέψουν στη ζωή που έκαναν πριν. Άλλοι θα έχουν πολύ σοβαρότερα προβλήματα να αντιμετωπίσουν από το να ασχοληθούν με τα πόμολα. Άλλοι δεν θα μπορούν καν να λειτουργήσουν από τον τρόμο. Όμως ταυτόχρονα θα υπάρχει και μια μεγάλη πλειοψηφία απλά μαζεμένη, επιφυλακτική, που θα συνεχίσει λίγο-πολύ όπως πριν, αλλά με ένα σφίξιμο διαρκές, αόρατο κι επικίνδυνο, σαν εσωτερική αιμορραγία.
Αυτή τη φορά όταν θα βγούμε έξω τα νερά δεν θα υποχωρήσουν. Ο αέρας δεν θα πέσει. Η γη δεν θα πάψει να τρέμει. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά αυτής από προηγούμενες κρίσεις ή φυσικές καταστροφές. Θα συνεχίζεται, δεν σταματάει, δεν θα τελειώσει μέχρι να βρεθεί αποτελεσματικό εμβόλιο ή δραστική θεραπεία που θα νικήσει τον ιό και θα μας επιτρέψει να τον εξαφανίσουμε τελείως και να αρχίσουμε πάλι να πιανόμαστε άφοβα. Οι πιο αχαλίνωτα αισιόδοξες προβλέψεις τοποθετούν μια τέτοια λύτρωση κάπου μέσα στο 2021. Είναι πολύς καιρός. Σχεδόν δεν αντέχεται ως σκέψη. Για να μην πούμε για το ενδεχόμενο να μην επαληθευτούν οι αισιόδοξες προβλέψεις. Στη φάση που είμαστε, που φοβόμαστε τα πόμολα και τα κουμπιά του ασανσέρ, ο νους μας δεν είναι σε κατάσταση να το χωρέσει αυτό το ενδεχόμενο.