ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ
Το αθώο
εκδ. Πόλις, σελ. 367
Ο καλλιτέχνης ακροβατεί πάνω σε τεντωμένο σκοινί· κάθε του βήμα είναι ένα στοίχημα· ακουμπάει το δεξί του πόδι στο νήμα, απλώνει τα χέρια του, δοκιμάζει το βάρος του, ταλαντεύεται πολλά μέτρα πάνω απ’ τη γη χωρίς προστατευτικό δίχτυ· θα προχωρήσει, θα πέσει; Eτσι γράφουν οι μυθιστοριογράφοι τα κείμενά τους. Δημιουργούν απ’ το μηδέν το σκοινί πάνω στο οποίο ακουμπούν τις ιστορίες που πλάθουν· για οδηγό τους έχουν το ένστικτο, μια νοητή αντένα που λέει κινήσου προς τα εδώ, πάτησε τώρα προς τα εκεί· μια στραβοτιμονιά, ένα λάθος και το σύνολό τους γκρεμίζεται. Η σκηνοθέτις Βασιλική Ηλιοπούλου εμφανίστηκε στην πεζογραφία μετά τα πενήντα της χρόνια κι έδωσε, ανάμεσα σε άλλα, την ωραιότατη συλλογή διηγημάτων «Η καρδιά του λαγού» (2009) και το αξέχαστο μυθιστόρημα «Σμιθ» (2010). Το νέο της έργο «Το αθώο» αρχίζει με μια συγκλονιστική σκηνή: η Εύα βλέπει στην τηλεόραση μια αρκούδα δεμένη από άγρια φυλή να οδεύει νικημένη προς το δάσος και τον βέβαιο θάνατο. Με τον ίδιο τρόπο η ηρωίδα είδε πριν από χρόνια τη μικρή καθυστερημένη αδελφή της να βαδίζει ολίγον χαμένη ανάμεσα στα άλλα παιδιά, που για πρώτη και τελευταία φορά δέχτηκαν να την πάρουν μαζί τους. Ενήλικη πια η Εύα επιστρέφει στο νησί ζητώντας να μάθει τι πραγματικά συνέβη στη μικρή εξαφανισμένη Ειρήνη. Η Ηλιοπούλου είναι δεξιοτέχνης. Οπως στην «Καρδιά του λαγού», με πλήρη εκφραστική σαφήνεια και απόλυτα ελεγχόμενο ρυθμό συνθέτει ένα περιβάλλον με ανθρώπους και αντικείμενα των οποίων τα περιγράμματα είναι ευκρινή. Οπως στο «Σμιθ», με ανεπανάληπτο τρόπο κατορθώνει να πλάσει το αργόσυρτο επαρχιακό κλίμα, όπου τα πάντα κινούνται διαρκώς παραμένοντας ταυτόχρονα εκκρεμή, ασαφή και αβέβαια. Και όπως και στα προηγούμενα έργα, η ηρωίδα της αντικρίζει τον κόσμο με βλέμμα καθαρό και γνήσια απορία για τις κρυμμένες σκέψεις πίσω από τις σιωπηλές φιγούρες ή τα αμφίσημα λόγια των άλλων ανθρώπων. Ολοι οι χαρακτήρες της Ηλιοπούλου μοιάζει να υπνοβατούν και μαζί με αυτούς και η Εύα – μόνο που η δική της εμμονή συνίσταται στο να ανακαλύψει ποια υπήρξε η αλήθεια. Διαταραγμένες σχέσεις, προσωπικά συμφέροντα, κρυμμένα μυστικά και ένοχη σιωπή θα συναντήσει η Εύα στον γενέθλιο τόπο. Γι’ αυτό και το σασπένς κορυφώνεται, καθώς μαζί με την ηρωίδα αναζητούμε τους δράστες για το δραματικό συμβάν που έγινε πριν από χρόνια. Βρισκόμαστε ανάμεσα στους χωριανούς που μιλούν τοπικό ιδίωμα, στον αυταρχικό δήμαρχο, στον υποτακτικό γιο, στην ιδιόρρυθμη εκδικητική κόρη, στον δουλικό νάνο, στα πολιτικά πρόσωπα που επισκέπτονται το αναπτυσσόμενο νησί και σε ένα μέντιουμ (άλλο ωραίο εύρημα), που από μακριά συμβουλεύει την Εύα. Οταν ωστόσο η αφήγηση αρχίζει να οδεύει προς τη λύση της, δημιουργείται η εντύπωση πως η συγγραφέας έχασε τον βηματισμό της. Διότι τίποτε, νομίζω, δεν μας προετοίμαζε για την τροπή που παίρνει η υπόθεση – ούτε για τον ένοχο ούτε για τα κίνητρά του, αλλά ούτε και για την τελική στάση της Εύας. Πάντοτε θαυμάζω τους πεζογράφους που ακροβατούν πάνω στο τεντωμένο σκοινί της ζωής, απ’ την οποία πρέπει να επιλέξουν όσα στοιχεία θα στερεώσουν την ιστορία τους. Στο μυθιστόρημα της Ηλιοπούλου υπάρχει φόνος, μόνο που στο δικό της έργο η αποκάλυψη του ενόχου δεν προκύπτει, όπως σε πολλά αστυνομικά, από την επινόηση μιας έξυπνης λύσης (το οποίο στους αστυνομικούς συγγραφείς συνιστά το προστατευτικό δίχτυ που έχουν συνήθως στη διάθεσή τους). Στο έργο της Ηλιοπούλου η ισορροπία εξαρτάται από κάτι απείρως δυσκολότερο – από το ότι η λύση οφείλει να απορρέει και να ταιριάζει με τον χαρακτήρα και τη βαθύτερη ψυχολογική διάθεση όλων των μυθοπλαστικών της προσώπων. Η Βασιλική Ηλιοπούλου, όμως, φαίνεται πως στο τέλος έχασε την καθοδηγητική της αντένα.