HANS FALLADA
Λύκος ανάμεσα σε λύκους
μτφρ.: Ιωάννα Αβραμίδου
εκδ. Gutenberg
Ενα σπουδαίο έργο των γερμανικών γραμμάτων κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά και είναι κρίμα που τόσες δεκαετίες παρέμενε άγνωστο στη χώρα μας. Γιατί το μυθιστόρημα «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» αναδεικνύει πόσο σπουδαίος συγγραφέας ήταν ο Hans Fallada, ο οποίος σε ολόκληρο το έργο του απεικονίζει τη γερμανική κοινωνία του Μεσοπολέμου και αυτήν όπως διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Γερμανός συγγραφέας Hans Fallada (το λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Rudolf Ditzen, 1893-1947) μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε ως μεταφραστής και δημοσιογράφος και στα βιβλία του αξιοποίησε πολλά περιστατικά που είχε παρακολουθήσει ο ίδιος. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1920 και σύντομα προσχώρησε στο καλλιτεχνικό κίνημα «Νέα Αντικειμενικότητα», για να ακολουθήσει τους κανόνες του κοινωνικού νατουραλισμού υιοθετώντας τη χρήση του λιτού ύφους. Το 1932 εκδόθηκε το σημαντικό μυθιστόρημά του «Και τώρα, ανθρωπάκο;», στο οποίο καταγράφεται η προλεταριοποίηση των μικροαστών.
Στο δίτομο μυθιστόρημα «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» ο συγγραφέας ζωντανεύει την περίοδο που ακολούθησε αμέσως μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και αναπαριστά την οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση των γερμανικών πόλεων και της υπαίθρου κατά τη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.
Βρισκόμαστε στο Βερολίνο το 1923, όταν ο πληθωρισμός οδηγεί τα μεσαία κοινωνικά στρώματα στην πείνα και στην περιθωριοποίηση. Οι πρωταγωνιστές του έργου είναι πάρα πολλοί, όπως και οι δευτεραγωνιστές, σε έναν πολυεπίπεδο καμβά, στον οποίο συναντιούνται άτομα που δεν ανήκουν στην ίδια κοινωνική τάξη και προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε μια χαώδη κοινωνική σύμβαση. Οι ταπεινωμένοι από την ήττα Γερμανοί οδηγούνται στην εξαθλίωση και στην παρακμή, με τις κοινωνικές ανακατατάξεις να είναι ραγδαίες. Η αβεβαιότητα για το παρόν και το μέλλον, η ανεργία καθώς και ο ηθικός ξεπεσμός προετοιμάζουν τις μεγάλες πολιτειακές αλλαγές που θα επέλθουν στη χώρα με την άνοδο του ναζισμού στην εξουσία το 1933 και την έκρηξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Με γοργούς ρυθμούς και με απλό ύφος, ο συγγραφέας αποδίδει επεισόδια τα οποία διαδραματίζονται στο Βερολίνο και στην επαρχία, με τους ήρωες να συνδέονται μεταξύ τους και να ενώνεται η ζωή τους γύρω από αυτήν του πρωταγωνιστή, του Βόλφγκανγκ Πάγκελ, ενός νέου άνδρα που αναζητεί την επιτυχία στον τζόγο. Γυναίκες και άνδρες σε απόγνωση, χωρίς ηθικούς κανόνες, ο καθένας με τον δικό του τρόπο επιχειρεί να ξεφύγει από την πείνα και την καταστροφή.
Σημασία έχει ότι ο Φάλαντα, πίσω από τα γεγονότα και τις επιλογές που κάνουν οι ολοκληρωμένοι ήρωές του, αναπαριστά χωρίς να ερμηνεύει μια σημαντική περίοδο όχι μόνο για τη Γερμανία, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο. Και ο Τόμας Μαν εμπνεόταν από το τι συνέβαινε γύρω του, ωστόσο αυτό που τον ενδιέφερε περισσότερο ήταν να προσδώσει στις ιδέες και στους στοχασμούς σάρκα και οστά, να μιλήσει για τους κανόνες της ανθρώπινης φύσης, για τις αντιφάσεις των κοινωνιών και των πολιτισμών. Στον αντίποδα αυτής της συγγραφικής επιλογής, ο Χανς Φάλαντα παρουσιάζει, με ακρίβεια και ένταση, την ίδια τη ζοφερή καθημερινότητα των πολιτών στη Γερμανία του Μεσοπολέμου. Αφετηρία του δεν είναι ιδέες και φιλοσοφικοί στοχασμοί, αλλά το ιστορικό γίγνεσθαι όπως είχε διαμορφωθεί και όπως το βίωναν οι απλοί πολίτες, σε όποια κοινωνική τάξη και αν ανήκαν.
Χρήσιμο θα ήταν να διδάσκονται στα σχολεία αποσπάσματα αυτού του εξαιρετικά ευθύβολου μυθιστορήματος, το οποίο είναι το αποτέλεσμα της σύνθεσης στιγμών από την καθημερινότητα απλών ηρώων, οι οποίες όμως καθρεφτίζουν τη μεγάλη εικόνα των κοινωνιών και τους «καταραμένους καιρούς, που αλλάζουν έτσι τους ανθρώπους!»