Θα μπορούσε να ήταν η παρουσίαση ενός λογοτεχνικού έργου που μεταφράστηκε πρόσφατα στα ελληνικά. Ή ενός έργου που συζητήθηκε πολύ και κυκλοφόρησε στη χώρα μας σχεδόν ταυτόχρονα με πολλές άλλες. Τα πράγματα όμως είναι πιο σύνθετα όταν πρόκειται για το «The hill we climb», το ποίημα που η 23χρονη Αμάντα Γκόρμαν απήγγειλε τον Ιανουάριο στην ορκωμοσία του Τζο Μπάιντεν. Γιατί η Αφροαμερικανίδα ποιήτρια και ακτιβίστρια ζήτησε να μεταφραστεί το ποίημά της από ανθρώπους που έχουν κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά με την ίδια. Προέκυψαν έκτοτε μερικές εκδοτικές περιπέτειες. Στην Ολλανδία και την Καταλωνία, τα άτομα που είχαν αρχικά αναλάβει να μεταφράσουν το ποίημα της Γκόρμαν προκάλεσαν αντιδράσεις, καθότι δεν ήταν ταυτόχρονα νεαρές γυναίκες μαύρου χρώματος, όπως η Αφροαμερικανίδα ποιήτρια. Το θέμα συζητήθηκε αρκετά, πολλά επιχειρήματα ακούστηκαν εκατέρωθεν, μέχρι που οι εκδοτικοί οίκοι αντικατέστησαν τις επιλογές τους.
Στην Ελλάδα το ποίημα της Αμάντα Γκόρμαν κυκλοφορεί εδώ και περίπου ένα μήνα από τις εκδόσεις Ψυχογιός, με πρόλογο της Οπρα Γουίνφρεϊ. Ποιος ή ποια το μετέφρασε; Η απάντηση είναι διπλή, εξαιτίας μιας συνύπαρξης που η Γκόρμαν θα ενέκρινε: το «Ο Λόφος που Ανεβαίνουμε» αποδόθηκε στα ελληνικά από την ποιήτρια και μεταφράστρια Μυρσίνη Γκανά και από τον νιγηριανής καταγωγής μουσικό και περφόρμερ MC Yinka, κατά κόσμον Μανώλη Αφολάνιο. Το ερώτημα που μας απασχολεί εδώ δεν έχει να κάνει με την ποιότητα της μετάφρασής τους. Οχι μόνο γιατί η ποίηση της Γκόρμαν περιλαμβάνει παρηχήσεις ή ομόηχες φράσεις που είναι σχεδόν αδύνατον να αποδοθούν. Το ερώτημα που μας απασχολεί είναι αν η επιθυμία της Αφροαμερικανίδας να μεταφραστεί από άτομα με κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά αξίζει τον κόπο. Μια απάντηση θα μπορούσε ίσως να είναι ότι η τέχνη της μετάφρασης, και όχι μόνο, είναι κάτι παραπάνω από τεχνικό ζήτημα. Στο κάτω κάτω, έπειτα από την τετραετία του Ντόναλντ Τραμπ, η ίδια η επιλογή της Αμάντα Γκόρμαν για την ορκωμοσία του Τζο Μπάιντεν δεν έγινε με αμιγώς φιλολογικά κριτήρια. Γιατί να ισχύσει κάτι διαφορετικό στη μετάφραση του έργου της;