Ως γνωστόν, για να κάνει η Γη μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ηλιο, χρειάζεται 365 ημέρες ή, αλλιώς, ένα χρόνο. Ερώτηση: Πόσα χρόνια χρειάζονται για τη Γη, μαζί με ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα φυσικά, για να περιστραφεί γύρω από το κέντρο του Γαλαξία μας; Απάντηση: περί τα 230 εκατομμύρια χρόνια. Με άλλα λόγια, την τελευταία φορά που η Γη βρισκόταν στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα, την κατοικούσαν ακόμη δεινόσαυροι. Και αν αναλογιστούμε ότι η Γη έχει ηλικία 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, η περιστροφή αυτή έχει πραγματοποιηθεί κάπου δεκαοκτώ φορές.
Ο Γαλαξίας μας (μόνον ο δικός μας γαλαξίας γράφεται με γάμα κεφαλαίο· όλοι οι υπόλοιποι γράφονται με πεζό, π.χ. γαλαξίας της Ανδρομέδας) είναι αυτό το αχνό, «γαλακτικό» περίγραμμα που μπορούμε να διακρίνουμε κοιτώντας τον έναστρο ουρανό μια καλοκαιρινή νύχτα με αστροφεγγιά.
Μάλλον, πιο σωστά, αυτό που βλέπουμε είναι μονάχα μία από τις σπείρες του Γαλαξία μας, ο οποίος στα αγγλικά αποκαλείται επισήμως The Milky Way (Η γαλακτική οδός): υπάρχει κάτι αμυδρά «γαλακτώδες» όταν κοιτάς τη σπείρα από τη Γη, λες και έχει χυθεί πάνω στο σκοτεινό πέπλο κάμποσο –αρκετό– γάλα.
Η ονομασία, ωστόσο, προήλθε από την ελληνική μυθολογία: θηλάζοντας τον Ηρακλή, η Ηρα τραβήχτηκε απότομα όταν το βρέφος δάγκωσε με δύναμη τη θηλή της. Αποτέλεσμα, ένας χείμαρρος γάλακτος ξεπήδησε από τον μαστό της και διαπότισε τον νυχτερινό ουρανό. Σε άλλους πολιτισμούς, η σπείρα του Γαλαξία μας εθεωρείτο πως ήταν ένα ποτάμι που οδηγούσε τις ψυχές στον άλλο κόσμο.
Εως τη δεκαετία του 1920, οι αστρονόμοι ήσαν πεπεισμένοι πως ο Γαλαξίας μας ήταν ολόκληρο το σύμπαν. Ουράνια σώματα όπως ο γαλαξίας της Ανδρομέδας θεωρούνταν νεφελώματα εντός του δικού μας Γαλαξία και τίποτα περισσότερο.
Σε άλλους πολιτισμούς, η σπείρα του Γαλαξία μας εθεωρείτο πως ήταν ένα ποτάμι που οδηγούσε τις ψυχές στον άλλο κόσμο.
Η εξέλιξη της παρατηρησιακής αστρονομίας όμως, και κυρίως η επιμονή ορισμένων, όπως ο Αμερικανός Εντουιν Χαμπλ και ο Βέλγος Ρωμαιοκαθολικός ιερέας και φυσικός Ζορζ Λε Μετρ, απέδειξαν δύο πράγματα: κατά πρώτον ότι ο Γαλαξίας μας είναι μόνον ένας μέσα σε ένα απέραντο σύμπαν, το οποίο, κατά δεύτερον, διαστέλλεται αέναα.
Η δε απόσταση της Γης από το γαλαξιακό κέντρο κυμαίνεται σε 26.000 έτη φωτός. Δηλαδή, ακόμη κι αν είχαμε την τεχνολογία που θα μας επέτρεπε να ταξιδέψουμε με την ταχύτητα του φωτός (300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο), θα μας έπαιρνε 26.000 χρόνια για να φτάσουμε στο υπέρλαμπρο κέντρο του, διάστικτο από άστρα εν τη γενέσει τους, νεφελώματα και αέρια – αλλά και το απόλυτο μαύρο: τον Τοξότη Α*, που είναι, βεβαίως, μια υπερμαζική μαύρη τρύπα.
Αυτά και άλλα πολλά μπορεί κάποιος να ανακαλύψει παρακολουθώντας τη νέα παραγωγή του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου, με τίτλο «Ταξίδι στον Γαλαξία». Τη νέα αυτή παράσταση, διάρκειας σαράντα λεπτών, υπογράφουν οι Αλέξης Δεληβοριάς (σενάριο, επιστημονική επιμέλεια και κείμενο αφήγησης), Αναστάσιος Κ. Κατσάρης (μουσική και sound design), Παναγιώτης Δ. Σιμόπουλος (σκηνοθετική επιμέλεια), Μάνος Κιτσώνας (διεύθυνση παραγωγής), ενώ στον τομέα του συμβούλου παραγωγής βρίσκουμε το όνομα του αλησμόνητου Διονύση Π. Σιμόπουλου, ο οποίος πέθανε, δυστυχώς, το καλοκαίρι που μας πέρασε. Στην αφήγηση της παράστασης, ο Θανάσης Κουρλαμπάς.
Οπως διαβάζουμε στη σχετική ανακοίνωση, «Ο Γαλαξίας μας είναι μια αχανής αστρική πολιτεία με εκατοντάδες δισ. άστρα και πλανήτες και τεράστιες ποσότητες αερίων και σκόνης, μέσα στις οποίες γεννιόνται νέα άστρα. Κανένα, όμως, άστρο δεν είναι ακριβώς ίδιο με κάποιο άλλο. Κάθε άστρο, δηλαδή, έχει διαφορετικά φυσικά χαρακτηριστικά, ενώ ο κύριος παράγοντας που καθορίζει την εξέλιξη και τον θάνατό τους είναι η αρχική τους μάζα. Επομένως, πώς γεννιούνται τα άστρα; Ποιο θα είναι το τέλος του Ηλιου; Τι είναι οι εκρήξεις σουπερνόβα, οι αστέρες νετρονίων, τα πάλσαρ και οι μαύρες τρύπες; Πώς ανακαλύψαμε την τεράστια μαύρη τρύπα που υπάρχει στον πυρήνα του Γαλαξία μας;».
Στα ερωτήματα αυτά αναλαμβάνει να δώσει απαντήσεις η σαραντάλεπτη ψηφιακή παράσταση, παραγωγής 2022, επιτρέποντας στους θεατές (άνω των 10 ετών) «την καλύτερη κατανόηση του σχηματισμού των αστέρων και των γαλαξιών, δηλαδή την κατανομή της ύλης στο Διάστημα, αλλά και της συμπεριφοράς της μυστηριώδους σκοτεινής ύλης»…