Ποιο σχέδιο αποκατάστασης θα ζωντανέψει την Αγορά Μοδιάνο; Φέρνοντας στο κέντρο ένα ακόμη mall ή διατηρώντας την ταυτότητά της στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης; Το ερώτημα αυτό είχε θέσει η «Κ» πριν από 13 χρόνια (2/2/2010), όταν κανένα επιχειρηματικό σενάριο δεν είχε φανεί στον ορίζοντα, που θα έδινε τέλος στην παρακμή και στην εμπορική απαξίωσή της.
Η γενναία απόφαση, περισσότερο συναισθηματική παρά επενδυτική, ήρθε πέντε χρόνια αργότερα από τους Σάμι και Λου Φάις, συνιδιοκτήτες του ομίλου Φάις. Η αποκαλυπτική περιγραφή του Σάμι Φάις στον τόμο «Αγορά Μοδιάνο – Θεσσαλονίκη» (εκδ. Καπόν) αποτελεί μια πολύτιμη μαρτυρία. Ηταν άνοιξη του 2015 όταν, σ’ ένα διάλειμμα μιας φορτισμένης μέρας, «τα βήματά μου με οδήγησαν έξω από την Αγορά Μοδιάνο. Μπήκα μέσα σαν μαγνητισμένος. Στα αυτιά μου έφτασε ο απόηχος των μαθητών της σχολής Ταλμούδ Τορά Αγκαντόλ (εκεί όπου ο φημισμένος μηχανικός Ελί Μοδιάνο έχτισε μετέπειτα την πρώτη σκεπαστή αγορά των Βαλκανίων), των μανάβηδων και των χασάπηδων που διαλαλούσαν την πραμάτεια τους, του κόσμου που συνέρρεε για ψώνια και γλέντια. Ομως εκείνο το ανοιξιάτικο μεσημέρι, έστεκα μπρος σε μια αγορά σιωπηλή, σκοτεινή, μουντή, χωρίς κόσμο στους διαδρόμους, με καταστήματα κλειστά, τη φθορά του χρόνου εμφανή σε κάθε γωνία. Τότε σκέφτηκα πως στη Μοδιάνο με τη σπουδαία αρχιτεκτονική κληρονομιά και τα βιώματα των Θεσσαλονικέων που έχουν “ποτίσει” τους τοίχους της δεν αξίζει αυτό το αργό και καταθλιπτικό τέλος».
Η αντίστροφη μέτρηση για την αναβίωση της σκεπαστής αγοράς τροφίμων και την ανάδειξη του διατηρητέου μνημείου είχε αρχίσει εκείνο το ανοιξιάτικο μεσημέρι. Μαζί και οι προσπάθειες να καταγραφούν οι μαρτυρίες από ανθρώπους που συγχρωτίστηκαν στα στενά της τον περασμένο αιώνα, από τους καταστηματάρχες και μεροκαματιάρηδες που άφησαν τις ανάσες και τις αγωνίες τους. Μερικές από τις ιστορίες αυτές αποθησαυρίζει ο τόμος με τον οποίο η Ραχήλ και ο Μωυσής Καπόν διασώζουν πολύτιμες αναμνήσεις πριν ξεφτίσουν, γιατί, όπως γράφει ο επιμελητής του βιβλίου και συγγραφέας Λέων Α. Ναρ, «ο χρόνος λειτουργεί πάντα εναντίον μας σαν αδυσώπητος καταλύτης».
Μικρές αυτοβιογραφίες
Κείμενα και φωτογραφίες συμπυκνώνουν τον μύθο ενός από τα πιο εμβληματικά και αναγνωρισμένα τοπόσημα της αστικής Θεσσαλονίκης. Πολιτικοί, πανεπιστημιακοί, επιχειρηματίες, αθλητές, συγγραφείς, εκπρόσωποι θεσμικών φορέων, καλλιτέχνες, καταστηματάρχες και οι συντελεστές της αποκατάστασης σκιαγραφούν την ατμόσφαιρα της αγοράς, το ιδιαίτερο τελετουργικό της, αναδεικνύουν τον συμβολισμό της. Πολλά από τα κείμενα αποτελούν μικρές αυτοβιογραφίες, βαθιές εξομολογήσεις με γεγονότα που κουβαλούν ανεξίτηλα αρκετοί συγγραφείς από τα παιδικά τους χρόνια.
