«Αν οι γυναίκες θέλουν να έχουν μεγαλύτερη εκπροσώπηση και παρουσία στα βραβεία Γκράμι τότε θα πρέπει να προσπαθήσουν και να δουλέψουν πιο σκληρά» είχε δηλώσει το 2018 ο τότε CEO των Γκράμι, Νιλ Πόρτναου. Μ’ αυτόν τον τρόπο είχε απαντήσει σε ερωτήματα και κατηγορίες ότι ο θεσμός αυτός της μουσικής θα έπρεπε να γίνει σύντομα πιο συμπεριληπτικός και κυρίως πιο αντιπροσωπευτικός σε σχέση με αυτό που πραγματικά συνέβαινε στην κοινωνία και στη μουσική. Την απάντηση την πήρε φέτος από την ίδια την πραγματικότητα αφού τόσο στα Γκράμι όσο και πιο πρόσφατα, στα βραβεία Brits, οι γυναίκες κυριάρχησαν σε όλες τις σημαντικές κατηγορίες τόσο σε υποψηφιότητες όσο και στις νίκες, σαρώνοντας τα βραβεία.
Την απάντηση την πήρε φέτος και από την τραγουδίστρια και τραγουδοποιό Phoebe Bridgers, των Boygenious, ένα all girl συγκρότημα. Χωρίς περιστροφές η Bridgers του είπε λόγια που δεν γράφονται εύκολα. Και του τα είπε γιατί όχι μόνο η στάση του υπήρξε υποτιμητική απέναντι στις γυναίκες αλλά και γιατί σήμερα είναι περιθωριοποιημένος επειδή τον βαραίνουν κατηγορίες για σεξουαλικά επιθετική συμπεριφορά.
Το εύρος της κυριαρχίας των γυναικών στα μουσικά βραβεία είναι ενθαρρυντικό και ιστορικά μοναδικό. Εδώ και 15 χρόνια συμβαίνουν αλλαγές στη μουσική και στη μουσική βιομηχανία, αφού οι γυναίκες δημιουργοί δίνουν τον τόνο, τον ρυθμό και κυρίως συνομιλούν με το κοινό τους αμφίδρομα, με τρόπο που φτιάχνουν το αφήγημα της σημερινής ζωής. Σήμερα όλοι ζούμε και καταλαβαίνουμε τις αλλαγές αυτές που συμβαίνουν. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Κάποιες χρειάστηκε να περάσουν διά πυρός και σιδήρου, να αποδείξουν και να κερδίσουν, δυσανάλογα σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους, τη θέση τους στη μουσική.
Ακολουθούν μερικές από τις σημαντικότερες γυναίκες δημιουργούς που χρειάστηκε να ξεπεράσουν ανυπέρβλητα και πρωτόγνωρα εμπόδια (κοινωνικά, φύλου και στενού περιβάλλοντος) για να μπορέσουν να ζήσουν τη ζωή που δικαιούντο. Καθεμία από τις περιπτώσεις που ακολουθούν είναι με τον δικό της μοναδικό τρόπο ένα πλάσμα που η σιγουριά και η δύναμη της αλήθειας τους ξεχωρίζουν μέσα στη μουσική και τα τραγούδια τους οδηγώντας τόσο τις μουσικές όσο και τις κοινωνικές εξελίξεις τα τελευταία 60 χρόνια. Οι γυναίκες που ακολουθούν άλλαξαν όλα αυτά τα χρόνια την ποπ κουλτούρα.
ARETHA FRANKLIN
Η φωνή της Aretha Franklin με τη σιγουριά και την αποφασιστικότητά της περιέγραψε με τον καλύτερο τρόπο τις δραματικές στιγμές που έζησε η Αμερική τη δεκαετία του ’60. Μεταμόρφωσε τα χρόνια εκείνα με τα τραγούδια της, με τη φωνή της και την παρουσία της, σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που ζούσε η ίδια αλλά και η χώρα της, κάτι γεμάτο ζωντάνια, ελπίδα και ομορφιά.
Ακόμη και ο Μπαράκ Ομπάμα είπε ότι εάν υπάρχει μια φωνή που περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο την αμερικανική ιστορία, τη δύναμη και τον πόνο τότε αυτή δεν είναι άλλη από τη φωνή της «βασίλισσας της σόουλ».
Η Aretha Franklin περπάτησε στο πλάι του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και χαρακτήρισε με τα τραγούδια της μια ολόκληρη εποχή.
Ισως δεν είναι τυχαίο ότι έφυγε από τη ζωή την ίδια ακριβώς ημερομηνία με τον άλλον βασιλιά, τον βασιλιά του ροκ εν ρολ,17 Αυγούστου. Η Aretha και ο Elvis, η βασίλισσα και ο βασιλιάς!
NINA SIMONE
Καρδιά από ατσάλι και φωνή από μετάξι! Η εμπειρία και η ιστορία της Ninna Simone είναι πρωτόγνωρες στην ιστορία της μουσικής τόσο στην καριέρα της όσο και στην προσωπική της ζωή που την καταδίωκε.
