Απογοητευτικός ήταν ο τελευταίος μήνας του 2016 για τον τζίρο στην αγορά, καθώς, παρά την κορύφωση της καταναλωτικής ζήτησης που σηματοδοτεί η εορταστική περίοδος, η αγορά κινήθηκε πτωτικά, σε επίπεδο που υπολογίζεται κοντά στο 5%-6%.
Η πτώση του τζίρου ήταν γενικευμένη στο σύνολο της αγοράς, αφού στην εκτίμηση αυτή συγκλίνουν όχι μόνον οι μετρήσεις των μικρομεσαίων καταστημάτων που εκπροσωπούνται από την ΕΣΕΕ αλλά και οι εκτιμήσεις τόσο για τα πολυκαταστήματα όσο και για τα σούπερ μάρκετ. Η πτώση του τζίρου στον κλάδο τροφίμων, που επίσης υπολογίζεται στο 5%, συνιστά σαφή ένδειξη της επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης των ελληνικών νοικοκυριών που υποχρεώνονται να περιορίσουν τη δαπάνη ακόμη και σε βασικά μη ανελαστικά είδη, όπως είναι τα τρόφιμα.
Η πορεία της αγοράς και η εξέλιξη της καταναλωτικής δαπάνης έρχονται να διαψεύσουν την εικόνα βελτίωσης της οικονομίας, που πηγάζει από τους βασικούς οικονομικούς δείκτες, όπως είναι ο δείκτης της ανεργίας, που υποχώρησε στο 24%, και ο δείκτης για την εξέλιξη του ΑΕΠ, που ενισχύθηκε κατά 1,8% στο τέλος του τρίτου τριμήνου. Αιτία είναι οι υπέρογκες φορολογικές υποχρεώσεις που καλούνται να καλύψουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, και οι οποίες εξανεμίζουν κάθε ικμάδα ρευστότητας από την οικονομία, ενώ μειωμένη είναι την ίδια στιγμή και η αποταμίευση των νοικοκυριών, όπως προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία για τις καταθέσεις, που υποχώρησαν στα 102,6 δισ. ευρώ στα τέλη Νοεμβρίου.
Το ενδιαφέρον της αγοράς επικεντρώνεται στις χειμερινές εκπτώσεις που βρίσκονται πλέον σε πλήρη εξέλιξη και αναμένεται να διαρκέσουν έως και τα τέλη Φεβρουαρίου, δοκιμάζοντας τις αντοχές του εμπορίου, ενόψει και της γενικευμένης αβεβαιότητας που προκαλεί το «πάγωμα» της αξιολόγησης.
Ο χρόνος μετράει αντίστροφα στον βαθμό που, παρά το θετικό κλίμα που επιδιώκει να καλλιεργήσει η κυβέρνηση, η σταθεροποίηση της οικονομίας παραμένει εύθραυστη. Οι υποχρεώσεις που πηγάζουν από τη φορολογία για το 2017 και, κυρίως, από την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών απειλούν τη βιωσιμότητα εκατοντάδων χιλιάδων επαγγελματικών ομάδων, τη στιγμή που η παράταση της αβεβαιότητας για το κλείσιμο της αξιολόγησης υπονομεύει την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημόσιου προς τον ιδιωτικό τομέα.
Τα στοιχεία του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ (ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ) δείχνουν ότι ο τζίρος τον τελευταίο μήνα του 2016 διέψευσε τις προσδοκίες της αγοράς, και διαμορφώθηκε σε επίπεδα χαμηλότερα των 4 δισ. ευρώ, που ήταν ο φετινός στόχος, έναντι των 4,1 δισ. ευρώ το 2015 και των 6,43 δισ. ευρώ τζίρου το 2014. Η κακοκαιρία που κυριάρχησε, άλλωστε, αμέσως μετά τα Χριστούγεννα ήταν μάλλον η αφορμή, παρά η αιτία, που όξυνε το πρόβλημα της περιορισμένης καταναλωτικής κίνησης.
