ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΔΟΥΛΑΒΕΡΑΣ
Λαογραφία του έντεχνου λαϊκού λόγου: Παράδοση και νεωτερικότητα
εκδ. Σταμούλη/Χαρπαντίδη, σελ. 396
Η νέα μελέτη του τέως αναπληρωτή καθηγητή Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αριστείδη Δουλαβέρα για τη «Λαογραφία του έντεχνου λαϊκού λόγου» είναι ένα θεμελιώδες έργο, το οποίο εκσυγχρονίζει και επικαιροποιεί την επιστημονική ματιά του χώρου της Λαογραφίας, καθιστώντας τη φιλικότερη και πιο οικεία προς τις νεότερες γενιές.
Στους λαογράφους κυριαρχούσε η άποψη ότι στον ευρύτατο τομέα του λαϊκού λόγου αντικείμενο της μελέτης τους είναι (ή ήταν) παρωχημένα «μνημεία» λόγου, που κάποτε είχαν λειτουργήσει στην κοινωνική διεπικοινωνία, διδακτικά, σκωπτικά, κριτικά, αξιολογικά, διασκεδαστικά, παιδαγωγικά, δηκτικά κ.ά. Θυμηθείτε τις παροιμίες, τα αινίγματα, τους γρίφους, τα λογοπαίγνια, τους γλωσσοδέτες, τις ευχές και τις κατάρες, το δημοτικό τραγούδι στις ποικίλες μορφές και κατηγορίες του και αρκετά άλλα, που οι μεγαλύτεροι από εμάς ίσως προλάβαμε να βιώσουμε στην κοινωνία μας τις τελευταίες ζώσες αναλαμπές τους. Σε όλα τα παραπάνω αναφέρεται διεξοδικώς ο ερευνητής-συγγραφέας, παραθέτοντας κατά κεφάλαιο και μια πολύτιμη, πλούσια θεματική βιβλιογραφία, ενημερωμένη με τις πιο πρόσφατες εκδόσεις.
Στο ανά χείρας βιβλίο, ο αναγνώστης που ανήκει στη νέα γενιά, χωρίς να είναι απαραίτητα φοιτητής στις ανθρωπιστικές σπουδές, θα βρει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες όψεις της σύγχρονης οπτικής της Λαογραφίας. Θα εκπλαγεί ευχάριστα, ανακαλύπτοντας ότι και σήμερα ο λαϊκός λόγος εξακολουθεί να υφίσταται ενεργός, να δημιουργεί νέες μορφές εκφοράς λαϊκής σοφίας (ή α-σοφίας), να κρίνει, να κατακρίνει, να επικρίνει, να στηλιτεύει, να εκφράζει άκριτο (συχνά) φανατισμό, να επευφημεί, να υβρίζει, να επαινεί, να παραποιεί τη γλώσσα… να πλουτίζει μ’ ένα λόγο τη θεματική των συλλεκτών-λαογραφικού υλικού. Δηλώνεται έτσι με τον πλέον δυναμικό τρόπο πως η νεωτερικότητα στη Λαογραφία αποτελεί ένα «ορυχείο» για έρευνα και μελέτη, ισάξιο και εξίσου πλούσιο σε πρωτογενές υλικό με τους παλαιότερους γνωστούς τομείς της γενικότερης έρευνας του λαϊκού πολιτισμού.
Το πόνημα του Αριστείδη Δουλαβέρα έρχεται να συμφιλιώσει, θα έλεγα, τους νέους μας με την επιστήμη της Λαογραφίας και να τους οδηγήσει ακόμα και να δουν με άλλη ματιά πολλά από τα περιθωριακά στοιχεία λόγου, γραπτού ή προφορικού, που ανθούν στο περιβάλλον τους. Τα «δημιουργήματα» αυτά παράγονται συνήθως ανωνύμως, αντιγράφονται, διαδίδονται, επαναλαμβάνονται, επιβιώνουν… άρα διεκδικούν το δικαίωμα να εντάσσονται στον χώρο της λαογραφικής έρευνας. Μιας έρευνας που παρατηρεί και καταγράφει τη μακρά πορεία του λαϊκού λόγου από την παράδοση έως τη νεωτερικότητα.
Παραθέτουμε επιγραμματικά λίγα παραδείγματα από τα ενδιαφέροντα θέματα που διερευνά ο Αριστείδης Δουλαβέρας: Στιχάκια λαϊκών ημερολογίων, συνθήματα σε μπλουζάκια (T-shirts), λαϊκές επιγραφές και ονόματα σε αυτοκίνητα, ιαχές γηπέδων, έμμετρα συνθήματα φιλάθλων, πολιτική συνθηματολογία, τραγούδια από τους Βαλκανικούς πολέμους και από την Αντίσταση κατά των Γερμανών, σύγχρονες μαντινάδες, Riddle Jokes (αινιγμοαστεία), ποίηση του στρατώνα, graffiti, λαϊκά επιτύμβια επιγράμματα κ.ά.
Με γερά πατήματα στο παρελθόν της λαογραφικής επιστήμης, το βιβλίο ανοίγει νέους ορίζοντες προς τη μελέτη της σύγχρονης λαϊκής δημιουργίας. Μιας δημιουργίας με συχνά εμφανή την έλλειψη σοφίας, την αγραμματοσύνη και τον βαρβαρισμό… που αναπτύσσεται κυρίως στο κοινωνικό περιθώριο, αλλά που, έστω κι έτσι, δεν παύει να αποτελεί τομέα έρευνας και λαογραφικής καταγραφής και μελέτης.
Το βιβλίο, αν και επιστημονικών προδιαγραφών, διαβάζεται με ενδιαφέρον και επιφυλάσσει πολλά θετικά ξαφνιάσματα στους αναγνώστες, που η Λαογραφία, όπως την ήξεραν παλιά, δεν θα τους είλκυε.