Παρατηρώ με προσοχή τη μικρή φωτογραφία τραβηγμένη στο μπαλκόνι του ορόφου με τα αρ ντεκό κάγκελα. Οι δύο νέες γυναίκες της φωτογραφίας, χαρακτηριστικές φιγούρες της δεκαετίας του ’30, δείχνουν χαρούμενες και φωτεινές. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από το παράθυρο του ίδιου ορόφου («από το δωμάτιο της γιαγιάς»), κάποιος είχε σκύψει προς τα έξω, σαν να ακούω τα γέλια και τις φωνές. Αυτό το στιγμιότυπο, ένα από τα οικογενειακά ενσταντανέ της αστικής ζωής στην οδό Πατησίων του Μεσοπολέμου, με συνοδεύει σαν εικόνα όταν φθάνω να σταθώ και εγώ ακριβώς απέναντι από το μπαλκόνι αυτό. Είμαι στον αριθμό 217, στη στάση Λυσσιατρείο, λίγο πριν από την πλατεία Κολιάτσου, έχω περπατήσει κατά μήκος της Πατησίων, φέρω ήδη μέσα μου τις στρώσεις της ζωής της. Είναι ένα τριώροφο κτίριο για διαμερίσματα και μαγαζιά, αυτό που γεμίζει και τώρα το βλέμμα μου, και το χαίρομαι, μια που στέκεται σε καλή κατάσταση και ακουμπάει στα αριστερά του σε μια άλλη προπολεμική πολυκατοικία, γωνία με Ουίλλιαμ Κινγκ. Αλλά το τριώροφο που με έφερε και πάλι στην Πατησίων, στον αριθμό 217, είναι κτίριο κομψό με έναν ήπιο και φιλτραρισμένο εκλεκτικισμό, με τα ωραία του έρκερ και την ξυλόγλυπτη εξώθυρα. Το βλέπω πίσω από τις θαλερές ψευδοακακίες και ξέρω ότι το σπίτι πρωτοκατοικήθηκε το 1935. Είναι η χρονιά που η οικογένεια του Ηλία και της Αθηνάς Ηλιοπούλου, μια οικογένεια της διασποράς, εγκαθίσταται σε αυτό το μοντέρνο τότε διαμέρισμα της Πατησίων και μεγαλώνει τέσσερα παιδιά.
Ο Ηλίας Ηλιόπουλος πέθανε πρόωρα στα 60 του, ενάμιση χρόνο μετά την εγκατάστασή τους, και η Αθηνά, το γένος Φωτίου Καρακανδά (εξ Αμαλιάδος), συνεχίζει μόνη. Από τις ηρωίδες της εποχής. Στον ίδιο όροφο, στο άλλο διαμέρισμα, μένει η οικογένεια Φιλίππου, στο ισόγειο το ζαχαροπλαστείο με τον ιστορικό τίτλο ΦΑΓΕ. Στη γωνία με την οδό Νομικού, υπήρχε το ιστορικό καφενείο του Μπίμπα. Ο αφηγητής μου γεννήθηκε στο σπίτι αυτό τον Δεκέμβριο του 1949 και έζησε εκεί ώς το 1958. Δεν μετακόμισαν μακριά, εκεί γύρω έμειναν αρχικά, κοντά στην πλατεία Κολιάτσου. Η Πατησίων 217 αποκτά πλέον στα μάτια μου άλλη υπόσταση. Το κτίριο το βλέπω να ζωντανεύει στα χρόνια του ’50. Η γιαγιά Αθηνά Ηλιοπούλου, που είχε γεννηθεί στη Σαναά της Υεμένης το 1888, με καταγωγή από την Αμαλιάδα (τι θαυμαστό ήταν το επιχειρηματικό πνεύμα εκείνων των Ελλήνων), έμενε πάντα στον δεύτερο όροφο, μαζί πλέον με την παντρεμένη κόρη της Σμαράγδα και τον γιο του ζευγαριού (τον αφηγητή μου). Μαζί έμενε και ο άλλος γιος της Αθηνάς, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, που έγινε ο αγαπητός σε όλους ηθοποιός. Στον πρώτο όροφο θα μεγάλωνε και ο αρχιτέκτων Νίκος Χαρκιολάκης, γνωστός για τους αγώνες του για τη διάσωση σημαντικών κτιρίων μέσα από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού.
Από μόνη της η διαδρομή της οικογένειας Ηλιοπούλου θα ήταν ένα κινηματογραφικό σενάριο, με τους δρόμους του καφέ προς την Υεμένη, την πατρογονική Αμαλιάδα, τη διαμονή στην Αλεξάνδρεια, την παρένθεση στη Μασσαλία, την αστική Πατησίων κατόπιν, την ώσμωση εντέλει με την αθηναϊκή κοινωνία. Και στέκομαι εκεί, στο αντικρινό πεζοδρόμιο της Πατησίων, και βυθίζω για ώρα το βλέμμα σε εκείνα τα παράθυρα που ανοιγόκλεισαν έκτοτε πάμπολλες φορές και έφεραν άλλες ζωές μετέπειτα και σημάδεψαν άλλες διαδρομές. Αλλά έχω τη διήγηση αυτής της ιστορίας, που έχει και άλλα παρακλάδια, και που γεννούν μικρές άλλες ιστορίες, με όσα έδινε η ζωή εκεί γύρω στην Πατησίων. Στο θρυλικό Η΄ Γυμνάσιο, «Μιχαήλ Νομικός», στην οδό Νικοπόλεως, ένα θαυμάσιο οίκημα με τεράστιο περίβολο, στο ζαχαροπλαστείο «Μαλάμος», στο βιβλιοχαρτοπωλείο «Χαρούλα»… Τα βήματα σε οδηγούν.
• Στο επόμενο: Στην οδό Κεραμέων στο Μεταξουργείο.