Επιστρέφοντας στην Αθήνα έπειτα από μια δεκαήμερη περιοδεία στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα, αισθάνθηκα ότι το ψυχικό κλίμα έχει πλέον αλλάξει. Ενιωσα ότι είμαι πλέον έτοιμος να εισέλθω στη δεύτερη φάση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, κυρίως δε να βάλω εκ νέου σε ανώτατη προτεραιότητα το θέμα της προφύλαξης. Και εγώ, όπως οι περισσότεροι, είχα χαλαρώσει, όπως είθισται να λέγεται η απερισκεψία των τελευταίων εβδομάδων. Ξαναφόρεσα τη μάσκα σε κάθε δημόσια εκδήλωση και δραστηριότητα, και ομολογώ απόρησα πώς είχα αμελήσει να είμαι σχολαστικός. Θα μπορούσε να δει κανείς την περίοδο Μαρτίου – Αυγούστου 2020 ως ένα γράφημα που δεν μετράει μόνο τα κρούσματα, αλλά και μια κοινή καμπύλη ψυχικής τομογραφίας.
Χρειάζεται ένα «κλικ» για να μεταβληθεί το γενικό κλίμα. Στον αντίποδα της καραντίνας, στη διάρκεια της οποίας είχαμε κληθεί να επιδείξουμε αποθέματα ατομικής ευθύνης σε συνθήκες κοινωνικής απομόνωσης, τώρα καλούμαστε να δείξουμε την ίδια αίσθηση ευθύνης σε συνθήκες διαρκούς κοινωνικής ώσμωσης. Είναι σαφώς πιο δύσκολο. Τις γραμμές αυτές τις γράφω στο γραφείο φορώντας μάσκα και η αίσθηση αυτή με κρατάει σε μια κατάσταση ήπιας εγρήγορσης. Τη νέα αυτή περίοδο, με τη χώρα ανοικτή και τον τουρισμό να δοκιμάζεται, αναπτύσσεται παράλληλα ένας νέος ανθρωπότυπος ή, έστω, ένας νέος τύπος κοινωνικής συμπεριφοράς. Παρά τα πολλά περιστατικά ακραίου κυνισμού ή αδιαφορίας, η γενική αίσθηση είναι ότι το μεγάλο ποσοστό του κοινωνικού σώματος θα ακολουθήσει με επιμέλεια και ευθύνη τις οδηγίες εφόσον υπάρχει ένα υπόδειγμα που βασίζεται στην κοινή λογική, στο δημόσιο συμφέρον και σε ένα γενικό παράδειγμα χωρίς παράθυρα και εξαιρέσεις.
Το εθνικό παράδειγμα που είδαμε τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο οργανώθηκε γύρω από το αντιθετικό (ως προς την ιδιοσυγκρασία και τον ρόλο) δίδυμο Τσιόδρα – Χαρδαλιά και περιφρουρήθηκε ως κοινό κτήμα ευρύτερης (ευεργετικής) συνοχής. Η έξοδος από την καραντίνα επανέφερε την κοινωνία στη φυσική δημόσια εκδήλωση της εγγενούς και ευεργετικής πολυμορφίας της. Φαίνεται, όμως, ότι οι κοινωνίες σε όλον τον κόσμο καλούνται να αποδεχθούν ότι η δημόσια συναναστροφή πρέπει για ένα μακρύ και αδιευκρίνιστο χρονικό διά-στημα να αναπτύσσεται βάσει κανόνων συμβίωσης. Είναι η νέα νόρμα που, καλώς ή κακώς, δεν αποτελεί θέμα επιλογής. Η περίοδος της καραντίνας μάς κληροδότησε μια σπάνια εμπειρία κοινωνικού σθένους. Εχουμε περασμένη στον κώδικα της κοινής μνήμης αυτήν τη σπάνια αίσθηση συνοχής.