«Κάποιοι την αγαπούν και κάποιοι τη φοβούνται, κάποιοι τη λατρεύουν και κάποιοι τη μισούν. Ελάχιστοι όμως από όσους την έχουν συναντήσει από κοντά αντιδρούν σε αυτή και στην παρουσία της με μετριοπάθεια» είχε πει η διάσημη Αφροαμερικανίδα ποιήτρια Μάγια Αγγέλου. Στην πορεία της αρνήθηκε κάθε κατηγοριοποίηση και αποκαλούσε την τζαζ, μαύρη κλασική μουσική. Εγινε η πρώτη μαύρη γυναίκα που έπαιξε κλασικό πιάνο στη σκηνή και ενέταξε στο ρεπερτόριό της και τις ηχογραφήσεις της μουσικές από όλα τα είδη, από τον Bach μέχρι τον Μπομπ Ντίλαν. Εδωσε φως στις ζωές των ανθρώπων ενώ η ίδια βίωνε τα πιο βαθιά σκοτάδια, προετοιμάζοντας το έδαφος για τις μεγάλες αλλαγές της δεκαετίας του ’60 και το ’70 στην Αμερική.
KATE BUSH
Την ανακάλυψε σε ηλικία μόλις 11 ετών ο David Gilmour των Pink Floyd και ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να είναι η πιο ανθεκτική τραγουδοποιός-τραγουδίστρια στην ιστορία της μουσικής στη Mεγάλη Βρετανία. Η φωνή της και η παρουσία της ξυπνούν ταυτόχρονα ένα απαράμιλλο πάθος αλλά και μια αθωότητα που μοιάζει να έρχεται από άλλες εποχές. Eκανε τα πάντα με τον δικό της τρόπο, αγνοώντας οτιδήποτε έκαναν οι σύγχρονοί της. Απείχε από τα live και τις συναυλίες για περίπου 20 χρόνια και εμφανίστηκε μόλις πριν από μερικά για ορισμένες συναυλίες οι οποίες γρήγορα έγιναν sold out. Ακολούθησε μια πορεία που περισσότερο θυμίζει ποιήτρια ή συγγραφέα παρά ποπ σταρ και αποκάλυψε για τον εαυτό της όλα αυτά τα χρόνια όσο το δυνατόν λιγότερα. Ακόμη και σήμερα είναι ένα γοητευτικό αίνιγμα και μυστήριο της σύγχρονης εποχής.
JONI MITCHELL
Ολες οι γυναίκες τραγουδοποιοί που ακολούθησαν, βάδισαν στο μονοπάτι αυτό που πρώτη και μόνη, με μεγάλη δύναμη χαρακτήρα και πολύ ταλέντο, άνοιξε η ίδια. Επαναπροσδιόρισε την εξομολογητική τραγουδοποιία και ξεγύμνωσε τον εαυτό της μέσα από τα τραγούδια της. Μίλησε ποιητικά και άμεσα και έγινε κατανοητή. Πριν από την Τζόνι Μίτσελ οι τραγουδοποιοί μέσα από τους στίχους τους κοιτούσαν τον κόσμο τον έξω, ύστερα από αυτήν οι τραγουδοποιοί κοιτάνε μέσα τους, τον εαυτό τους και μιλούν για αυτόν. Αν υπάρχει μια παρομοίωση που μπορεί να γίνει εικόνα, τότε η Τζόντι Μίτσελ μοιάζει με αυτήν που πηγαίνει σε ένα πάρτι με πισίνα και είναι η πρώτη που πετάει όλα τα ρούχα της για να βουτήξει στο νερό γυμνή. Αυτό έκανε στο τραγούδι. Οι γυναίκες που την ακολούθησαν απλά ανέβηκαν στις πλάτες της γι’ αυτό και την αποκαλούν τη νονά όλων των τραγουδοποιών. Πάντρεψε μουσικές και άνοιξε την τραγουδοποιία της φολκ σε σπουδαίους μουσικούς της τζαζ ενώ σήμερα τα τραγούδια της δεν μπορεί να τα βρει κανείς στο Spotify σε ένδειξη αλληλεγγύης στον συνοδοιπόρο και σύντροφο, τον Νιλ Γιανγκ.
PATTI SMITH
Ακόμη και σήμερα, στα 77 της, λάμπει και ξεχειλίζει από ενέργεια και καλή διάθεση για ζωή και παραμένει 100% δημιουργική. Μια γυναίκα που δεν συμβιβάστηκε ποτέ, με τίποτα και για κανέναν και δεν έβαλε νερό στο κρασί της και στη ζωή της.
Μουσικά έζησε την καλύτερη εποχή του πανκ στη δεκαετία του ’70, στη Νέα Υόρκη και στο East Village. Αγάπησε και διάβασε όλους τους σπουδαίους Αμερικανούς συγγραφείς και ποιητές, εμπνεύστηκε από τον Μπομπ Ντίλαν και τον Τζιμ Μόρισον και βρήκε δημιουργικά τον εαυτό της πολύ νωρίς. Κράτησε την ενέργεια και την ορμή του πανκ αλλά και το πνεύμα και τη φλόγα της μεταπολεμικής γενιάς των Αμερικανών ποιητών, συγγραφέων και στιχουργών. Είναι ο πολικός αστέρας για τραγουδοποιούς όπως η PJ Harvey και η Florence Welch.
