Οταν πριν από μερικά χρόνια ο Μπιλ Γκέιτς έλεγε ότι ως ανθρώπινο είδος παραμελήσαμε «τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος αντιμετώπισης και αναχαίτισης μιας πανδημίας ενός μεταδοτικού θανατηφόρου ιού», δεν έκανε κάποια προφητεία. Μετέφερε την άποψη όλων των επιδημιολόγων με τους οποίους συνεργαζόταν ασχολούμενος με το ίδρυμά του και την επέκταση του εμβολιασμού για την εξάλειψη της ελονοσίας.
Οι ειδικοί προειδοποιούσαν, χρόνια τώρα, για την επόμενη θανατηφόρο πανδημία κάποιου ιού που θα ξεπηδούσε από τις νυχτερίδες ή από κάποιο άλλο προϊστορικό είδος που ζει στις παρυφές των συνεχώς επεκτεινόμενων μεγαλουπόλεων – αλλά ποιος τους άκουγε; Ποιος τους έδινε σημασία; Την πανδημία του κορωνοϊού θα μπορούσαμε να την είχαμε αποφύγει εάν όλοι μας –αλλά κυρίως η ανεπτυγμένη Δύση– ήμασταν πιο ευαίσθητοι στα πραγματικά προβλήματα του πλανήτη και λιγότερο εστιασμένοι στα εθνικά μας συμφέροντα.
Ακόμη και όταν η επιδημία του κορωνοϊού σκότωνε στην Κίνα εκατοντάδες ανθρώπους κάθε μέρα τον περασμένο Δεκέμβριο, η Αμερική –αλλά και η Ευρώπη– παρέμεναν παντελώς απαθείς, θεωρώντας ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο. Ο ανεκδιήγητος πρόεδρος Τραμπ, μάλιστα, παρά το ότι προειδοποιήθηκε τον Ιανουάριο ότι η εξάπλωση του ιού μπορεί να σκοτώσει ακόμη και 500.000 Αμερικανούς, αντί να σημάνει συναγερμό και να λάβει μέτρα, μίλησε για Κασσάνδρες που στοχεύουν στην ήττα του στις εκλογές του Νοεμβρίου. Τώρα, με 2.500 Αμερικανούς νεκρούς κάθε μέρα, επιχειρεί να φορτώσει την παροιμιώδη ανευθυνότητά του στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αναστέλλοντας τη χρηματοδότηση αυτού στην πιο κρίσιμη χρονική στιγμή για την καταπολέμηση του ιού.
Με τον ίδιο απαξιωτικό τρόπο αντιμετωπίζουν, έως τώρα, οι ισχυροί του πλανήτη και όσους εδώ και χρόνια μιλούν για έναν κλιματικό Αρμαγεδδόνα που θα προκαλέσει η συνεχής άνοδος της θερμοκρασίας της Γης, οδηγώντας σε κοσμογονικές ανατροπές τη ζωή μας. Ολοι αυτοί –ανάμεσά τους και σημαντικοί καταξιωμένοι επιστήμονες– χαρακτηρίζονται τσαρλατάνοι ακτιβιστές και γραφικοί οικολόγοι, που έχουν βάλει στόχο να μειώσουν τους ρυθμούς ανάπτυξης των δυτικών οικονομιών.
Ε, λοιπόν, με τον θάνατο 140.000 ανθρώπων μέσα σε λίγες εβδομάδες από τον κορωνοϊό, αυτό μπορεί να αλλάξει. Πόσο μάλλον, αφού η πανδημία θα πλήξει τα οικονομικά συμφέροντα των ισχυρών, προκαλώντας πρωτοφανή ύφεση παγκοσμίως. Από δω και στο εξής έχουμε περισσότερες πιθανότητες αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις να γίνουν πιο δεκτικοί στις προειδοποιήσεις επιστημόνων και τεχνοκρατών.
Ισως κάποιοι, μάλιστα, να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται ότι μόνο με διεθνή συνεργασία χωρών για τα σημαντικά ζητήματα του πλανήτη μπορούμε να προλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις πανδημίες στο μέλλον. Και ότι οι πειρατικές αντιδράσεις για να κλέψει η μία χώρα από τη διπλανή της στην ώρα της ανάγκης μάσκες, φάρμακα και αναπνευστήρες είναι αναποτελεσματικές και κατώτερες των περιστάσεων, και έχουν σοβαρό πολιτικό κόστος. Ηδη, εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο δείχνουν με οργή τις ανίκανες πολιτικές ηγεσίες τους που βρέθηκαν ανέτοιμες και βαθιά νυχτωμένες απέναντι στην κρίση.
Ισως πάλι οι δεκάδες χιλιάδες νεκροί του κορωνοϊού –η πανδημία δεν έχει ακόμη φτάσει στις φτωχές χώρες του νοτίου ημισφαιρίου, στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική, από όπου ο δυτικός κόσμος αγοράζει πρώτες ύλες– να αναγκάσουν τη Δύση να δει με άλλο μάτι τα πραγματικά προβλήματα του πλανήτη, τα οποία έχει επιλέξει να αγνοεί. Οπως το ότι το 50% του πλούτου του πλανήτη ανήκει σε 50 επιχειρηματίες και ότι όλες οι εταιρείες-κολοσσοί φτάνουν με διάφορα εξωχώρια σχήματα να πληρώνουν μόλις 100 δολάρια φόρο για κάθε εκατομμύριο δολάρια κέρδους, την ίδια στιγμή που δισεκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν ακόμη και με ένα μόνο δολάριο την ημέρα, χωρίς πόσιμο νερό, χωρίς υγειονομική περίθαλψη και κάτω από άθλιες συνθήκες.
Ο μόνος τρόπος να πορευθεί ο πλανήτης χωρίς κλιματικές καταστροφές, υγειονομικές καταιγίδες και μακροχρόνιους αδιέξοδους πολέμους είναι η διεθνής συνεργασία.
Είναι οι πλούσιες χώρες να αντιληφθούν ότι είναι προς το συμφέρον όλων να ενδιαφερθούν για τη βελτίωση του οικονομικού επιπέδου διαβίωσης στις φτωχές περιοχές του πλανήτη. Είναι αναγκαίο να χτυπηθούν οι κραυγαλέες ανισότητες παγκοσμίως και να δημιουργηθεί ένας διεθνής μηχανισμός προστασίας για τους φτωχότερους του πλανήτη, που θα εγγυάται ένα μίνιμουμ επίπεδο ζωής και θα αποτρέπει την οικονομική εξαθλίωση.
Οπως οι τεράστιες ανθρώπινες καταστροφές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γέννησαν τον ΟΗΕ και απέτρεψαν νέα παγκόσμια αιματοχυσία για επτά –έως τώρα– δεκαετίες, έτσι και η πανδημία του κορωνοϊού μάς σπρώχνει να δούμε τα ζητήματα με διαφορετική οπτική και να ιεραρχήσουμε διαφορετικά τις προτεραιότητές μας.