Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος κάνει μία προσπάθεια να καταγράψει την ιστορία της πανδημίας εν τη γενέσει της, και μάλιστα μέσα από τα μάτια των μελών της κοινότητάς του. Στη μεγάλη του ιστορία το Κολλέγιο έχει δει και έχει ζήσει διάφορες αντιξοότητες – πολέμους, ξεριζωμούς. Επίσης, διαθέτει ένα μεγάλο ιστορικό αρχείο και συλλογή, καθώς και το δικό του ψηφιακό μουσείο που εγκαινιάστηκε πέρυσι. Η προσπάθεια λοιπόν για την καταγραφή ενός συλλογικού βιώματος (ή τραύματος) όπως η πανδημία θα αποτελέσει αναπόφευκτα μέρος του αρχείου του Κολλεγίου και θα είναι και χωριστό έκθεμα στο ψηφιακό μουσείο. Σε αυτή τη φάση τα μέλη της κοινότητας (φοιτητές, μαθητές, διδάσκοντες, εργαζόμενοι, απόφοιτοι) καλούνται να στείλουν υλικό (φωτογραφίες, μαρτυρίες, βίντεο κ.ά.) για το πώς βίωσαν και βιώνουν την πανδημία. «Το Aρχείο του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος καλεί, με αφορμή την πανδημία, σε μια άσκηση κριτικού αναστοχασμού και ιστορικής καταγραφής» λέει, στη συνέντευξή της στην «Κ», η υπεύθυνη του Αρχείου Κολλεγίου, Δήμητρα Παπακωνσταντίνου.
– Σε τι αποσκοπεί η προσπάθεια που έχετε αναλάβει για την καταγραφή των εμπειριών των μελών της κοινότητας του Κολλεγίου σχετικά με την πανδημία;
– Σκοπός του προγράμματος «Το Κολλέγιο κατά τη διάρκεια του COVID-19» είναι η ευαισθητοποίηση στα υλικά που «οικοδομούν» την Ιστορία και η ανάδειξη του σημαντικού ρόλου των αρχειακών τεκμηρίων στον τρόπο με τον οποίο το βίωμα μιας εμπειρίας φτάνει να γίνει αφήγηση. Κάνοντας τους συμμετέχοντες «πρωταγωνιστές» στη διαφύλαξη του σημαντικού ιστορικού γεγονότος της πανδημίας, ουσιαστικά τους ζητάμε να αναλογιστούν και να προσεγγίσουν με κριτική ματιά σημαντικά ζητήματα της ιστοριογραφίας, όπως για παράδειγμα, ποια είναι η σημαντική και ποια η ασήμαντη πληροφορία σε σχέση με ένα γεγονός, τι ρόλο παίζει η τυχαιότητα και η σκοπιμότητα στη διαφύλαξη των ιστορικών τεκμηρίων, πόσο «αντιπροσωπευτικά» της εποχής τους είναι τα τεκμήρια που διασώζονται. Το κάλεσμα απευθύνεται σε μαθητές (Pierce), φοιτητές (Deree and Alba Graduate Business School), αποφοίτους, διδακτικό και διοικητικό προσωπικό του Κολλεγίου, όμως το ερώτημα παραμένει ανοικτό σε όσους έχουν διάθεση κριτικού αναστοχασμού και ανάγκη δημιουργικής έκφρασης μέσα στις προκλήσεις των καιρών.
– Πώς μπορούν να συμβάλουν τα μέλη του Κολλεγίου; Με τι υλικά;
– Στόχος της συγκεκριμένης δράσης είναι να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες τόσο στην απλή συλλογή τεκμηρίων όσο και στη δημιουργική ενασχόληση και έκφραση της εμπειρίας τους από τα γεγονότα που βιώνουν μέσα στην πανδημία. Το είδος της συνεισφοράς είναι ανοικτό σε σχέση με τη μορφή και το περιεχόμενο, και ποικίλλει ανάλογα με τις επιλογές και τις δυνατότητες των μελών της κοινότητας που, όπως ήδη αναφέρθηκε, ανήκουν σε διαφορετικές ομάδες. Για τον λόγο αυτό δεχόμαστε φωτογραφίες, βίντεο, κείμενα, καλλιτεχνικές δημιουργίες, αποκόμματα εφημερίδων, ημερολόγια ή λευκώματα, ανακοινώσεις, εισιτήρια, και κάθε είδους υλικό, σε ψηφιακή αλλά και αναλογική μορφή (δηλαδή φυσικά αντικείμενα). Στη «φόρμα υποβολής» δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις πληροφορίες που πλαισιώνουν το κάθε τεκμήριο, έτσι ώστε να παρέχεται το πλαίσιο αναφοράς και να διευκολύνεται η διασυνδεσιμότητα. Οι συμμετέχοντες μπορούν να κρατήσουν την ανωνυμία τους και να ορίσουν οι ίδιοι τον χρόνο που το υλικό τους θα γίνει ελεύθερα προσβάσιμο.