Μέρος της μείωσης που καταγράφηκε, αποδίδεται στο γεγονός ότι τμήμα της ζήτησης μετατοπίστηκε στα τέλη Νοεμβρίου, και συγκεκριμένα στις 24 Νοεμβρίου, λόγω Black Friday, από την οποία όμως επωφελήθηκαν, κυρίως, τα πολυκαταστήματα και οι μεγάλες αλυσίδες.
Παρά το γεγονός ότι η καθιέρωση της ημέρας προσφορών πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων υιοθετήθηκε για πρώτη φορά φέτος από το ελληνικό εμπόριο, και μάλιστα την τελευταία στιγμή, η ευελιξία που επέδειξαν οι μεγάλοι του κλάδου απέβη τελικώς προς όφελός τους. Η ζήτηση που προκλήθηκε μονοπωλήθηκε από τους ισχυρούς της αγοράς, οι οποίοι ανέλαβαν την πρωτοβουλία των κινήσεων, επιβεβαιώνοντας την τάση ότι, ειδικά σε δύσκολες οικονομικές περιόδους, είναι σε θέση, αξιοποιώντας το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα, να ενισχύσουν την παρουσία τους στην αγορά.
Τα στοιχεία, άλλωστε, για τη ζήτηση επιβεβαιώνουν την τάση της συγκέντρωσης της αγοράς, στον βαθμό που πολυκαταστήματα και μεγάλες αλυσίδες υφίστανται σε μικρότερο βαθμό τις επιπτώσεις από τη μείωση της καταναλωτικής δαπάνης, που σε ό,τι αφορά τον τζίρο διασώζεται με μονοψήφια πτώση από αυτήν των μικρότερων εμπορικών καταστημάτων, που βλέπουν διψήφια ποσοστά. Δεν είναι τυχαίο ότι τα στοιχεία της ΕΣΕΕ για τον Δεκέμβριο δίνουν πτώση του τζίρου κατά 17,6% έναντι 5%-6% που διαπιστώνουν οι μεγάλοι του κλάδου.
Χαμηλές πτήσεις για τη μεταποίηση
Τα μηνύματα στην οικονομία παραμένουν αντιφατικά, καθώς, παρά τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος, που καταγράφηκε τον Δεκέμβριο στις 94,6 μονάδες, η ισορροπία παραμένει εύθραυστη. Σε αντίθεση με τη βελτίωση του κλίματος στη βιομηχανία, τους καταναλωτές και τις κατασκευές, οι δείκτες εμπιστοσύνης στις υπηρεσίες και στο λιανικό εμπόριο κινήθηκαν αρνητικά. Την ίδια στιγμή, τα στοιχεία για τον εποχικά προσαρμοσμένο δείκτη υπευθύνων προμηθειών της Markit PMI για τον τομέα της μεταποίησης δείχνουν ότι παρέμεινε κάτω από το όριο ανάπτυξης των 50 μονάδων για τέταρτο συνεχή μήνα τον Δεκέμβριο του 2016. Αν και σε σύγκριση με τον Νοέμβριο καταγράφηκε επιβράδυνση της ύφεσης του μεταποιητικού τομέα, ο εποχικά προσαρμοσμένος δείκτης διαμορφώθηκε στις 49,3 μονάδες από 48,3 μονάδες τον Νοέμβριο του 2016. Πρόκειται για τον τέταρτο συνεχή μήνα που ο εν λόγω δείκτης βρίσκεται κάτω από το όριο ανάπτυξης των 50 μονάδων. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην ανακοίνωση της Markit, το τέταρτο τρίμηνο του 2016 ήταν το χειρότερο τρίμηνο του έτους για τους παραγωγούς στον τομέα της μεταποίησης, στοιχείο που αποτελεί αρνητική εξέλιξη για την επίδοση της οικονομίας στο συγκεκριμένο τρίμηνο. Στους επιμέρους δείκτες, πτώση καταγράφηκε στην παραγωγή και στις νέες παραγγελίες, η οποία, ωστόσο, ήταν ηπιότερη σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2016.