Ενας στρόβιλος μορφών, πνεύματος, έμπνευσης και φωτοσκιάσεων είναι η έκθεση του Θανάση Μακρή στην Εθνική Βιβλιοθήκη (ΕΒΕ). Εγκαινιάστηκε προχθές και θα διαρκέσει δύο μήνες, μια πύλη ώστε όσο το δυνατόν περισσότερος κόσμος να μπορέσει να δει πώς στέκεται ένας πυρετώδης καλλιτέχνης μπροστά στο ίχνος της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Είναι μύηση στον τρόπο που η σκιά γίνεται ιδέα.
Είναι συμμετοχή της Εθνικής Βιβλιοθήκης στον εορτασμό της επετείου, αλλά η δουλειά του Θανάση Μακρή πηγαίνει πίσω πέντε και πλέον χρόνια, όταν κλεισμένος στο εργαστήρι δουλεύει πυρακτωμένος. Με αφετηρία τον Θεόφιλο, καθώς όπως λέει αναζητούσε τον Θεόφιλο μέσα του, απελευθερώθηκε μέσα σε δαιδάλους δημιουργίας για να συνθέσει εν τέλει ένα opus magnum, μια πολύπτυχη κατάθεση πάνω στη μορφή, τον ηρωισμό, τον μύθο, την αθανασία, τη σάρκα και το πνεύμα.
Ο Θεόφιλος
Η έκθεση έχει τίτλο «Εν ξιφήρεις». Προέρχεται από μια περιγραφή που ο Θεόφιλος είχε δώσει σε ένα έργο του, με τον Καραϊσκάκη να κυνηγάει με το ξίφος τον Κιουταχή. «Ο αθώος Θεόφιλος θέλει να δώσει αίγλη και κλέος στον Καραϊσκάκη προσφεύγοντας στην καθαρεύουσα», γράφει στον εξαιρετικό κατάλογο ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, ο οποίος με την ιδιότητά του ως προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της ΕΒΕ εγκαινίασε την έκθεση. «Χάρη σε αυτόν τον σολοικισμό η καθαρεύουσα έχασε μονομιάς όλη την ψυχρότητά της και το συναίσθημα βρήκε τρόπο να εκφραστεί».
Σαν μια αρθρωτή εικαστική εγκατάσταση, τα έργα του Θανάση Μακρή απλώνονται στον εκθεσιακό χώρο της ΕΒΕ, αρμολογημένα σαν αντανακλάσεις κυματισμών. Δοξάζεται η μορφή, δοξάζεται η οικονομία, αλλά και η ένθεη χειρονομία γεμάτη αυτοπεποίθηση και πίστη, δυναμωμένη από αέρα ελευθερίας. Είναι έργα που ενσωματώνουν και απελευθερώνουν. Ανελκύεται η μορφή των ανωνύμων αγωνιστών, ανασύρεται η σκιά των καθημερινών ανθρώπων του ’21. Τα ενδύματα, οι φορεσιές, η στάση των σωμάτων, τα βλέμματα, η γλώσσα του σώματος, ορίζονται σε μια συνθήκη ρευστή, διαχρονική, φευγαλέα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η επαφή με τη δημιουργία του Θανάση Μακρή έρχεται να θέσει ερωτήματα και να λάβει απαντήσεις. Για τον τρόπο που προσεγγίζεται ο μύθος, ο λαϊκός ήρωας, ο θάνατος, η μορφή, η κίνηση, η εκτόνωση του βλέμματος, η ανάγκη της μετουσίωσης.
Προσωπικό ιδίωμα
Ο Θανάσης Μακρής εμβαθύνει σε ώριμα στάδια της αναπαράστασης, με καταβολές στον ρομαντισμό του 19ου αιώνα, αλλά το έργο του αποκαλύπτεται γονιμοποιημένο από ένα εντελώς προσωπικό ιδίωμα. Εκβάλλει σε απρόβλεπτους λειμώνες. Μοναδικές οι χειρονομίες του στο χαρτί όταν απλώς με πενάκι δίνει μορφές και σκηνές μάχης με βάθος, πάθος, κουρνιαχτό. Αλλά και οι προσωπογραφίες με παστέλ και χρωματιστά μολύβια, πόση ομορφιά δίνουν και πόσο βαθαίνουν την εμπειρία πάνω στο άυλο της ύλης. Ανασύρει φαντάσματα του μύθου, γράφει ο Μάνος Στεφανίδης γι’ αυτό το «καλλιτεχνικό ντελίριο» στο οποίο περιδινείται ο Θανάσης Μακρής. Είναι δίνες αλλά και στάσεις ψυχής.
Η έκθεση προχώρησε χάρη στη συμβολή του Νίκου Π. Παΐσιου, σε επιμέλεια Κωνσταντίνας Ντακόλια. Αρκετά από τα έργα που δεν ανήκουν ήδη σε ιδιωτικές συλλογές (τα περισσότερα ανήκουν στη συλλογή Αντώνη και Αζιας Χατζηιωάννου), ο Θανάσης Μακρής τα δώρισε στην ΕΒΕ. Η ταινία του Λάκη Παπαστάθη για τον Θεόφιλο προβάλλεται σε χώρο της έκθεσης. Είναι μια αγαστή σύμπραξη.
