Πριν από μερικά χρόνια ερχόταν καθημερινά μια μητέρα να με συμβουλευτεί στο σχολείο όπου εργαζόμουν γιατί θεωρούσε ότι ο γιος της ταλαιπωρείται από έναν συμμαθητή του. Δεν ήταν όμως αλήθεια. Η «ταλαιπωρία» ήταν αμοιβαία. Τα αγόρια είχαν αναπτύξει μια σχέση έλξης – απώθησης, τους ταίριαζε αυτό που λέει ο λαός, «μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε». Δεν υπήρχε σ’ αυτήν τη σχέση θύτης και θύμα, παρόλο που η μαμά συνέχιζε να παρουσιάζει τον γιο της ως θύμα. Επειτα από λίγο καιρό μπήκαν και οι εφιάλτες στο προσκήνιο. Το αγόρι έβλεπε συνέχεια λύκους να κυνηγάνε τη μαμά του. Το άγχος του κορυφώθηκε. Δεν μπορούσε να κοιμηθεί το βράδυ. Στο σχολείο ερχόταν με δυσκολία. Η μαμά πύκνωσε τις επισκέψεις της στο σχολείο αμφισβητώντας την επαγγελματική μου επάρκεια, επιτιθέμενη στο σχολικό πλαίσιο, γιατί δεν την είχαμε ακούσει, γιατί δεν προλάβαμε να κάνουμε κάτι για το παιδί της. Είχε δαιμονοποιήσει ένα παιδί 9 χρόνων, ότι η συμπεριφορά του έπληττε το παιδί της. Οταν τη ρώτησα να μου περιγράψει λίγο τις συνθήκες της οικογένειάς της, τη σχέση με τον σύζυγο, ή να μου μιλήσει για το δικό της άγχος, που ήταν παραπάνω από εμφανές, για τη σχέση της με τον γιο της ή τη δική της πατρική οικογένεια, η απάντηση ήταν αποστομωτική, «σας ξέρω εσάς τους ψυχολόγους πού το πάτε, και σας διαβεβαιώ ότι στο σπίτι μας είναι όλα τέλεια».
Αυτό το περιστατικό –που δεν είναι φυσικά το μοναδικό– θυμήθηκα παρακολουθώντας με οδύνη τους θανάτους των δύο κοριτσιών. Φαινομενικά, ο φόνος της 17χρονης στο Μαρκόπουλο με το έγκλημα της 32χρονης στο Β΄ Νεκροταφείο δεν σχετίζονται. Και ούτε είναι εύκολο να γράψει κάποιος για τέτοιου είδους εγκλήματα. Κινούνται στη σφαίρα του αποτρόπαιου, ανήκουν σε εκείνη την περιοχή όπου η αρχαία ελληνική τραγωδία, το δράμα των Ατρειδών, η τύφλωση του Οιδίποδα και η οργή της Μήδειας επαναλαμβάνονται σε σύγχρονες εκδοχές. Κανείς δεν θα μάθει ποτέ με λεπτομέρεια τι ζούσαν αυτές οι δύο οικογένειες. Τι συνέβαινε στην ψυχή της μητέρας όταν συνέλαβε την κόρη της, τι ένιωθε βλέποντάς τη να μεγαλώνει, να ανθίζει, να φεύγει από τις φτερούγες της. Ποιοι δαίμονες σάλευαν στον νου της, σε ποιο βαθμό ήταν ικανή να μεγαλώσει το παιδί της και σε ποιο βαθμό είχε την ιατρική υποστήριξη που χρειαζόταν.
Οπως αντίστοιχα, η ζωή της 32χρονης εφοριακού δεν ήταν σπαρμένη με ροδοπέταλα. Το έγκλημα ήρθε να επισφραγίσει με τον πιο τραγικό τρόπο μια βασανισμένη ζωή. Τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας δεν ενοχοποιούν, φυσικά, τον πατέρα. Και αυτό το έργο, τελικά, αφορά τη Δικαιοσύνη. Το στενό όμως οικογενειακό περιβάλλον περιγράφει τον πατέρα ως ένοχο για άλλα ζητήματα στη ζωή της κόρης του και των υπόλοιπων παιδιών. Αυτά πρέπει να μας βάζουν σε σκέψεις.
