Ολυμπιακά μετάλλια από χρυσό, ασήμι, χαλκό. Ολυμπιακά μετάλλια από ανακυκλωμένα υλικά, από κινητά τηλέφωνα, από ηλεκτρονικές συσκευές. Ολυμπιακά μετάλλια με έντονο το ελληνικό στοιχείο από το 1896 μέχρι σήμερα. Και, τώρα, 91,5 κιλά σιδήρου από τον Πύργο του Αϊφελ θα στολίσουν αυτά του 2024.
Οι αθλητές και οι αθλήτριες που θα πρωταγωνιστήσουν στους Αγώνες του Παρισιού θα φύγουν από την πόλη με το καλύτερο… σουβενίρ καθώς το μετάλλιό τους θα περιέχει ένα σιδερένιο κομμάτι, το οποίο κάποτε αποτελούσε ένα μέρος από το «μνημείο – σύμβολο» της διοργανώτριας πόλης.
Στα 128 χρόνια τέλεσης των Ολυμπιακών, οι διοργανωτές, κάθε φορά, προσπαθούν να προσθέσουν το δικό τους… χρώμα στο μετάλλιο και, φυσικά, έχει… κυλήσει πολύ νερό στου χρόνου τ’ αυλάκι από το 1896 όταν τα μετάλλια των νικητών ήταν μόνο ασημένια και χάλκινα.
Το 1896 έγραψε τις πρώτες της σελίδες η σύγχρονη ολυμπιακή ιστορία σε ένα κράτος που έκανε και αυτό τα… πρώτα του βήματα στη διεθνή αρένα.
Στην ελληνική διοργάνωση υπήρχαν μετάλλια μόνο για τον πρώτο και τον δεύτερο, από ασήμι και χαλκό. Η μία όψη του μεταλλίου είχε το πρόσωπο και το χέρι του Δία. Ο αρχαίος θεός κρατούσε στο χέρι του τη Νίκη της Σαμοθράκης και δίπλα υπήρχε χαραγμένη η λέξη «Ολυμπία». Στην άλλη πλευρά απεικονιζόταν ο Βράχος της Ακρόπολης και με σκαλιστά γράμματα υπήρχε η επιγραφή «Διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες» και «Εν Αθήναις 1896». Οι νικητές έπαιρναν επίσης ένα κλαδί ελιάς και ένα αναμνηστικό δίπλωμα.
Τέσσερα χρόνια μετά, στο Παρίσι το 1900, οι Γάλλοι άλλαξαν το σχήμα το μεταλλίου και από στρογγυλό το έκαναν όρθιο παραλληλόγραμμο (42Χ60). Η σύνδεση της διοργάνωσης με την Ελλάδα φαίνεται με την Ακρόπολη που υπήρχε στη μία όψη, πίσω από τον αθλητή. Στην άλλη πλευρά μία φτερωτή θεά πετούσε πάνω από το Παρίσι.
Το 1904 (Σεντ Λούις) τα μετάλλια ξανάγιναν στρογγυλά και συνοδευτήκαν από έναν χρωματιστό φιόγκο και μία παραμάνα ώστε να καρφιτσώνονται στα στήθη των νικητών. Πρόκειται για το μοναδικό ολυμπιακό μετάλλιο που στερεωνόταν στο στήθος. Στη μία όψη απεικονιζόταν ένας αθλητής. Πίσω από αυτόν έχουν σκαλιστεί κλασικά ολυμπιακά αθλήματα και στο βάθος ένας αρχαιοελληνικός ναός. Στην άλλη πλευρά, η θεά Νίκη πατούσε επάνω σε μία σφαίρα, δίπλα από το κεφάλι του Δία. Μπροστά υπήρχε ένας κότινος και μέσα σε αυτόν οι διοργανωτές χάραζαν το άθλημα (ή αγώνισμα).
Στη διοργάνωση του Λονδίνου (1908) στα μετάλλια δεν υπήρχαν αρχαιοελληνικά στοιχεία. Δύο γυναικείες φιγούρες στεφάνωναν τον νικητή και στην άλλη πλευρά ο Αγιος Γεώργιος σκότωνε τον δράκο.
Υστερα από τέσσερα χρόνια (1912), στη Στοκχόλμη, οι διοργανωτές κράτησαν τη μία πλευρά από το μετάλλιο του Λονδίνου και στην άλλη επέλεξαν να υπάρχει ένας αγγελιοφόρος που κήρυττε την έναρξη των Αγώνων καθώς και το άγαλμα του ιδρυτή του σουηδικού συστήματος γυμναστικής Περ Χένρικ Λινγκ.
