ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ Γ. ΙΩΑΝΝΟΥ
Η ανάσα του ουρανού. Οδηγός μετεωρολογίας για όλους
Εκδ. Δίαυλος, σελ. 168
ΚΩΣΤΗΣ ΛΑΓΟΥΒΑΡΔΟΣ
Πετώντας στα σύννεφα
24 Απαντήσεις για τα νέφη
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, σελ. 80
Ο Θεμιστοκλής Ιωάννου και ο Κώστας Λαγουβάρδος είναι φυσικοί – μετεωρολόγοι. Ο πρώτος εργάστηκε στην Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (την πασίγνωστη ΕΜΥ) και έχει συνεργαστεί με την ΕΡΤ για την παρουσίαση του δελτίου καιρού. Ο δεύτερος διδάσκει την επιστήμη της πρόγνωσης του καιρού στη Γαλλία, είναι διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, ενώ είναι συνιδρυτής της ιστοσελίδας πρόγνωσης καιρού meteo.gr. Αμφότεροι έχουν γράψει πλήθος άρθρων πάνω στην ειδικότητά τους. Και τώρα υπογράφουν δύο βιβλία που μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους. Θα λέγαμε πως το ένα συμπληρώνει το άλλο.
Πριν απ’ όλα, όμως, να πούμε το εξής: αυτό που αποκαλούμε «καιρός» δεν εξαντλείται στο χρηστικό και στο πρακτικό, όπως έχουμε συνηθίσει. Οι διαθέσεις και το ευμετάβλητο του καιρού μάς απασχολούν με διάφορους τρόπους. Οι πρόσφατοι ισχυροί άνεμοι, για παράδειγμα, έφεραν πολύ πρόωρα και την πρώτη δυνατή πυρκαγιά του καλοκαιριού. Για να μη μιλήσουμε για όσες και όσους ασχολούνται με τη γεωργία.
Ο «καιρός» όμως δεν εξαντλείται σε αυτά τα χρήσιμα και απαραίτητα. Ο «καιρός» μπορεί να είναι υλικό ποίησης, στοχασμού και ονειροπόλησης. Ο «καιρός» είναι η ατμόσφαιρα του πλανήτη μας. Είναι οι διαθέσεις του, ο ψυχισμός του, ο χαρακτήρας του. Ο καιρός μπορεί επίσης να είναι όπως ένας πίνακας ή μια καλλιτεχνική φωτογραφία. Θυμηθείτε τις τρικυμίες του Τέρνερ ή τις αστροφεγγιές του Βαν Γκογκ ή την αινιγματική καταιγίδα του αναγεννησιακού Τζορτζόνε. Ή, τέλος, τα έξοχα ποιήματα που ο σύγχρονός μας Χανς Μάνιους Εντσενσμπέργκερ εμπνεύστηκε από τα νέφη.
Οι συστηματικοί, παθιασμένοι, «κυνηγοί νεφών» έχουν να λένε πόσο πληκτικός θα ήταν ο ουρανός αν ήταν μονίμως ανέφελος. Εχουν δίκιο: μπλοκαρισμένος σε κάποιο μποτιλιάρισμα στην Αθήνα έχω συχνά χαθεί κοιτάζοντας ψηλά, ειδικά όταν έχει βοριάδες τόσο ισχυρούς ώστε τα σύννεφα να μεταπλάθονται ταχύτατα μπροστά στα μάτια σου – ή όταν οι νοτιάδες κατεβαίνουν πολύ χαμηλά, προμηνύοντας καλοκαιρινή μπόρα, με τους επιβλητικούς Σωρειτομελανίες, τα βιβλικά καταιγιδοφόρα νέφη, να υψώνονται στα ύψη απειλητικά. Με άλλα λόγια, ο «καιρός» είναι σέξι.
Οδηγός μετεωρολογίας
Τα δύο βιβλία που παρουσιάζουμε σήμερα το αποδεικνύουν, νομίζω, το καθένα με τον δικό του τρόπο. Και εδώ μπαίνει η κουβέντα για το πώς το ένα πόνημα συμπληρώνει το άλλο.
Οπότε: πιο χρηστικό, τεχνικό αν προτιμάτε, το βιβλίο του Θ. Ιωάννου, επιβεβαιώνει στο έπακρον αυτό που δηλώνει ο υπότιτλός του: «Οδηγός μετεωρολογίας για όλους». Ο προσεκτικός, μεθοδικός αναγνώστης θα μπορέσει, χάρη σε αυτό το καλογραμμένο, προσιτό και απλό (αλλά ποτέ απλοϊκό) βιβλίο να γίνει ένα είδος ερασιτέχνη μετεωρολόγου (όχι με μια ανάγνωση, εννοείται…).
Την ίδια στιγμή, ο συγγραφέας είναι φανερό πως, όσο οικεία κι αν του είναι η συγκεκριμένη επιστήμη, δεν παύει να του προκαλεί δέος και να τον γοητεύει. Αυτήν τη σαγήνη της φύσης εντέλει προσπαθεί να περάσει στον αναγνώστη, εξηγώντας με χάρτες και εικονογραφήσεις τι είναι, π.χ., το μελτέμι. «Κίνηση σημαίνει ζωή» γράφει κάπου και οι πιο ερεθιστικές σελίδες είναι αυτές που αφιερώνονται στους ανέμους. Τόσο αόρατοι μα και τόσο λυτρωτικοί – ή καταστροφικοί.
Το «Πετώντας στα σύννεφα» του Κωστή Λαγουβάρδου είναι ένα όμορφα εικονογραφημένο βιβλίο μιας πιο διάχυτης ποιητικής διάθεσης. Επιπλέον, δεν μιλάει γενικώς για τα καιρικά φαινόμενα, αλλά εστιάζει στα νέφη. Εχει και αυτό το βιβλίο τον χαρακτήρα του οδηγού με έμφαση ωστόσο πάνω σε αυτό το τόσο οικείο, αυτονόητο για όλους μας, μα και τόσο γοητευτικό φαινόμενο των νεφών. Με τους στίχους του Αγγλου ρομαντικού Σέλεϊ στο ποίημα «Το νέφος»: «Διαπερνώ τους πόρους του ωκεανού και των ακτών/ Αλλάζω αλλά δεν πεθαίνω».
Ομως, παρά την ποιητική και στοχαστική διάθεση, και το βιβλίο του Κ. Λαγουβάρδου μιλάει για τον καιρό και μιλάει επιστημονικά: ο υποψιασμένος αναγνώστης μπορεί μέσα από αυτό να ανακαλύψει έναν ολόκληρο κόσμο μπροστά στα μάτια του, στην κυριολεξία.