– Ποιος ο ρόλος των αρχείων και των μουσείων σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς;
– Τα αρχεία συνήθως αντιμετωπίζονται ως «αποθετήρια» για τη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης, χώροι όπου υπομονετικοί ερευνητές είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν ατελείωτες ώρες προκειμένου να βρουν ή να πιστοποιήσουν ένα μικρό «θραύσμα» γνώσης ή πληροφορίας. Σε μια εποχή όπου οι νέες γενιές εθίζονται στον ψηφιακό κόσμο και στην ταχύτητα, ωστόσο, τα αρχεία, τα μουσεία αλλά και οι βιβλιοθήκες που στεγάζονται σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς, καλούνται να διαδραματίσουν έναν περισσότερο ενεργό ρόλο, μέσα και από τη δυναμική που τους προσφέρει η ακαδημαϊκή τους κοινότητα. Στους χώρους των αρχείων χτυπάει η πραγματική «καρδιά» της Ιστορίας. Μέσα από την ενίσχυση του «ιστορικού γραμματισμού» και την ενθάρρυνση της διανοητικής και καλλιτεχνικής έκφρασης, οι σπουδαστές έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με το πρωτογενές υλικό άλλων εποχών και να κατανοήσουν ότι δημιουργοί της Ιστορίας, δρώντα, «ιστορικά» πρόσωπα, είμαστε –χωρίς να το συνειδητοποιούμε– δυνητικά όλοι μας, μέσα από την καταγραφή και διαφύλαξη των προσωπικών και συλλογικών μας εμπειριών.
Η αλληλογραφία με τον Βενιζέλο και τα ημερολόγια κατοχής
– Το Κολλέγιο, στη μεγάλη του ιστορία, έχει δει και έχει ζήσει διάφορες αντιξοότητες – πολέμους, ξεριζωμούς κ.λπ. Επίσης, διαθέτει ένα μεγάλο ιστορικό αρχείο και συλλογή, καθώς και το δικό του ψηφιακό μουσείο που εγκαινιάστηκε πέρυσι. Εχετε λοιπόν αντίστοιχες μαρτυρίες των ανθρώπων του Κολλεγίου για αυτά τα γεγονότα;
– Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος ιδρύθηκε στη Σμύρνη το 1875 από μια ομάδα ιεραποστόλων από τη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Το 1923, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε πρώτα στο Παλαιό Φάληρο και αργότερα στο Ελληνικό. Σήμερα, το Κολλέγιο βρίσκεται στην Αγία Παρασκευή και έχει σταματήσει να είναι κολέγιο θηλέων από το 1984.
Το Αρχείο του Κολλεγίου έχει σημαντικές μαρτυρίες από όλες τις περιόδους της ιστορίας του και ειδικότερα τα χρόνια μετεγκατάστασης στην Αθήνα και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το αρχειακό υλικό περιλαμβάνει την αλληλογραφία του Κολλεγίου με τα μέλη της ελληνικής κυβέρνησης και τον Ελευθέριο Βενιζέλο προσωπικά, καθώς και τα ημερολόγια κατοχής και τα τηλεγραφήματα μεταξύ Ελλάδας και Αμερικής για την αναζήτηση βοήθειας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
– Τι περιλαμβάνει το ψηφιακό μουσείο του Κολλεγίου;
– Το ψηφιακό μουσείο του Κολλεγίου, ως φυσικός χώρος, στεγάζεται στη Βιβλιοθήκη του Deree (John S. Bailey Library) και εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2020. Το μουσείο φιλοξενεί αρχειακό υλικό από την ιστορία του Κολλεγίου σε ψηφιακή και αναλογική μορφή και υλικό από το αρχείο του «Κίμων Φράιερ», διακεκριμένου μεταφραστή και κριτικού λογοτεχνίας που ανήκει στις ειδικές συλλογές του Αρχείου. Πολλά από τα εκθέματα είναι προσβάσιμα στον ιστότοπο του μουσείου. Στόχος της δημιουργίας του μουσείου είναι η αξιοποίηση των αρχειακών συλλογών του Κολλεγίου και η προβολή δράσεων εκπαιδευτικού, ερευνητικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος. Μέσα από μια πληθώρα καινοτόμων τεχνικών υποδομών το μουσείο φιλοδοξεί να γίνει τόπος δημιουργικής συνάντησης των σπουδαστών του Κολλεγίου. Ενδεικτική των στόχων μας είναι η συμμετοχή του ομίλου διαφήμισης των φοιτητών του Deree στα εγκαίνια του μουσείου με τη δημιουργία πέντε Poster για την προώθηση των «μηνυμάτων» του Κολλεγίου σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, εμπνευσμένα από το αρχειακό υλικό.
– Υπάρχει συνεργασία με άλλα ιδρύματα της χώρας για την ερευνητική αξιοποίηση του υλικού του ψηφιακού μουσείου;
– Το πρώτο βήμα για την αξιοποίηση ενός αρχειακού υλικού είναι η οργάwwνωση και η ψηφιοποίησή του έτσι ώστε να διασφαλίζονται η καλή φύλαξη και η άμεση πρόσβαση χωρίς επικινδυνότητα για το υλικό. Στο παρόν στάδιο καταβάλλουμε προσπάθεια να ψηφιοποιήσουμε το μεγαλύτερο τμήμα των πρώτων περιόδων δράσης του Κολλεγίου στην Ελλάδα (1923-1975) και στόχος μας είναι το Αρχείο να ανοίξει επίσημα για τους ερευνητές και το ευρύ κοινό το 2025, με αφορμή και τον εορτασμό των 150 χρόνων από την ίδρυση του Κολλεγίου. Σε επίπεδο συνεργασιών, έχουμε ήδη συνεισφέρει υλικό στο Ψηφιακό Μουσείο Νέας Σμύρνης και είμαστε σε επικοινωνία με το Τμήμα Αρχείων της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (ΑΣΚΣΑ) για μια μελλοντική συνεργασία που θα προβάλει το αρχείο «Κίμων Φράιερ». Για το 2022 σκοπεύουμε να δανείσουμε υλικό για τη μεγάλη επετειακή έκθεση που συνδιοργανώνουν το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών και το Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.