Τα αρχαιοελληνικά στοιχεία επανήλθαν στα μετάλλια της Αμβέρσας. Στην μπροστινή όψη υπήρχε ένα ψηλός γυμνός αθλητής με ένα δάφνινο στεφάνι και έναν φοίνικα και πίσω του ζωφόρος από ελληνική ναό και η θεά Φήμη, η οποία, σύμφωνα με τη μυθολογία, ανάγγειλε τη νίκη στους αγώνες της αρχαιότητας. Στην άλλη όψη απεικονίστηκαν ένα μνημείο, ο καθεδρικός ναός και το λιμάνι της διοργανώτριας πόλης.
Στο μετάλλιο του Παρισιού (1924), ο νικητής βοηθούσε τον ηττημένο να σηκωθεί από το έδαφος και κάτω από αυτούς χαράχτηκαν οι Ολυμπιακοί Κύκλοι. Στην άλλη πλευρά, όργανα αγώνων πλαισίωναν μία άρπα.
Κολοσσαίο, κότινοι και η θεά Νίκη
Το 1921, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή διοργάνωσε διαγωνισμό για το μετάλλιο του 1928. Νικητής αναδείχθηκε ο Τζουζέπε Κασιόλι από τη Φλωρεντία. Η μία πλευρά είχε τη θεά Νίκη που κρατούσε τον κότινο του νικητή στο χέρι ενώ στο βάθος υπήρχε ένα αρχαίο στάδιο, παρόμοιο με το Κολοσσαίο. Στην άλλη όψη, απεικονιζόταν ένας ολυμπιονίκης στα χέρια των φιλάθλων, μέσα σε έναν αγωνιστικό χώρο.
Μέχρι και το 1968 τα μετάλλια ήταν πανομοιότυπα. Κάθε διοργανωτής πρόσθετε τον αριθμό της Ολυμπιάδας και το έτος. Του Τόκιο (1964), το χρυσό περιέχει έξι γραμμάρια χρυσού, της Σεούλ (1988) πέντε γραμμάρια ενώ τα περισσότερα από τα υπόλοιπα «χρυσά» ήταν από επιχρυσωμένο ασήμι.
Το 1972, οι Γερμανοί αποφάσισαν να αλλάξουν τη μία πλευρά. Στη θέση των αθλητών τοποθέτησαν τους Κάστορα και Πολυδεύκη, τους γνωστούς Διόσκουρους της ελληνικής μυθολογίας, προστάτες των αθλητικών αγώνων και της φιλίας. Το Μόντρεαλ, το 1976, αντικατέστησε τους Διόσκουρους με ένα δάφνινο στεφάνι και το λογότυπο της διοργάνωσης.
Στη Μόσχα (1980), το στεφάνι έδωσε τη θέση του σε μία Ολυμπιακή Φλόγα που φώτιζε ένα στάδιο ενώ στο μετάλλιο υπήρχε και το έμβλημα της «Μόσχα 1980». Οι οικοδεσπότες του «Λος Αντζελες 1984» επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν τα παλιά μετάλλια των διοργανώσεων που χρησιμοποιούνταν από το 1928 μέχρι το 1968. Στη Σεούλ κράτησαν την πλευρά με τη θεά Νίκη και την άλλη όψη κόσμησε ένα περιστέρι με ένα κλαδί δάφνης και το λογότυπο των Αγώνων. Με παρόμοια λογική κατασκευάστηκαν και τα μετάλλια της Βαρκελώνης και της Ατλάντας αλλά σε πιο μοντέρνα σχεδιαστική εκδοχή.
Τελευταία φορά που η συγκεκριμένη φιγούρα της θεάς Νίκης χαράχτηκε σε μετάλλιο ήταν σε αυτά του Σίδνεϊ. Στην πίσω όψη υπήρχε η όπερα της πόλης, η δάδα και οι Ολυμπιακοί Κύκλοι και το χρυσό περιείχε έξι γραμμάρια χρυσού.
Τα μετάλλια του 2004 αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για το μέλλον
Το 2003, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή προκήρυξε διαγωνισμό για τον επανασχεδιασμό της μιας όψης των ολυμπιακών μεταλλίων. Νικήτρια του διαγωνισμού ήταν η Ελενα Βότση, η οποία επέλεξε να σχεδιάσει ένα μετάλλιο με τη θεά Νίκη να πετάει πάνω από το Καλλιμάρμαρο.
