Λάσπη από πηλόχωμα καλύπτει το δάπεδο του MOMus – Πειραματικού Κέντρου Τεχνών στη Θεσσαλονίκη. Eνα χαλί σπαρμένο από σιτάρι ίπταται στο κέντρο του. Ριζώματα από καλούπια παπουτσιών, αποκρυσταλλωμένες χάρτινες φιγούρες και γλυπτά από πρώτες ύλες μαγειρεμένες στις κουζίνες των καλλιτεχνών δημιουργούν τον περίκλειστο κήπο της «Graceland».
Μπορεί η Φύση να μπει στο Μουσείο και τα υλικά της μάνας γης να γίνουν έργα τέχνης; Oλα είναι πιθανά σε μια Μπιενάλε που επιχειρεί να ξαναβρεί το χαμένο νήμα της σύνδεσης ανάμεσα στη «γη» και την «κουλτούρα» και να συμβαδίσει με τις επείγουσες ανάγκες του σημερινού κόσμου. Επίκαιρη και ζωντανή η 8η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης του MOMus Θεσσαλονίκης ανοίγει αύριο με μια θεματική που ακουμπάει τα πιο καυτά θέματα του πλανήτη: περιβαλλοντικά ζητήματα, αλλεπάλληλες κρίσεις, κλιματική αλλαγή, την ανάγκη αφύπνισης για την απειλούμενη οικολογική καταστροφή.
Η «Γεωκουλτούρα/Geocultura» διατρέχει οκτώ νέες εκθεσιακές παραγωγές με έργα περίπου 100 καλλιτεχνών, δράσεις και περφόρμανς, καλώντας το κοινό να προβληματιστεί, να συμμετέχει ενεργά και να παρακολουθήσει έργα εν εξελίξει σε μερικά από τα πιο πρωτοποριακά πρότζεκτ που προτείνει η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία.
«Είναι φανερό ότι η κρισιμότητα της οικολογικής κατάστασης έχει αλλάξει το βλέμμα μας στον κόσμο. Η φύση δεν είναι απλώς ένας χώρος μέσα στον οποίο κινούμαστε, ένας χώρος που μας θρέφει. Υπάρχει πια επίγνωση ότι είμαστε μέρος του, σε συνεχή συναλλαγή και σχέση. Η τέχνη μπορεί να μη διαμορφώνει πολιτικές, αλλά καλλιεργεί συνειδήσεις και λειτουργεί σαν μέσον σκέψης και ενσυναίσθησης», επισημαίνει η διευθύντρια της Μπιενάλε Θούλη Μισιρλόγου, που πήρε τη σκυτάλη από τη Συραγώ Τσιάρα για να τρέξει, παρά τις δυσκολίες, τη διοργάνωση. Στο πλαίσιο αυτό, η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης «δεν επιδιώκει μόνο να αφυπνίσει την περιβαλλοντική μας συνείδηση αλλά και να πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες του μέλλοντος με νέες ιδέες και νέες διεκδικήσεις, βιωμένες και βιώσιμες μέσα από το βλέμμα των δημιουργών».
Σπονδυλωτό πρόγραμμα
Τρεις εκθέσεις σε ισάριθμους χώρους (ΜΣΤ-ΔΕΘ, Πειραματικό Κέντρο Τεχνών-Λιμάνι, ΜΜΤ-Μονή Λαζαριστών) εγκαινιάζουν το σπονδυλωτό πρόγραμμα. Εστιάζουν σε ιστορίες τόπων και ανθρώπων, θίγουν ζητήματα ταυτότητας, ηθικής, δικαίου, βιωσιμότητας και ισότιμης διαβίωσης, προτείνουν αυτοσχέδιες οικολογικές τεχνολογίες, διερευνούν δυνατότητες συλλογικής ύπαρξης και δράσης.
Μια ενδιαφέρουσα καλλιτεχνική συμβίωση είναι η ερευνητική και πειραματική έκθεση «Graceland – Ο θρίαμβος μιας αβέβαιης πορείας» που φέρει την κοινή υπογραφή τριών γυναικών εικαστικών στο Πειραματικό Κέντρο Τεχνών. Η Ράνια Εμμανουηλίδου, η Φανή Μπουντούρογλου και η Ευαγγελία Ψωμά, με διαφορετικές πορείες η κάθε μία, συναντήθηκαν καλλιτεχνικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας του κορωνοϊού. Eνωσαν τις ιδέες τους και οι πειραματικές συνταγές που εφάρμοσαν, με βιώσιμα υλικά και πρώτες ύλες, απέδωσαν έπειτα από περίπου δύο χρόνια απροσδόκητα αποτελέσματα σε ένα συλλογικό έργο εν εξελίξει. Στο διάστημα αυτό, με τεχνικές παραγωγής βιοπλαστικού, χαρτιού, καλλιέργειας κρυστάλλων, φυτεύσεων, ριζωμάτων και της «περμακουλτούρας», μαγείρεψαν σε κατσαρόλα διάφορα υλικά, φιλικά προς το περιβάλλον, έπλασαν τον χυλό του, άνοιξαν φύλλα, τα «κέντησαν» και φιλοτέχνησαν περίτεχνα γλυπτά. Μετέτρεψαν μικρές ανθρώπινες χάρτινες φιγούρες σε ορυκτά και τα παπούτσια προσφύγων σε καλούπια για ριζώματα. Eνα παιδικό παπούτσι που ταξίδεψε από τη Μυτιλήνη μετά την πυρκαγιά της Μόριας έδωσε και τον τίτλο της έκθεσης, όπως μας εξηγούν. Η σόλα του διατηρούσε ακόμη το όνομα Graceland, «παρέπεμπε σε έναν τόπο ουτοπίας».
Στον περίκλειστο κήπο (επιμέλειας Aννας Μυκωνιάτη) με πολλαπλές αναγνώσεις (ερημοποίηση, υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων, μετακίνηση ανθρώπων, διασπορά, ξερίζωμα, ρίζωμα) όλα τα υλικά βρίσκονται σε μια αβέβαιη πορεία. Θα διατηρηθούν τα βιοπλαστικά γλυπτά, τα ριζώματα και τα ορυκτά; Το υγρό πηλόχωμα άρχισε ήδη να σκάει, σαν το άνυδρο τοπίο της βιντεοσκοπημένης περφόρμανς πάνω στο οποίο είναι απλωμένο ένα χαλί με φυτρωμένο σιτάρι που έσπειραν οι καλλιτέχνιδες.
Τα έργα της «Graceland» έγιναν ειδικά για την Μπιενάλε, ενώ η κεντρική έκθεση στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΔΕΘ), σε επιμέλεια Θοδωρή Μάρκογλου και Κατερίνας Σίρογλου, που επαναπροσεγγίζει το θεολογικό αφήγημα της «Κιβωτού» και εστιάζει στην ερμηνεία 43 Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, παρουσιάζει περισσότερα από 75 έργα τέχνης (ζωγραφικής, γλυπτικής και νέων μέσων) από τις μόνιμες συλλογές του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης τέχνης.