Σχεδόν δύο εβδομάδες πέρασαν από το βράδυ που το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε τις νέες διοικήσεις των πέντε μεγάλων μουσείων της χώρας και στα ιδρύματα, μετασχηματισμένα πλέον σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, παρατηρείται μια κινητικότητα νέου τύπου. Τα διοικητικά τους συμβούλια συγκροτούνται σε σώμα, οι πρώτες επαφές τους με διάφορους εμπλεκόμενους φορείς διενεργούνται (ενώ παράλληλα τα σωματεία των εργαζομένων στο ΥΠΠΟΑ συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις τους ενάντια στον σχετικό νόμο) και μέσα σε όλα αυτά, οι νεοδιορισθέντες πρόεδροί τους εξηγούν στην «Κ» τις γενικές προτεραιότητές τους.
«Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο πρέπει να αποκτήσει μια εικόνα αντίστοιχη της τεράστιας σημασίας του περιεχομένου του», λέει ο πρόεδρός του, ο ομότιμος καθηγητής Αρχιτεκτονικής Δημήτρης Οικονόμου, ο οποίος στοχεύει στην αύξηση της ακτινοβολίας και της απήχησης του ιδρύματος, «όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς». Με δεδομένο ότι η επισκεψιμότητα του Μουσείου της Ακρόπολης είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του ΕΑΜ, το δεύτερο, λέει ο κ. Οικονόμου, έχει πολλές προοπτικές. Το ζήτημα συνδέεται μελλοντικά με την επέκταση και αναβάθμιση που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ, ωστόσο ακόμα και με το υφιστάμενο κτίριο, τα πράγματα θα έπρεπε να είναι καλύτερα, παρατηρεί ο καθηγητής. Οπως εκτιμά, τα σημερινά δεδομένα του μουσείου μπορούν να αξιοποιηθούν με την ευελιξία και την ταχύτητα αποφάσεων (στο πλαίσιο του αρχαιολογικού νόμου), που προσφέρει το νέο νομικό καθεστώς.
Η επόμενη προτεραιότητα είναι ακριβώς η ταχύτερη δυνατή προώθηση του έργου της επέκτασης του ΕΑΜ. «Πρέπει να αποκτήσουμε γρήγορα τις σχετικές μελέτες», λέει ο κ. Οικονόμου, ενώ τον ενδιαφέρει και η πολεοδομική παράμετρος του εγχειρήματος. «Με τη δημιουργία του Μουσείου της Ακρόπολης», εξηγεί, «η συνοικία Μακρυγιάννη αναβαθμίστηκε, αλλά χωρίς να υπάρχει ο σχεδιασμός που θα ενσωματώνει αυτή τη δυναμική. Είχαμε και παρενέργειες, όπως μια ενδεχομένως υπερβολική επέκταση της εστίασης. Στο νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θέλουμε να ελέγξουμε εκ των προτέρων τυχόν αρνητικές συνέπειες της αναβάθμισής του. Δεν θέλουμε να αυξηθούν οι τιμές των ακινήτων τόσο, ώστε να αλλάξουν τα κοινωνικά στρώματα που ζουν σήμερα στην περιοχή».
Για τον καθηγητή Αρχιτεκτονικής Γιώργο Πανέτσο, πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, έχει σημασία το γεγονός ότι το ίδρυμα καλύπτει μια περίοδο και μια παράδοση –τη βυζαντινή– που αγγίζει τις μέρες μας. Ο κ. Πανέτσος ενδιαφέρεται για μία ανίχνευση της αρχιτεκτονικής της περιόδου, με έμφαση και στη σύγχρονη ναοδομία (και στην αβεβαιότητά της μεταξύ παράδοσης και εκσυγχρονισμού), ένα πεδίο το οποίο δεν έχει καρποφορήσει, τη στιγμή που οι εκκλησίες παραμένουν τα πιο αναγνωρίσιμα δημόσια κτίρια.
