Ας φανταστούμε ότι ο Ζακ Κωστόπουλος ήταν όντως υπό την επήρεια ουσιών. Ας φανταστούμε ότι επιβεβαιώνονταν οι διαρροές των πρώτων ωρών ότι επρόκειτο για τοξικομανή σε κατάσταση, όπως έλεγαν, «αμόκ».
Σε τι θα άλλαζε αυτή η παράμετρος την ηθική αξιολόγηση της βιντεοσκοπημένης πράξης; Αν ο Ζακ ήταν τζάνκι, θα του άξιζε τάχα να τον κλωτσούν ανυπεράσπιστο στο κεφάλι; Αν ήταν «φτιαγμένος» θα δικαιολογούνταν μήπως οι εκπρόσωποι της Πολιτείας –οι διασώστες και οι αστυνομικοί– να τον πατάνε ημιθανή στο τσιμέντο;
Το ιατροδικαστικό πόρισμα είναι πολύ σημαντικό για την ποινική εξέλιξη της υπόθεσης. Ομως, η συζήτηση που προέκυψε όταν εμφανίστηκε εκείνο το βίντεο από την οδό Γλάδστωνος ήταν προ-ποινική: πιο στοιχειώδης από τα νομικά ερωτήματα. Δεν χρειαζόταν η αρωγή του ιατροδικαστή για να νοηματοδοτήσει την εικόνα: οι όρθιοι σακάτευαν έναν πεσμένο. Η βία ήταν βία.
Το πρόβλημα ήταν ότι από την αρχή, προτού ακόμη συντελεστεί η αλυσίδα ιδεολογικών καταχρήσεων της –επινοημένης ή πραγματικής– ταυτότητας του θύματος, πολλοί θεατές αυτής της βίας έδειξαν έτοιμοι από καιρό να την υπερασπιστούν.
Το βίντεο κατέληξε να απεικονίζει περισσότερο τις καμπάνιες που το χρησιμοποιούσαν, παρά το ίδιο το εικονιζόμενο γεγονός. Ετσι συμβαίνει πάντα με τους πολιτικοποιημένους θανάτους. Για να μη δεις τον θάνατο –για να τον δεις σαν πολιτικό επιχείρημα– πρέπει να έχουν μεσολαβήσει πολλά στρώματα απανθρωποποίησης του θανόντος.
Η συζήτηση ακούγεται φιλοσοφική, αλλά δεν είναι. Εχει, πέραν του ανθρωπισμού, και μιαν επείγουσα πολιτική πτυχή. Το πόσο πολιτική και πόσο επείγουσα φαίνεται από μια παράπλευρη αντιπαράθεση που, όσο γκροτέσκα κι αν ακούγεται, εκδηλώθηκε στα σοβαρά, και όχι μόνο στα χύμα κοινωνικά δίκτυα: Καημένε Κατσίφα, έγραφαν οι μεν· δεν ασχολήθηκε μαζί σου η κυβέρνηση επειδή δεν ήσουν Ζακ. Καημένε Ζακ, απαντούσαν οι δε· δεν κράτησαν για σένα ενός λεπτού σιγή στη Βουλή επειδή δεν ήσουν Κατσίφας.
Τι δείχνει αυτή η ανάγκη δογματικής ταρίχευσης των νεκρών – αυτή η σπουδή να ταξινομηθούν σε αντίπαλα μαρτυρολόγια; Τι δείχνει, αν όχι τη διέγερση ενός εμφυλιακού ρεφλέξ που κατασκευάζει ζεύγη αντίπαλου αίματος: δεξιοί και αριστεροί νεκροί. Νεκροί ηρωικώς οπλισμένοι και εγκληματικώς άοπλοι. Ηρωες αυξημένης και ήρωες ελλειμματικής τεστοστερόνης.
Ναι, ο Ζακ Κωστόπουλος ήταν άοπλος και ακίνδυνος – δεν κρατούσε καλάσνικοφ. Ηταν επίσης ακτιβιστής και διακεκριμένο μέλος μιας καταπιεσμένης μειονότητας – όχι «αλύτρωτης», αλλά κυνηγημένης. Ομως το βιογραφικό του δεν καθιστά τον ήδη αποτρόπαιο θάνατό του περισσότερο αποτρόπαιο. Είναι θύμα χωρίς να έχει χρεία πιστοποιητικού πολιτικής θυματοποίησης. Είναι από εκείνα τα θύματα που ούτε νεκρά δεν είναι ασφαλή.