ΣΠΥΡΟΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ
Χτίζοντας το πολίτευμα
εκδ. Ευρασία, εκδ. 164
Διευρύνοντας τη βιβλιογραφία αλλά και την κατανόηση της αρχιτεκτονικής, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Σπύρος Βλαχόπουλος μας προσφέρει μια θέαση του οικιστικού αποθέματος των πόλεων μέσα από τη συμβολική ταυτότητα κάθε κτιριακής μονάδας με άξονα το πολιτικό και το θεσμικό πλαίσιο. Ανάμεσα στη μορφή και τη λειτουργία, την ύλη και την ιδέα, ο Σπύρος Βλαχόπουλος διαστέλλει τα όρια της διεπιστημονικής αλληλοτροφοδότησης και επιχειρεί μια εκ νέου χαρτογράφηση με άξονα την πολιτική, επί της ουσίας, ακτινογράφηση του κτιριακού πολιτισμού.
Η πολιτική ερμηνεία της αρχιτεκτονικής γίνεται, στην περίπτωση αυτή, ένα όχημα κατανόησης όχι μόνο της διαδικασίας παραγωγής κτιρίων υψηλού συμβολισμού αλλά και μια σταθερή γέφυρα ανάμεσα στην ιδεολογία και την απτή αντανάκλασή της. Ο Σπύρος Βλαχόπουλος μιλάει εμμέσως για τη θωράκιση, τη λειτουργία και την εκπροσώπηση των δημοκρατικών θεσμών μέσω της κτιριακής υπόστασης των ιδεών, και ανοίγει μια δημόσια συζήτηση για την ισχύ και την αλήθεια των αρχιτεκτονικών συμβολισμών.
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου διαστέλλει τα όρια της διεπιστημονικής αλληλοτροφοδότησης και επιχειρεί μια εκ νέου χαρτογράφηση του κτιριακού πολιτισμού.
Οπως αναφέρει στον πρόλογό του ο καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ Παναγιώτης Τουρνικιώτης, «η σχέση αρχιτεκτονικής και πολιτεύματος είναι η αποκρυστάλλωση της διαλεκτικής των αντιθέσεων, μια ισορροπία στο σταυροδρόμι ιδεών που αντιπαρατίθενται και εντέλει συμφωνούν σε έναν κοινό γεωγραφικό, συμβολικό και ιστορικό τόπο». Αν σκεφτεί κανείς στην Ελλάδα δημόσια κτίρια υψηλού συμβολισμού, όπως τη Βουλή των Ελλήνων (και όλες τις προγενέστερες έδρες της), το Παναθηναϊκό Στάδιο (και τις κατά καιρούς χρήσεις του), την Πρεσβεία των ΗΠΑ, τα κρατικά «Ξενία», τα δημόσια σχολεία και τόσα άλλα, μπορεί να διακρίνει την ισχύ των συμβολισμών, που κατά περίπτωση μπορεί να μην υπαγορεύονται ευθέως από την αρχιτεκτονική, αλλά από την κοινωνική υποδοχή της λειτουργίας. Ο Σπύρος Βλαχόπουλος ανοίγει πολλαπλώς το θέμα του και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο τρόπος που ορίζει τη σχέση εξουσίας και αρχιτεκτονικής, τόσο σε δημοκρατικά πολιτεύματα όσο και σε ολοκληρωτικά καθεστώτα (η χρήση των ίδιων μνημείων ή δημόσιων χώρων, όπως το Παναθηναϊκό Στάδιο, σε καιρούς δημοκρατίας ή δικτατορίας είναι επίσης μια διάσταση σημαντική, αλλά και η διαχρονική χρήση μνημείων, όπως ο Παρθενώνας ανάλογα τον κατακτητή). Το ενδιαφέρον του είναι κυρίως η σχέση πολιτειακής ζωής και αρχιτεκτονικής έκφρασης, μια σχέση καταγεγραμμένη ως μια ρευστή συνθήκη ανοικτή σε ερμηνείες.
Ως καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ο Σπύρος Βλαχόπουλος επιτυγχάνει μια άρτια οργάνωση του υλικού του και παρασύρει τον αναγνώστη να διαβάσει το δομημένο περιβάλλον μέσα από μια συνταγματική πραγματικότητα. Ζητήματα δημόσιας μνήμης (προστασίας, ενίσχυσης ή απαλειφής), όπως και ζητήματα ατομικών ελευθεριών (κατοχύρωσης ή περιστολής) συμπλέουν ακόμη και στην πολεοδομική ή απλώς χωροταξική διαμόρφωση του δημόσιου χώρου γύρω από κτίρια υψίστου συμβολισμού όπως ένα Κοινοβούλιο ή ακόμη και ένας Καθεδρικός/Μητροπολιτικός Ναός συνδεδεμένος με τις τελετουργίες και την εθιμοτυπία του κράτους ή της ανώτατης πολιτειακής αρχής.
Το βιβλίο αυτό έχει μερικά εξαιρετικά ενδιαφέροντα παραδείγματα όπως η διασύνδεση της νεωτερικότητας και των δημοκρατικών ελευθεριών, με παράδειγμα τη Σχολή του Μπάουχαους στη Γερμανία επί Δημοκρατίας της Βαϊμάρης (μια σχέση που τροφοδότησε και το κοινό συλλογικό βίωμα περί ελευθερίας και ολοκληρωτισμού). Εξίσου ενδιαφέρουσες και καίριες είναι οι αναφορές στην ολοκληρωτική αρχιτεκτονική του ναζισμού και στις θεμελειώδεις συνταγματικές ελευθερίες των ΗΠΑ και την αρχιτεκτονική των Καπιτωλίων.
Η προσφορά του Σπύρου Βλαχόπουλου ευεργετεί τόσο την αρχιτεκτονική όσο και τις πολιτικές επιστήμες αλλά και τη νομική σχέση, αφού οργανώνεται ένα πεδίο αναφορών αλληλοτεμνόμενων και ανατροφοδοτούμενων.