MADONNA
Ακόμα και αυτοί που είναι αυστηροί στην κριτική τους για τη Madonna και λένε ότι αυτό που την οδηγεί όλα αυτά τα χρόνια δεν είναι το ταλέντο της αλλά η φιλοδοξία της, δεν μπορούν πάρα να μην αναγνωρίσουν ότι στα 40 χρόνια που η Madonna βρίσκεται στη μουσική πέτυχε πολλά από αυτά που σήμερα απολαμβάνουν οι γυναίκες που ακολούθησαν. Την απόλυτη μουσική και καλλιτεχνική έκφραση και ελευθερία.
Γεννημένη καλλιτεχνικά από την κλαμπ σκηνή της Νέας Υόρκης, την ίδια που ανέδειξε προσωπικότητες όπως ο Γουόρχολ και ο Μπασκιά, η Madonna συνέχισε στον δικό τους δρόμο που σκοπός τους ήταν να καταρρίπτουν τα όρια και τα ταμπού. Αποθέωσε τη γυναικεία σεξουαλικότητα, έφερε τη γυναικεία ευχαρίστηση και έκφραση στο επίκεντρο, πήρε το πάνω χέρι σε ό,τι αφορούσε το όνομά της και την εικόνα της. Σήμερα δεν υπάρχει γυναίκα στη μουσική βιομηχανία (και όχι μόνο) που να μην ακολουθεί τον τρόπο της Madonna. Εδωσε στις γυναίκες που ακολούθησαν τη δύναμη να πάρουν τον εαυτό τους και την καριέρα τους στα χέρια τους. Συνεργάστηκε με τους καλύτερους και ακόμα και σήμερα μια περιοδεία της ή μια δισκογραφική κυκλοφορία της συζητιέται, είτε θετικά είτε αρνητικά.
BEYONCE
«Τα τελευταία 100 χρόνια» έγραψε ο συγγραφέας James Clear στο βιβλίο του Atomic Habits, «ζήσαμε την άνοδο του αυτοκινήτου, του αεροπλάνου, της τηλεόρασης, του υπολογιστή, του internet, του smartphone και της Beyoncé».
Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα λοιπόν ξεκίνησε αναδεικνύοντας τη γυναικεία προσωπικότητα που για άλλη μια φορά ταρακούνησε και ανακάτεψε τα πράγματα σε θέματα κοινωνίας, πολιτικής, μόδας αλλά και διασκέδασης και ψυχαγωγίας. Η Beyoncé, που σύμφωνα με τον Observer ήταν η απόλυτη καλλιτέχνης των πρώτων 10 χρόνων του 21ου αιώνα, μεταμορφώθηκε από μια απλή ποπ σταρ σε εμβληματική προσωπικότητα της ποπ κουλτούρας με τις ηχογραφήσεις της και την τεράστια απήχηση σε ολόκληρο τον κόσμο. Στη μεταμόρφωσή της συνετέλεσαν επίσης το staccato στιλ ερμηνείας στη ραπ που εφηύρε, η παρουσία της στη σκηνή και τα μοναδικά show που είδαμε στα μεγάλα φεστιβάλ του κόσμου αλλά και οι πολιτικές παρεμβάσεις της σε θέματα όπως οι κοινωνικές ανισότητες.
TAYLOR SWIFT
Το πόσο έχουν αλλάξει τα δεδομένα για τη μουσική και για τους δημιουργούς φαίνεται από το γεγονός ότι προσωπικότητα της χρονιάς για την Αμερική ψηφίστηκε –για δεύτερη φορά την περασμένη χρονιά– η Taylor Swift. O δε βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας των New York Times Πολ Κρούγκμαν αναφέρθηκε στο φαινόμενο της Swift χρησιμοποιώντας τη ως δείκτη που επηρεάζει τον πληθωρισμό τόσο στη χώρα της όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Oπου πηγαίνει η Taylor Swift, οι τιμές ανεβαίνουν σε εκείνες τις πόλεις.
Ο αριστερός Guardian, η εφημερίδα της Μεγάλης Βρετανίας δηλαδή που υποστηρίζει τους Εργατικούς, έχει φτιάξει κάθε Τετάρτη ένα newsletter το οποίο ενημερώνει τους φαν της Swift για το τι συνέβη στον κόσμο της την εβδομάδα που πέρασε. Από την εποχή της Aretha Franklin και της Nina Simone έχει αλλάξει πάρα πολύ το μοντέλο του καλλιτέχνη που επιδρά στην κοινωνία. Πλέον είναι πολύ πιο επιχειρηματικό, όμως η ικανότητα και το ταλέντο της Swift να αφηγείται ιστορίες και να συνδέει σπουδαίους μουσικούς και τραγουδοποιούς είναι μοναδικά. Είναι νωρίς ακόμα για να πούμε αν η ιστορία έχει μιλήσει και για αυτήν.