Μπορεί η ποίηση να κερδίσει τους «αγοραίους στίχους», τα «άτοπα βρωμόλογα»; Ποια είναι η επιρροή των ποιητών στην πολιτική πράξη; «Ας αναζητήσουμε τον ποιητή που θα σώσει την πόλη», λέει στην «Κ» η Αργυρώ Χιώτη, που επέλεξε τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη για την πρώτη της σκηνοθετική… κατάβαση στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Ο 22 μέτρων διάδρομος (σκηνικά της Εύας Μανιδάκη) δεσπόζει στον χώρο, με την εικόνα της πρόβας να αποτυπώνει τις παράδοξες συνθήκες του φετινού καλοκαιριού. Καλλιτέχνες κινούνται στον χώρο –η Εύη Σαουλίδου «περνάει» τα λόγια του Ξανθία, ο Νίκος Χατζόπουλος (Αισχύλος) βλέπει τις τελευταίες λεπτομέρειες των κοστουμιών τους με τον Αγγελο Μέντη, η Δήμητρα Βλαγκοπούλου (χορός) τεστάρει τα μικρόφωνα–, όλοι τους ενθουσιασμένοι μετά την πολύμηνη θεατρική αποχή θέλουν να ξαναβρούν τις καλλιτεχνικές γέφυρες μεταξύ τους και με το κοινό. Την ίδια στιγμή έχουν κάνει τεστ για τη συμμετοχή στην παράσταση, ενώ άλλοι φορούν μάσκα και άλλοι όχι. Θέατρο σε συνθήκες κορωνοϊού!
Στοχαστική σάτιρα
Η Αργυρώ Χιώτη για το σκηνοθετικό της ντεμπούτο στον χώρο της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας επέλεξε το πλέον πολιτικό έργο του Αριστοφάνη, τη στοχαστική σάτιρα των «Βατράχων», στην οποία ο Αριστοφάνης σχολιάζει την αξία της ποίησης και της τέχνης. Το έργο θα παρουσιαστεί σε νέα μετάφραση του ποιητή και μεταφραστή Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου.
Ο Διόνυσος μαζί με τον δούλο του Ξανθία κατεβαίνουν στον Κάτω Κόσμο, αναζητώντας τον ποιητή ο οποίος με τις συμβουλές του θα σώσει την πόλη. «Ο λόγος που πήγα στον Αριστοφάνη είναι επειδή μου προσφέρει πεδίο ελευθερίας: ως προς την οπτική, τη φόρμα, τη γλώσσα. Δεν με απασχολεί η επικαιρότητα με τη στενή έννοια του όρου. Εχουμε οδηγηθεί προς την ποίηση και την παραδοξότητα. Επιχειρούμε μια συνομιλία με μεταφυσική διάσταση. Στο έργο τίθεται το ζήτημα της μικρής μας ανθρώπινης διάστασης σε σχέση με τη θεϊκή μας», λέει η κ. Χιώτη, σημειώνοντας πως ο χορός των μυστών είναι αναγεννημένοι άνθρωποι, αλλά και εστιάζοντας στη σημασία των ακροβατικών που υπάρχουν στην παράσταση.
«Σαν να παίρνουμε το βάρος μας από τα σώματά μας και την ανθρώπινη φύση. Βουτώντας σε έναν κωμικό κάτω κόσμο, όπου όλα είναι ανάλαφρα και ρευστά, οι άνθρωποι στους “Βατράχους” χορεύουν και τραγουδούν ακροβατώντας. Η ποίηση γίνεται ο σκοπός και το μέσο για την ανάταση της καρδιάς και του νου τους», τονίζει.
