Είναι κρίμα κι άδικο. Ενα διεθνές φεστιβάλ, ζωντανό, ανήσυχο, με γρήγορα ανακλαστικά, που στηρίζει την ιστορία όσο και την πρωτοπορία στην κινηματογραφική τέχνη, που αγκαλιάζει τις εξελίξεις στον οπτικοακουστικό τομέα, εξωστρεφές και πολυμήχανο, να έχει μια τελετή λήξης τόσο αναντίστοιχή του. Προχθές το βράδυ στο «Ολύμπιον» η παρέλαση από τη σκηνή χορηγών, οργανισμών, ενώσεων κ.ο.κ., για να απονείμουν ο καθένας το βραβείο που έχει θεσπίσει, έκαναν τη βραδιά να μοιάζει με επαρχιακό συνέδριο ανακοινώσεων και όχι τελετή κινηματογραφικών βραβείων.
Προφανώς και το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τους χορηγούς του. Κατανοητό. Ομως, αντί για την παρωχημένη αντίληψη «πρέπει να ανέβω στη σκηνή, να με “δουν”, για να δώσω το βραβείο», μήπως θα έπρεπε οι υπεύθυνοι να αναλογιστούν τις νέες επικοινωνιακές αντιλήψεις και μεθόδους, να αναπροσαρμόσουν την «εύκολη» στρατηγική της εμφάνισης και να προσανατολιστούν σε κάτι διαφορετικό, έξυπνο και καινοτόμο; Θα βοηθούσε και το φεστιβάλ και τους ίδιους. Αλλά και ο ίδιος ο θεσμός, για λόγους αυτοπροστασίας, θα όφειλε να βάζει όρους και όρια.
Η προχθεσινή βραδιά ανέδειξε, εκτός από τα βραβεία του διεθνούς διαγωνιστικού προγράμματος, και δύο νέα πρόσωπα στο ελληνικό σινεμά. Οπως πέρυσι, όταν ένα «αουτσάιντερ», τα «Μαγνητικά πεδία» του Γιώργου Γούση, αναδείχθηκε, στη διάρκεια του 2022, στην ταινία της χρονιάς. Η Ασημίνα Προέδρου και ο Σπύρος Ιακωβίδης έκαναν την έκπληξη την Κυριακή το βράδυ. Η πρώτη, με την ταινία της «Πίσω από τις θημωνιές», ανέβηκε στη σκηνή έξι φορές και ο δεύτερος, με το «Black stone», τέσσερις.
Η Ασημίνα Προέδρου, στην πρώτη της ταινία μεγάλου μήκους, περίπου μια δεκαετία μετά την πολυβραβευμένη μικρού μήκους «Red Hulk» (με θέμα τη γέννηση και γιγάντωση της Χρυσής Αυγής), στρέφεται στον μικρόκοσμο μιας οικογένειας κοντά στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Το «Black stone», χρησιμοποιώντας το ψευδοντοκιμαντέρ ως όχημα (τα πρόσωπα μιλούν στα μέλη ενός τηλεοπτικού συνεργείου), συνθέτει μια γλυκόπικρη σάτιρα, κοινωνικό σχόλιο τόσο για την οικογένεια όσο και για την ξενοφοβία (εξαιρετική η φιγούρα της μάνας που υποδύεται η Ελένη Κοκκίδου).
Θεματολογία
Το διεθνές διαγωνιστικό πρόγραμμα του 63ου Φεστιβάλ είχε ποικίλη θεματολογία, που περιστρεφόταν γύρω από ζητήματα σεξουαλικότητας και φύλου, κοινωνικής περιθωριοποίησης η οποία αφορούσε και τα άτομα τρίτης ηλικίας. Ξεχώρισαν, κατά τη γνώμη μας, δύο ταινίες: «Εχω ηλεκτρισμένα όνειρα» της Βαλεντίνα Μαουρέλ, από την Κόστα Ρίκα, που τιμήθηκε με τον Χρυσό Αλέξανδρο «Θόδωρος Αγγελόπουλος» αλλά και το βραβείο ανδρικής ερμηνείας (στον Ρεϊνάλδο Αμιέν Γκουτιέρες), και η ιαπωνική «Σχέδιο 75» της Τσι Χαγιακάουα, που απέσπασε τον Χάλκινο Αλέξανδρο – βραβείο σκηνοθεσίας (καθώς και άλλα επιμέρους βραβεία, όπως της Βουλής των Ελλήνων «Ανθρώπινες αξίες»). Η πρώτη αναφέρεται στη δύσκολη και τραυματική σχέση ανάμεσα σε έναν οξύθυμο αλλά με ποιητικές αναζητήσεις άνεργο πατέρα και την εξίσου επιθετική και ατίθαση έφηβη κόρη του. Η δεύτερη είναι ένα γιαπωνέζικο κομψοτέχνημα. Το δυσοίωνο μέλλον που περιγράφει –ένα «σχέδιο» της κυβέρνησης / πρόταση εκούσιας ευθανασίας έναντι αμοιβής στους ανθρώπους 75 ετών και άνω– το χειρίζεται με σπαρακτική ευαισθησία, σεβασμό και τρυφερότητα για τη μοναχικότητα. Για τους ηλικιωμένους που προσπαθούν να επιβιώσουν χωρίς να θέλουν να γίνονται βάρος κανενός.
Ο Αργυρός Αλέξανδρος – ειδικό βραβείο της επιτροπής δόθηκε στην ελβετική ταινία «Ενα κομμάτι ουρανού» του Μίκαελ Κοχ. Διαδραματίζεται σε ένα απομονωμένο χωριό, όπου συναντιούνται και ερωτεύονται μια νεαρή, μόνη γυναίκα και ένας παρείσακτος από τον κάμπο.
Από τις ξεχωριστές και συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές της τελετής ήταν η απονομή του Χρυσού Αλέξανδρου του παράλληλου προγράμματος του φεστιβάλ, Meet the Νeighbours, στην ουκρανική ταινία «Κλόνταϊκ» της Μαρίνα Ερ Γκόρμπαχ. Η σκηνοθέτις, ταξιδεύοντας στο Λος Αντζελες, έστειλε ευχαριστήριο βίντεο που προβλήθηκε στην οθόνη του «Ολύμπιον»: «Ο κόσμος στην Ουκρανία πηγαίνει και πάλι στους κινηματογράφους. Εγιναν ακόμη και sold out σε πρεμιέρες. Στο μυαλό μου, αυτό είναι ένα σημάδι ζωής…» είπε μεταξύ άλλων. «Τις ημέρες αυτές γιορτάζουμε την απελευθέρωση της Χερσώνας από τη ρωσική κατοχή. Θέλω να αφιερώσω το βραβείο στους ανθρώπους που θέλουν να ζήσουν».