Ερευνητική δραστηριότητα
«Δεν θέλουμε να αυξηθούν οι τιμές των ακινήτων τόσο, ώστε να αλλάξουν τα κοινωνικά στρώματα που ζουν σήμερα στην περιοχή», λέει ο Δ. Οικονόμου για την επέκταση του ΕΑΜ.
«Με ενδιαφέρει επίσης η σύνδεση των τεχνών με έννοιες της βυζαντινής σκέψης, όπως η αγάπη, η συγχώρεση, η φιλαλληλία, η καταλλαγή, η του Θεού σοφία», λέει ο κ. Πανέτσος και προσθέτει στη λίστα των προτεραιοτήτων του την παραγωγή πολιτιστικού προϊόντος από το μουσείο, την τόνωση της ερευνητικής δραστηριότητάς του μέσω του υπάρχοντος προσωπικού και όχι μόνο, τη συνεργασία του με άλλα μουσεία κ.ά. Ως προς το τελευταίο, δυνατότητες προσφέρει και η «νησίδα» αθηναϊκών μουσείων στην οποία εντάσσεται το Βυζαντινό (Πινακοθήκη, Κυκλαδικής, Γουλανδρή, Μπενάκη), ενώ όσον αφορά τη μετατροπή του σε ΝΠΔΔ και την «ποικιλία» στη διοίκησή του, λέει: «Χρειαζόμαστε ελευθερία, δημιουργικότητα. Να μειώσουμε –προφανώς βάσει αρχών– τους αποκλεισμούς στις “παρέες” μας, επιστημονικές, κοινωνικές ή άλλες. Οι αποκλεισμοί είναι κακό πράγμα και πολύ παρωχημένο».
Η άρση των κατηγοριών περί ιδιωτικοποίησης των μουσείων ή περί υψηλής αμοιβής των –άμισθων– διοικήσεών τους, η διευκρίνιση ότι αυτά παραμένουν υπό τον έλεγχο του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και του ΥΠΠΟΑ, είναι μία από τις προτεραιότητες του πρώην πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης Ιωακείμ Γρυσπολάκη και προέδρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.
Εξωστρέφεια
Πέραν τούτων, ο ίδιος λέει στην «Κ» ότι έχει έρθει σε επαφή με τη διοίκηση του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, ώστε να διευκρινιστεί το πώς ακριβώς τα έσοδα του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου θα κατευθύνονται πλέον βάσει νόμου στα ταμεία του και όχι εξ ολοκλήρου στον οργανισμό. Στόχος του κ. Γρυσπολάκη είναι επίσης η εξωστρέφεια του ιδρύματος, «και η συνεργασία με άλλα μουσεία, κυρίως της αλλοδαπής, ώστε να γίνει ευρύτερα γνωστός ο Μινωικός Πολιτισμός, προφανώς με ανταλλαγές κ.λπ.», σημειώνει. «Επίσης», προσθέτει, «στόχος μου είναι η αξιοποίηση των χώρων του μουσείου. Υπάρχει ένας μεγάλος, αίθριος, τον οποίο θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε για περιοδικές εκθέσεις, και νεότερης τέχνης».
Τέλος, η τ. επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Νίκη Μάνου-Ανδρεάδη, πρόεδρος του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, θεωρεί τιμή της τη συγκεκριμένη θέση. «Θα προσπαθήσουμε», σημειώνει, «να διευρύνουμε τους ορίζοντες του ήδη εξαιρετικού αυτού μουσείου –με νέες πρωτοβουλίες, όπως συνεργασίες με άλλα μουσεία του εξωτερικού, διοργάνωση σημαντικών εκθέσεων και συνεδρίων–, αλλά κυρίως να το ανοίξουμε περισσότερο στο ευρύτερο κοινό της Θεσσαλονίκης. Μία από τις προτεραιότητές μας, η οποία θα συζητηθεί στο Δ.Σ., είναι η αναβάθμιση του κτιρίου, εσωτερικά και εξωτερικά, καθώς και του περιβάλλοντος χώρου, ώστε να αναδειχθεί το εμβληματικό αυτό μουσείο της πόλης που σχεδίασε πριν από εξήντα χρόνια ο Πάτροκλος Καραντινός».