Αιχμηρότητα και τόλμη
«Ο Διόνυσος πάει στον κόσμο των νεκρών για να πάρει επάνω τον Ευριπίδη λόγω έλλειψης άξιων ποιητών. Εκεί τον βρίσκει να συναγωνίζεται με τον Αισχύλο για τον τίτλο του καλύτερου ποιητή στον Αδη – ο Σοφοκλής, πρόσφατα πεθαμένος, δεν ενδιαφέρεται για αγώνες», λέει στην «Κ» η Μαρία Κεχαγιόγλου, η οποία επιστρέφει στο διάσημο αρχαίο θέατρο του Ασκληπιείου στον ρόλο του Διονύσου. «Σε ένα τέτοιο αριστούργημα όπως οι “Βάτραχοι” ο συνδυασμός ποίησης και πολιτικής σού κόβει την ανάσα. Δεν ξέρεις τι να πρωτοθαυμάσεις, την αιχμηρότητα και την τόλμη να μιλήσει ακομπλεξάριστα για την εποχή του, τους συγχρόνους του, ακόμη και τους ομότεχνους, για τις τομές του τις συγγραφικές, για το χιούμορ του ή για την πυκνότητα, τον λυρισμό και τη φαντασία του. Και όλα αυτά φτιαγμένα πολύ ελαφριά, σαν αεράκι. Μιλάει για τον θάνατο σαν να είναι ένα πιάτο χαλασμένο φαγητό», προσθέτει, εστιάζοντας στη σχέση ποίησης και πολιτικής.
«Σε πολύ σπάνιες στιγμές διακρίνω να ενώνονται στην καθημερινότητά μας. Η επίσημη πολιτική διαχείριση είναι άθλια και στενόμυαλη. Αντίθετα, η ποίηση και γενικά η οι τέχνες σκοπό έχουν να ανοίγουν τη σκέψη μιλώντας γι’ αυτά που είναι μυστικά ή γι’ αυτά που, ενώ τα ξέρουμε όλοι, δεν τα έχουμε ονομάσει. Ο ποιητής γίνεται με κάποιον τρόπο οι λέξεις μας. Μου έρχονται, ας πούμε, κάποιες στιγμές που στο παρελθόν ποίηση ή μουσική ή θέατρο μίλησαν για πολιτική (πήραν θέση, δηλαδή, σε ζητήματα) και έτσι ο κόσμος μπόρεσε να συσπειρωθεί και να αφυπνιστεί».
Γέλιο και προβληματισμός
Η ποιητική μονομαχία του Ευριπίδη με τον Αισχύλο προσφέρει άφθονο γέλιο, αλλά και προβληματισμό, ειδικά σε μια εποχή πνευματικής κρίσης σαν τη σημερινή. «Ο Αισχύλος νικάει τον νεωτεριστή Ευριπίδη. Ο ένας είναι εκπρόσωπος του σχολιασμού της καθημερινότητας – ο άλλος εκπροσωπεί τα αρχετυπικά πρότυπα. Μάλλον η συντηρητική επιλογή του Αριστοφάνη έχει να κάνει με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και ο Αριστοφάνης επιλέγει τον ποιητή που προκρίνει τις πολεμικές αρετές. Είναι συντηρητική επιλογή του, εγώ ταυτίζομαι με τον Ευριπίδη που ερμηνεύω. Βέβαια, στο έργο υπάρχει βεντάλια απόψεων», λέει στην «Κ» ο Ακύλλας Καραζήσης.
Συνεργάζεται για πρώτη φορά με την Αργυρώ Χιώτη και τονίζει πως αυτό που μας λείπει στις αναγνώσεις των κλασικών έργων είναι μια ανθρωπολογική ματιά στα πράγματα. Μιλάει για το θέατρο, για τον πληθωρισμό των παραστάσεων, για τον ενθουσιασμό των νέων παιδιών που συρρέουν στις δραματικές σχολές, αλλά και του κοινού. «Είναι άξιο μελέτης γιατί σήμερα το θέατρο έχει τέτοια πέραση. Μοιάζει αυτό το μεγάλο ενδιαφέρον σαν μια κραυγή για έκφραση των ανθρώπων».
Η παράσταση θα παρουσιαστεί στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή 9/7 έως 11/7, στις 9 μ.μ.