«Σαν μια σκηνή όπου είχες την αίσθηση ότι θα αρχίσει μια συναρπαστική παράσταση» περιγράφει την αγορά ο Διονύσης Σαββόπουλος.
Ποια είναι η προσωπική μυθολογία του καθενός για το «πολύγλωσσο, πολύχρωμο, φωτεινό, θορυβώδες σκεπαστό παζάρι»; «Τόπος αφθονίας, ποικιλίας και ποιότητας. Δεν είχα τότε ταυτίσει την έννοια των εδώδιμων – αποικιακών με το υπόγειο του Harrods ως γαστρονομική μικρογραφία… ούτε μας ξένιζε το όνομα Μοδιάνο. Δεν χρειαζόμασταν τότε μαθήματα πολιτικής ορθότητας για να θεωρούμε “διαφορετικούς” τους Εβραίους συμμαθητές μας», γράφει ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Για τον τραγουδοποιό Διονύση Σαββόπουλο μοιάζει «σαν μια σκηνή όπου είχες την αίσθηση ότι θα αρχίσει μια συναρπαστική παράσταση». «Απλησίαστη» οικονομικά σε σχέση με τις γειτονικές αγορές, άκουγε από τη μητέρα του ο καθηγητής Νίκος Μαραντζίδης, άρα «απαγορευμένη» στην παιδική του ηλικία.
Τους «μαντουλάδες» (μπιφτέκια μεγάλου μεγέθους) του Θωμά στη λαδόκολλα ανακαλεί στη μνήμη του ο τραγουδοποιός Αργύρης Μπακιρτζής και την πινακίδα «Μυροβόλος» που έγινε τραγούδι κι εξώφυλλο στον δεύτερο δίσκο των Χειμερινών Κολυμβητών («Από το πάρκο στη Μυροβόλο»). «Τα 50ράκια ούζου του Μπουτάρη –κύριο προϊόν της εταιρείας τη δεκαετία του ’50– που στόλιζαν τους πάγκους των ψαράδικων και προσφέρονταν δωρεάν στους πελάτες την Καθαρά Δευτέρα», θυμάται ο Γιάννης Μπουτάρης. Την «ιδιότυπη ανατολιτικοδυτική χροιά της με μαγαζιά ντελικατέσεν πριν η μάζα καταλάβει τι σημαίνει πραγματικά ντελικατέσεν», ανακαλεί ο Λέων Ναρ.
Την «Αλεπού» στο κρεοπωλείο όπου ψώνιζε ο παππούς του θυμάται ο φωτογράφος Νώντας Στυλιανίδης. Τη ζωντανή αρκούδα που χόρευε αρχές της δεκαετίας του ’70 ο δημοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου, διασκεδαστικές ιστορίες ανθρώπων της «πολιτικής σκηνής, του πνεύματος και του οινοπνεύματος» ο δημοσιογράφος Σταύρος Τζίμας, το μαγέρικο «Τάσος» ο Θανάσης Τριαρίδης, την «παράξενη και τραγουδιστή γλώσσα», τα εβραϊκά, που άκουσε ο Θωμάς Κοροβίνης όταν χάθηκε μικρός στα στενά της, παίρνοντας το «βάπτισμα στα νερά της επιβίωσης ενός μισοζώντανου ακόμη κοσμοπολιτισμού». Ποιος ξέρει τι θα έγραφε και τι θα έλεγε σήμερα ο Κωστής Μοσκώφ.
Η παρουσίαση του λευκώματος «Αγορά Μοδιάνο» θα γίνει σήμερα στις 7 μ.μ. στην ομώνυμη αγορά στη Θεσσαλονίκη.
