ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ
Το αλάτι του Bad Ischl
εκδ. Κίχλη, σελ. 225
Από τη στιγμή που ο Κώστας Μαυρουδής πετυχαίνει να δημιουργήσει ένα βλέμμα που στοχαστικά και ρεμβαστικά αντικρίζει τον κόσμο, ο αναγνώστης του παραδίδεται. Διότι τον κάνει να δει τη ζωή μέσα από τα μάτια ενός αισθητιστή ο οποίος μεταβολίζει το βίωμα του τετριμμένου σε καλλιτεχνική στάση. Oπως και οι προηγούμενοι τόμοι πεζών του, «Το αλάτι του Bad Ischl» ενσωματώνει ετερογενή είδη λόγου (δοκίμιο, αφορισμό, χρονικό, ταξιδιωτικές εντυπώσεις). Και η ευφυΐα του συνίσταται στο ότι με τη βοήθεια ταυτίσεων και συναφειών μετατρέπει παρατηρήσεις, αναμνήσεις, διαπιστώσεις και αντιλήψεις σε έντονα ποιητικές διαθέσεις. Τα κείμενα στα παλαιότερα έργα του υπήρξαν συντομότερα, και η έκφραση πιο αποφθεγματική. Στο παρόν βιβλίο, πιο πολυσέλιδο και πιο πυκνά τυπωμένο, ο συγγραφέας αφήνεται πιο ελεύθερα στην αλυσίδα των συνειρμών. Τα προηγούμενα έμοιαζαν πως ήταν έργα του Κώστα Μαυρουδή, ποιητή της γενιάς του ’70 που κάποιες στιγμές έκλινε προς το πεζό. «Το αλάτι του Bad Ischl» αποτελεί κείμενο ενός συγγραφέα που με αυτοπεποίθηση περιλαμβάνει τον εαυτό του στις πεζογραφικές δυνάμεις της γλώσσας μας. Μορφή και περιεχόμενο αλληλοστηρίζονται, η τεχνική του συνειρμού εξυπηρετεί τις «άσκοπες» περιηγήσεις του αφηγητή στην τέχνη και στην ευρωπαϊκή πόλη.
Καλειδοσκοπικές συνθέσεις που αντλούν από πολυάριθμες λογοτεχνικές παραδόσεις, τα κείμενα αυτά συνέχουν σε σύνολο την τέχνη με τη ζωή, το έργο με τον συγγραφέα του, τον αφηγητή με το ατομικό του παρελθόν. Και η άρση των διαχωρισμών, η άνετη επικοινωνία των μερών, η αποκατάσταση της ενότητας προσφέρει απόλαυση. Η εμπειρική παρατήρηση της καθημερινότητας, οι αναμνήσεις, τα ταξίδια και οι καλλιτεχνικές ενασχολήσεις αποτελούν προνομιακά εναύσματα που οδηγούν στα κείμενα. Και απ’ τα βιβλία οι εγγραφές σε πρώτο πρόσωπο –αυτοβιογραφίες, οδοιπορικά και ημερολόγια– κατέχουν ξεχωριστή θέση καθώς εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι η έκφραση της εντύπωσης, η διατύπωση της ατομικής στάσης. Κατά τα άλλα, βιβλία, θέατρο, κινηματογράφος, μουσειακές εκθέσεις, αρχιτεκτονική και μουσική αποτελούν το υλικό του ευαίσθητου αφηγητή που σχολιάζοντας φαίνεται να συγκεντρώνει τη γύρη από το άνθος της ζωής. Με επινοητικότητα, βαθιά καλλιέργεια και ευφάνταστες συνάψεις, επιτυγχάνει μιαν πνευματώδη επισκόπηση και έναν λεπταίσθητο σχολιασμό πάνω στην καθημερινότητα, σε πρόσωπα και συμπεριφορές, σε καλλιτεχνικά προβλήματα και σε κοινωνικές στάσεις. Κι εδώ ας προσθέσουμε και την ειρωνική φόδρα που αδιόρατα «ντύνει» όλα τα κείμενά του.
«Γιατί δεν μάς διαβάζουν στο εξωτερικό;» έθεσε πρόσφατα το ερώτημα άξιος μυθιστοριογράφος. Και ανάμεσα στους λόγους που προέβαλε, ανέφερε το πλήθος των πεζογραφημάτων που επιμένουν σε μια ποιητική/κρυπτική πρόζα ή και στον μοντερνιστικό φορμαλισμό πριμοδοτώντας απολύτως το ύφος και το στυλ. Ο Κώστας Μαυρουδής θα μπορούσε να ανήκει σε μια τέτοια ομάδα μαζί με άλλους άξιους εκπροσώπους του είδους όπως ο Κώστας Π. Παπαγεωργίου και ο Αργύρης Χιόνης. Αν πρωταρχικό μέλημα αποτελεί η παραγωγή λογοτεχνίας· αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι προκειμένου να μας διαβάσουν οι ξένοι θα πρέπει να παράγουμε πεζά με ελκυστικές πλοκές – περιπέτειες με συναπαντήματα, συμπτώσεις, ανατροπές κι εκπλήξεις· και αν, τέλος, θεωρήσουμε πως κάθε καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τα εκφραστικά εργαλεία που του επιτρέπει η ψυχοσύνθεση, η «φτιαξιά» του, και όχι αυτά που του υπαγορεύουν η βούληση και οι εξωτερικές σκοπιμότητες, τότε το ερώτημα αυτομάτως εκπίπτει. Η αξία των πεζών του Κώστα Μαυρουδή ακυρώνει το ερώτημα, μας κάνει να επιλέξουμε τυφλά το «less is more», μας μετατρέπει σε ικανοποιημένους αναγνώστες, χωρίς να μας καθιστά λιγότερο κοσμοπολίτες.