Η πνευματική αναγέννηση της Θεσσαλίας, στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, είναι μια παράμετρος της νεότερης Ιστορίας από μόνη της συναρπαστική. Η άνθηση του εμπορίου φέρνει νέες ιδέες, νέα πρότυπα, οι επαφές με τη Δύση πυκνώνουν. Ναοί αγιογραφούνται και αρχοντικά διακοσμούνται, εκδόσεις κυκλοφορούν, λόγιοι, έμποροι και κλήρος συμβάλλουν σε μια νέα αυτοσυνειδησία.
Στη Λάρισα, στο Διαχρονικό Μουσείο, η έκθεση «Η επιστροφή των Μουσών» αφηγείται αυτές τις σελίδες της Ιστορίας με εξαιρετικά εκθέματα. Εκθεση πυκνή, δίνει στον επισκέπτη να δει ορισμένα αριστουργήματα, όπως τις εικόνες από το τέμπλο της βασιλικής του Αγίου Αχιλλίου Λάρισας ή τη χρυσοκέντητη Ωραία Πύλη (1777) από τη Μονή Παναγίας Ολυμπιώτισσας στην Ελασσόνα, αλλά και να συλλογιστεί πάνω στην αλλαγή της ζωής στη Θεσσαλία σταδιακά μετά το 1750. Ας σκεφτούμε το εμπορικό θαύμα των Αμπελακίων και τη διεθνή δικτύωσή τους, ας σκεφτούμε και τις εξελίξεις στη μικροτεχνία, την αργυροχοΐα, τη χρυσοκεντητική, που φίλτραραν τα δυτικά ρεύματα της τέχνης. Ενας κόσμος γεννιόταν και προετοίμαζε την είσοδό του στην εποχή των εθνικών συνειδήσεων. Η νέα κινητικότητα υποσχόταν έναν άλλον κόσμο.
Η έκθεση στο Διαχρονικό Μουσείο της Λάρισας είναι σαν μια κόγχη γεμάτη θησαυρούς.
Η έκθεση είναι σαν μια κόγχη γεμάτη θησαυρούς. Χωρίζεται σε ενότητες για την ανανέωση στις εκκλησιαστικές τέχνες την εποχή του Διαφωτισμού, για την εκδοτική δραστηριότητα και τη δράση λογίων, όπως του Ανθιμου Γαζή, του Κωνσταντίνου Κούμα, του Κωνσταντίνου Οικονόμου και άλλων, και για το άνοιγμα του εμπορικού κόσμου στην Ευρώπη, κινητικότητα που αντανακλάται σε νέα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά πρότυπα. Αλλά αυτά που συγκινούν στην επίσκεψη είναι η οικονομία και η ποιότητα. Τα εκθέματα είναι ένα κι ένα και λειτουργούν σαν μύστες στη βαθύτερη κατανόηση της Θεσσαλίας, στη βαθύτερη κατανόηση του τόπου.
Το Διαχρονικό Μουσείο που έχει πλέον ωριμάσει με ιδιαίτερη αυτοπεποίθηση, δίκαια κατακτημένη, εξακτινώνεται σε όλο το ζείδωρο πεδίο της Θεσσαλίας, προς τις παλιές πόλεις της Ελασσόνας, του Τυρνάβου, των Φαρσάλων, προς τα Αμπελάκια και τους πρόποδες του Ολύμπου, προς τη βαθιά κουλτούρα της Πίνδου, του Πηνειού, της Λάρισας και της Μαγνησίας. Συντελείται σταδιακά μια αφύπνιση της πολιτισμικής αυτοσυνειδησίας της περιοχής, όπως προ δεκαετιών είχε κάνει σε λαογραφικό επίπεδο η Λένα και ο Γιώργος Γουργιώτης, που εντέλει ίδρυσαν το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας.
Στην περίπτωση του Διαχρονικού, η αρχαιολόγος, διδάκτωρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Σταυρούλα Σδρόλια, εποπτεύει έναν ευρύτατο χώρο, τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά, γεννώντας συνέργειες σε όλη τη διαχρονία της θεσσαλικής Ιστορίας και με διατομές στην αρχαιολογία, την εκκλησιαστική τέχνη, τη σύγχρονη έκφραση, την κεραμική και στον κόσμο των ιδεών. Ξαναγεννιέται ένας κόσμος.
Η «Επιστροφή των Μουσών» είναι έκθεση διαπαιδαγώγησης των Ελλήνων. Είναι και μια πύλη συγκίνησης και ομορφιάς. Σεμνά έχει υπότιτλο «Λόγιοι, έμποροι και καλλιτέχνες στη Θεσσαλία τις παραμονές της Επανάστασης του 1821», αλλά επί της ουσίας μιλάει για το θαύμα της αναγέννησης του νέου Ελληνισμού τον 18ο αιώνα. Η γενική επιμέλεια της έκθεσης είναι της Σταυρούλας Σδρόλια και η μουσειογραφική επιμέλεια του Θωμά Τσουκαλά. Είναι μια έκθεση του Διαχρονικού Μουσείου σε συνεργασία με το ΥΠΠΟΑ και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας. Διάρκεια έως 30 Απριλίου 2022.