«Ημουν εκεί, ως καπετάνιος του πλοίου. Ηταν μια ηλιόλουστη μέρα και ξαφνικά μας χτύπησε μια τορπίλη. Ηταν τραυματική εμπειρία, προκάλεσε απόλυτη τρέλα και ξέφρενο πανικό».
Οι πρόσφατες δηλώσεις του Μπράιαν Τσέσκι, ιδρυτή και διευθύνοντος συμβούλου του τιτάνα των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων Airbnb για τον αντίκτυπο της πανδημίας στην εταιρεία του, σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται πως προσεγγίζουν το μελό. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως, εν αναμονή του δεύτερου παγκόσμιου κύματος της COVID-19, η εταιρεία έχει ήδη υποστεί πλήγμα ύψους ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων, για να αντιληφθεί πως αντιστοιχούν σε μια ρεαλιστική εκτίμηση. Η αρχή του έτους βρήκε τον φιλόδοξο επιχειρηματία να αναμένει την είσοδο της Airbnb στις χρηματιστηριακές αγορές με την αστρονομική αποτίμηση των 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σήμερα, η αποτίμηση της εταιρείας του έχει μειωθεί στο ήμισυ, οι εργαζόμενοι έχουν συρρικνωθεί κατά 25% και ο Τσέσκι έχει βρεθεί να συζεί με τη μητέρα του για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν 20 χρόνια.
Λίγοι τομείς χτυπήθηκαν από την πανδημία όσο ο τουρισμός και η οικονομία του διαμοιρασμού, και καθώς το Airbnb βρίσκεται στο σημείο τομής και των δύο, το πλήγμα ήταν άμεσο και γιγάντιο. Τον Μάρτιο, οι βραχυπρόθεσμες κρατήσεις ενοικίασης στην Ευρώπη μειώθηκαν κατακόρυφα κατά 80%, ενώ τα έσοδα της πλατφόρμας από δημοφιλείς αμερικανικούς αστικούς προορισμούς όπως η Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο και το Σιάτλ συρρικνώθηκαν κατά 50%. Μέχρι τον Απρίλιο, η αποτίμηση της εταιρείας είχε κατρακυλήσει στα 18 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ ο Μάιος βρήκε τον διευθύνοντα σύμβουλό της να ανακοινώνει την απόλυση 2.000 εργαζομένων.
Γνωστός για το πνεύμα αισιοδοξίας που τον χαρακτηρίζει, έπειτα από το πρώτο πλήγμα ο Τσέσκι έκανε λόγο για ανάκαμψη και καλύτερες μέρες για την Airbnb, εν αναμονή της έλευσης του καλοκαιριού και της τουριστικής σεζόν. Η ελπίδα του, ωστόσο, αποδείχθηκε κάτι παραπάνω από απατηλή. Το τέλος του Ιουλίου έφερε στη δημοσιότητα τους εφιαλτικούς αριθμούς εσόδων του δεύτερου τριμήνου του 2020, και τα πράγματα ήταν ακόμη πιο αποκαρδιωτικά: η εταιρεία βραχυπρόθεσμων μειώσεων παρουσίασε μείωση των εσόδων της τάξεως του 67%, κερδίζοντας μόλις 335 εκατ. δολάρια. Αναφορικά με τα κέρδη του πρώτου τριμήνου ποτ ανήλθαν σε 850 εκατομμύρια, ενώ κατά τη διάρκεια της περυσινής θερινής σεζόν η Airbnb πέτυχε κέρδη που ξεπερνούσαν
το 1 δισεκατομμύριο.
Το καράβι του Τσέσκι αντιμετώπισε ήδη τρικυμίες που το κυρίευσαν, και παρότι η εταιρεία αναμένεται να υποβάλει αρχική δημόσια πρόταση για είσοδο στις χρηματιστηριακές αγορές τον Αύγουστο, η μελλοντική του ρότα παραμένει άγνωστη. Εξίσου άγνωστο παραμένει και το μέλλον του «πληρώματός» του, το οποίο πέρα από τους εργαζομένους της Airbnb απαρτίζεται και από τους ιδιοκτήτες των 7 εκατ. ακινήτων που προσφέρουν τα καταλύματα τους για βραχυπρόθεσμη μίσθωση μέσω της πλατφόρμας. Αλλωστε, η σχέση μεταξύ των οικοδεσποτών και της πλατφόρμας –η ραχοκοκαλιά της φιλοσοφίας της οικονομίας του διαμοιρασμού– ίσως έχει πλέον πληγεί ανεπανόρθωτα.
Για να βοηθήσει τους οικοδεσπότες να αντιμετωπίσουν το πλήγμα της πανδημίας, η Airbnb αποφάσισε να προσφέρει 17 εκατομμύρια δολάρια σε επιχορηγήσεις. Ωστόσο, τα κριτήρια του προγράμματος απέκλεισαν τους περισσότερους «επαγγελματίες οικοδεσπότες», καθότι μονάχα οι χρήστες με δύο ή λιγότερες καταχωρίσεις δικαιούνταν να υποβάλουν αίτηση. Η απόφαση της εταιρείας να επιτρέψει στους ταξιδιώτες να ακυρώσουν τις κρατήσεις τους δωρεάν ενίσχυσε περαιτέρω τη δυσπιστία των οικοδεσποτών, ενώ μήνες έπειτα από την έναρξη της πανδημίας πολλοί ιδιοκτήτες εξακολουθούν να παραπονιούνται για ελλείψεις πληρωμών. Η πρόσφατη δε καμπάνια της Airbnb, κατά την οποία ενθαρρύνει τους ταξιδιώτες να κάνουν εθελοντικές δωρεές σε οικοδεσπότες για να τους στηρίξουν, προκάλεσε πλέον την οργή τόσο των χρηστών όσο και των ταξιδιωτών, καθώς και χιλιάδες καυστικά σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οσο δελεαστικό και αν είναι να προβλέψει κανείς την κατάρρευση του κολοσσού των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων, είναι αρκετά νωρίς για τέτοιες εικασίες, ειδικά προτού ολοκληρωθεί η αρχική δημόσια πρόταση της εταιρείας. Αλλωστε, οι αναλυτές προβλέπουν πως ο απόηχος της πανδημίας –ταυτόχρονα με την αύξηση της ανεργίας και τις οριζόντιες οικονομικές απώλειες– πιθανόν να ωθήσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στην αναζήτηση επιπλέον εισοδήματος μέσω εναλλακτικών πηγών όπως οι βραχυπρόθεσμες μισθώσεις.
Η πανδημία, ωστόσο, φαίνεται πως φέρνει στην επιφάνεια το σκληρό πρόσωπο της σύγχρονης οικονομίας του διαμοιρασμού. Ως τεχνολογικός τιτάνας, η Airbnb εξακολουθεί να διαθέτει αποθέματα μετρητών και τη στήριξη αρκετών επενδυτών, και μάλλον θα επιβιώσει τη φετινή χρονιά. Η ραχοκοκαλιά της από την άλλη –οι εκατοντάδες χιλιάδες οικοδεσπότες που συμμετέχουν στην πλατφόρμα– ίσως πρέπει να αναζητήσουν νέους τρόπους για να αποπληρώσουν τα ενοίκια και τα στεγαστικά τους δάνεια.