Θυμάμαι πολλές φορές τη μητέρα μου όταν ήμουν μικρή, στην προσπάθειά της να μου απαγορεύσει μερικές εξόδους που δεν έκρινε επιτρεπτές για την ηλικία μου να μου λέει «εσένα σε εμπιστεύομαι, δεν εμπιστεύομαι τους άλλους εκεί έξω». Σε πρόσφατη συζήτησή μας και αφού έχω γίνει και η ίδια μητέρα, χαριτολογώντας, της είπα, «όλοι οι γονείς ανησυχούμε για τους κακούς εκεί έξω, κανείς όμως τελικά δεν επισκέπτεται τα γραφεία των κάθε λογής ειδικών για τα προβλήματα που έχει με τους ξένους. Το θέμα είναι πάντα ένα. Οι γονείς μας».
Αφήνω στην άκρη τα εγκλήματα που είδαν το φως της επικαιρότητας. Και αυτό διότι πολλοί από εσάς θα σκεφτείτε «τι σχέση έχουμε εμείς με αυτά». Και όντως αυτά ανήκουν σε μια ακρότητα. Με αφορμή αυτά θέλω να τοποθετηθώ απέναντι σε δύο ζητήματα. Το πρώτο έχει να κάνει με την ευκολία που γινόμαστε γονείς. Μια στιγμιαία ερωτική συνεύρεση είναι αρκετή. Είναι, θα μου πείτε, ένα φυσικό γεγονός. Η σύλληψη για κάποιους είναι φυσική, η ανατροφή όμως των παιδιών δεν πρέπει να επαφίεται στη φύση. Είναι η πιο σοβαρή, υπεύθυνη και δύσκολη ανθρώπινη λειτουργία. Την οποία μπορεί να μην διαθέτουμε ενστικτωδώς. Οπως πολλές φορές δεν γνωρίζουμε τι ζωή θέλουμε εμείς οι ίδιοι να κάνουμε. Καμία τεχνική γνώση ή καμία μόνο ανάγνωση εγχειριδίου δεν μας κάνει καλύτερους γονείς. Γιατί το εργαλείο είμαστε εμείς. Η ευθύνη ανήκει ολοκληρωτικά σ’ εμάς κυρίως για αυτά που αγνοούμε για τον εαυτό μας. Και αν δεν το καταλάβουμε αυτό, να ζητήσουμε βοήθεια, να ψάξουμε τον εαυτό μας, να έρθουμε σε επαφή με το ασυνείδητό μας –γιατί αυτό ορίζει πολλές δύσκολες όψεις– να μελετήσουμε την οικογενειακή μας ιστορία, τότε τα παιδιά μας θα εκτοξευτούν στον αέρα όχι ως αστέρια αλλά ως όπλα.
Το δεύτερο αφορά στην ευθύνη μας ως πολιτών. Να προσπαθούμε όσο μπορούμε να στηρίζουμε μέσω πλαισίου μητέρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Η κρίση αποκάλυψε την αδιαφορία της πολιτείας. Ελάχιστες δομές παρέμειναν όρθιες που στηρίζουν μητέρες σε ανάγκη. Ανάγκη ψυχολογική, ψυχιατρική, οικονομική. Οι μητέρες έχουν ανάγκη. Εχουν αναλάβει να σηκώσουν βάρος δυσανάλογο των ώμων τους. Μερικές κιόλας δεν καταλαβαίνουν και τι κάνουν, ουδείς εκών κακός, όπως λέει και ο Σωκράτης. Θα περίμενε κανείς μια μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι σε αυτό το ζήτημα. Η ανθρωπιστική κρίση –όπως πολύ συχνά αναφερόταν ως επιχείρημα από αυτή την κυβέρνηση όταν ήταν στην αντιπολίτευση– συμβαίνει όντως και γιγαντώνεται, επί των ημερών της.