Την πρώτη φορά που ξεφύλλισα τον «Ουρανό» (εκδ. Καπόν) ήταν μαζί με τη 16χρονη ανιψιά μου. Με κάποιον τρόπο το μεγάλο σχήμα του βιβλίου, ίσως και ο τίτλος μαζί με την εικονογράφηση του εξωφύλλου, απέσπασαν την προσοχή της από το κινητό τηλέφωνο. Σελίδα τη σελίδα την κέρδιζε το χαρτί σε βάρος της ψηφιακής εικόνας, πράγμα διόλου εύκολο. Στο κεφάλαιο με τίτλο «Παρατηρώντας τα αστέρια» έμεινε για κάμποση ώρα προσηλωμένη, δοκιμάζοντας τον καλύτερο τρόπο που το φως θα περνούσε μέσα από την εικόνα δημιουργώντας σκιές και περίπλοκα σχήματα. Το βιβλίο την κράτησε κοντά του μέχρι το τέλος, ενόσω το κινητό δίπλα της κουδούνιζε από νέα μηνύματα, κι αυτό από μόνο του αποτελεί κατόρθωμα.
Αναμφισβήτητα ο «Ουρανός» είναι ένα πολύ όμορφο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο γνώσεων, που μας πείθει εύκολα να το διαλέξουμε για να γνωρίσουμε όσα συμβαίνουν πάνω από το κεφάλι μας. Ποια είναι τα μετεωρολογικά φαινόμενα που διαταράσσουν τον γαλανό θόλο του πλανήτη μας; Ποια είναι τα πουλιά και οι ιπτάμενες μηχανές που τον διασχίζουν; Ποια τα άστρα που τον καλύπτουν; Πώς ονομάζονται τα διαφορετικά είδη των νεφών, πώς γονιμοποιούνται τα φυτά με τον άνεμο, πώς γεννιέται ένας ανεμοστρόβιλος ή μια έκλειψη;
Ανεβαίνοντας ψηλά
Το ταξίδι προς τα ψηλά ξεκινά από τη Γη –από την ψηλότερη κορυφή του κόσμου, το Εβερεστ, στα 8.848 μέτρα– για να ανυψωθεί μεθοδικά στα στρώματα της ατμόσφαιρας φθάνοντας στην Εξώσφαιρα, περισσότερα από 600 χιλιόμετρα απόσταση από εμάς. Η διαδρομή προς τα επάνω έχει και την αντίστοιχή της προς τα πίσω, στο παρελθόν. Το ταξίδι στον χρόνο θυμίζει τον τρόπο που οι άνθρωποι λάτρευαν και τιμούσαν με μύθους το ιερό βασίλειο των θεών. Το μόνο που μας έλειψε από το κείμενο είναι η καταπληκτική ιστορία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας για τον τρόπο που ο γιος Κρόνος, με την παρότρυνση της μητέρας του, Γης, απομάκρυνε τον καταπιεστικό Ουρανό από την εξουσία και χώρισε το περίφημο ζεύγος, όπως αφηγείται ο Ησίοδος στη «Θεογονία». Ωστόσο, όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί βρίσκονται εδώ, από Ανατολή σε Δύση κι από Βορρά σε Νότο, με τις αγωνίες τους και το όνειρο να κατανοήσουν τον φυσικό κόσμο.
Η κατάκτηση των αιθέρων ολοκληρώνεται στο βιβλίο με την περιγραφή του ηλιακού συστήματος, ενώ το τελευταίο κεφάλαιο μας προσγειώνει: στρέφεται στη σύγχρονη ζωή, θυμίζει τι σημαίνει οικολογική κρίση και υπογραμμίζει τη σημασία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ξεκινώντας από την ηλικία των 6-7 ετών, τα παιδιά θα βρουν εδώ πληροφορίες που μπορούν να κατανοήσουν και καθώς μεγαλώνουν θα επιστρέφουν στο βιβλίο για να τροφοδοτήσουν τα ενδιαφέροντά τους με πιο απαιτητικό γνωστικό υλικό. Ωστόσο, χάρη στις σελίδες που ξεδιπλώνονται σαν ακορντεόν, στις pop-up εικόνες και στα καταπληκτικά, περίπλοκα κοπτικά σχέδια, ο «Ουρανός» υπερβαίνει τα όρια ενός εκλαϊκευμένου βιβλίου επιστημονικής γνώσης για παιδιά.
Μολονότι έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, ταυτόχρονα προκαλεί τη φαντασία του αναγνώστη να «παίξει» μαζί του. Και αυτό το οφείλει κυρίως στο ταλέντο της διακεκριμένης Γαλλίδας εικονογράφου Ελέν Ντρουβέρ, που τη γνωρίζουμε ως δημιουργό τού εξίσου ζωντανού, πολύχρωμου και παιχνιδιάρικου «Ωκεανού» (επίσης από τις εκδ. Καπόν). Τα σχέδιά της είναι ταυτοχρόνως γοητευτικά και ακριβή, ταιριασμένα αρμονικά με τη γραφή της Ζυλιέτ Ενόρ, που υπογράφει τα ενδιαφέροντα κείμενα. Η τέχνη της Ντρουβέρ ξεδιπλώνεται εντυπωσιακά σε ένα από τα δικά μας αγαπημένα κεφάλαια, αυτό που έχει τίτλο «Με γρήγορο φτεροκόπημα» και εικονογραφεί τον κόσμο των εντόμων και των πουλιών. Λίγες σελίδες μετά, οι ιπτάμενες μηχανές, από το αερόστατο του Μονγκολφιέρ του 1783 έως το Flyboard Air του 2016, δίνουν σχήμα και ντύνουν με χρώμα το όνειρο του ανθρώπου να πετάξει.
Η σχέση της συγκεκριμένης εικονογράφου με τα βιβλία που δουλεύει είναι πάντοτε παθιασμένη και βιωματική και ίσως αυτός είναι ο λόγος που εντέλει τα έργα της μοιάζουν με μικρά ντοκιμαντέρ άψογα σκηνοθετημένα. Σε μια παλιότερη συνομιλία που είχα μαζί της («Κ», 21/6/20: «“Ωκεανός” από χαρτί και χρώμα») με αφορμή την ελληνική έκδοση του «Ωκεανού» είχε πει: «Ζω κοντά στον ωκεανό, τον βλέπω καθημερινά από το σπίτι μου, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Ο σύντροφός μου είναι παθιασμένος με το σερφ, εγώ επίσης σερφάρω και κολυμπάω στον ωκεανό. Μας αρέσει να ταξιδεύουμε και να ανακαλύπτουμε καινούργιες θάλασσες. Ξεκίνησα αυτό το βιβλίο στη διάρκεια ενός οικογενειακού ταξιδιού με βαν στις ακτές της Νέας Ζηλανδίας, γιατί κι οι δυο μας ελπίζουμε να μεταδώσουμε την αγάπη μας για τον ωκεανό στα δυο μας παιδιά, που είναι 3 και 8,5 ετών».
Η Ντρουβέρ αφιερώνει τον «Ουρανό» στον Μαρέν και στην Ιντά, που ίσως είναι τα δυο της παιδιά, και αμέσως μετά γράφει στους αναγνώστες της: «Αυτό το βιβλίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της απομόνωσης των μηνών Μαρτίου και Απριλίου 2020. Το αφιερώνω σε όλους αυτούς που δεν είχαν παρά ένα κομματάκι ουρανού για να αποδράσουν εκείνη την περίοδο».
Τη μετάφραση του «Ουρανού» στα ελληνικά έχει κάνει η Καρίνα Λάμψα.