Στην άλλη πλευρά υπήρχε το έμβλημα του «Αθήνα 2004» και οι πρώτοι στίχοι από την 8η ωδή του Πινδάρου. Αυτό το μετάλλιο φόρεσαν στον λαιμό τους όσοι αθλητές και αθλήτριες διακρίθηκαν στους Αγώνες του 2004. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή αποφάσισε να κρατήσει το σχέδιο της όψης με τη Νίκη και για τους Ολυμπιακούς του μέλλοντος.
Από την κινεζική παράδοση άντλησαν έμπνευση για τα μετάλλια στους Ολυμπιακούς του Πεκίνου. Η δεύτερη πλευρά θύμιζε τον αρχαίο δίσκο, περιείχε νεφρίτη, στο κέντρο βρισκόταν το λογότυπο των Αγώνων, και κάτω έγραφε το αγώνισμα του αθλητή – αθλήτριας που το κατέκτησε.
Το βάρος του ήταν 200 γραμμάρια. Στο Λονδίνο, στην όψη που «ανήκε» στους διοργανωτές σκαλίστηκε το λογότυπο, ο ποταμός Τάμεσης, ένα αφηρημένο σχέδιο και ένα πλέγμα που έκανε το μετάλλιο να μοιάζει σαν να ακτινοβολούσε. Πρόκειται για ένα από τα πιο ακριβά μετάλλια στην ιστορία του θεσμού. Ζύγιζε 410 γραμμάρια, το χρυσό είχε 1,34% ποσότητα χρυσού και το ασημένιο αποτελείτο από 92,5 % ασήμι.
Ενα από τα πιο λιτά σε διακόσμηση μετάλλια ήταν αυτό από τους Ολυμπιακούς του Ρίο. Το κοσμούσαν δύο κλαδιά δάφνης σε ημικύκλιο και στη μέση υπήρχε το έμβλημα του «Ρίο 2016». Το κάθε μετάλλιο ήταν φτιαγμένο σχεδόν κατά το ήμισυ από ανακυκλώσιμα υλικά, ζύγιζε 500 γραμμάρια και η κορδέλα είχε κατασκευαστεί κατά 50% από ανακυκλωμένο ΡΕΤ.
Από ανακυκλωμένα κινητά τηλέφωνα και μικρές ηλεκτρονικές συσκευές κατασκευάστηκαν τα μετάλλια του «Τόκιο 2020». Οι αρχές συνέλεξαν 78.985 τόνους χρησιμοποιημένες συσκευές και 6.210.000 τηλέφωνα από τα οποία προέκυψαν 32 κιλά χρυσού, 3.500 κιλά αργύρου και 2.200 χαλκού. Αυτά βοήθησαν για να κατασκευαστούν τα μετάλλια στα οποία η μία πλευρά αποτελείτο από ένα κομψό σχέδιο, το λογότυπο των Αγώνων και τους πέντε Ολυμπιακούς Κύκλους.
Στους Αγώνες του Παρισιού τα μετάλλια σχεδιάστηκαν από οίκο πολυτελών κοσμημάτων και θα κατασκευαστούν από το νομισματοκοπείο της πόλης. Στον συγκεκριμένο οίκο κοσμημάτων ο Αϊφελ είχε παραγγείλει τον 19ο αιώνα ένα κολιέ για τον γάμο της κόρης του. Θα έχουν διάμετρο 85 mm, πάχος 9,2 mm, με διαφορετικά βάρη και, συγκεκριμένα, 529 γραμμάρια το χρυσό, 525 γραμμάρια το αργυρό και 455 γραμμάρια το χάλκινο. Tα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή τους είναι επιχρυσωμένο ασήμι, συμπαγές ασήμι και συμπαγές κράμα μπρούντζου, με όλα να προέρχονται από βιώσιμες πηγές.
Στη μία πλευρά θα απεικονίζονται χαραγμένα η θεά Νίκη, το Παναθηναϊκό Στάδιο και η Ακρόπολη, όπως γίνεται από το 2004 προς τιμήν της Ελλάδας, αλλά το «Παρίσι 2024», έλαβε μία ειδική άδεια, προκειμένου να αναπαραχθεί στα μετάλλια και ο Πύργος του Αϊφελ, δεξιά, πάνω από τις κερκίδες του Σταδίου.
Στην άλλη πλευρά θα υπάρχει το λογότυπο «Paris 2024» και ένα σιδερένιο εξάγωνο από μέταλλο που προέρχεται από τον Πύργο του Αϊφελ, βάρους 18 γραμμαρίων. Τα κομμάτια προέρχονται από ανακαινίσεις του μνημείου. Συνολικά θα χρησιμοποιηθούν 91,512 κιλά μετάλλου από το σύμβολο της «Πόλης του Φωτός».