ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΟΔΙΝΟΣ
Τα θαύματα του κόσμου
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 224
«Με άγγιξε η νοσταλγία για κάτι ανείπωτο. Ποιος είχε πρωτοπεί ότι η ανεπάρκεια των λέξεων γίνεται εμφανέστερη στη διάρκεια του δειλινού;». Αντικρούοντας τον συλλογισμό, ο Μιχάλης Μοδινός αποδεικνύει πως έχει τις λέξεις για να ανταποκριθεί σε κάθε απόχρωση της φύσης. Στις μυθοπλασίες του το φυσικό τοπίο μεταπλάθεται σε μετωνυμία της ανθρωπότητας, κυοφορώντας σύγκορμες συγκινήσεις. Διαχέεται στις σελίδες ποικιλόχρωμο, μυθικό και ερμητικό, σαν να εσωκλείει ένα μυστήριο, μια εν δυνάμει περιπέτεια, περισσότερο εσωτερική παρά γεωγραφική. Στα πρόσφατα διηγήματα ο Μοδινός συνεχίζει την περιπλάνησή του στον κόσμο, αλιεύοντας τα άδηλα θαύματά του. Το βλέμμα είναι που εγκιβωτίζει το θαύμα, το θαυμαστό. Eνα χαρισματικό βλέμμα μπορεί να εκπληρώσει την προσμονή του θαύματος.
Οι πολυταξιδεμένοι αφηγητές των διηγημάτων περιφέρονται σε κάθε γωνιά της γης. Eνας Αμερικανός ατενίζει τις κορυφογραμμές των Ιμαλαΐων, καταστρώνοντας σχέδια ανάπτυξης για το τριτοκοσμικό Πακιστάν, με τον κυνισμό του ειδήμονα στα χρηματοοικονομικά. Υπό το δικό του πρίσμα, ο τρίτος κόσμος συνιστά μια ασύλληπτη ανθρωπογεωγραφία. Τον εκλαμβάνει μόνο σαν αποκύημα της οικονομίας. Η μοναξιά και η ανέφικτη επιθυμία καταπνίγουν τον κυνισμό. Του λείπει η γυναίκα, «αυτή η μία και μοναδική, που θα έδινε νόημα σ’ όλα τούτα, που θα τα μοιραζόταν μαζί μου». «Κυρίαρχη η απουσία, οι φευγαλέες ευκαιρίες, οι μηδέποτε υλοποιηθείσες βαθύτερες επιθυμίες». Στην πεζογραφία του Μοδινού, ο έρωτας αναδεικνύεται στον ιδεατό τόπο, στο υπέρτατο ταξίδι, στην πιο παράτολμη περιπλάνηση.
Eνας άνδρας ταξιδεύει στην Αρναία της Χαλκιδικής, συντροφεύοντας την εφήμερη σύντροφό του. Oσο πλησιάζει η ώρα της επιστροφής, τόσο γρηγορότερα εκπνέουν οι ερωτικές προσδοκίες. Eνας ηλικιωμένος απολαμβάνει τη συντροφιά μιας νεαρής κοπέλας, που ξέρει ότι θα τον εγκαταλείψει. Η Νάγια κοιτούσε τον κόσμο σαν κάτι άλλο, τον έβλεπε σαν πολλαπλές παρομοιώσεις. Oταν φεύγει, ο εραστής της, εγκαταλελειμμένος στο φάσμα μιας παρατεταμένης μοναξιάς, προδικασμένης από την ηλικία, θυμάται τα όρνια της Αφρικής που κατασπάραζαν κουφάρια. Eνας εικοσάχρονος που επισκέπτεται για πρώτη φορά την Γκάνα, συγκλονίζεται από τη συντριπτική αλήθεια της Αφρικής, πως είναι η κοιτίδα της προϊστορίας, θύλακας των απαρχών μας. Παρατηρώντας σε ένα μπαρ γυναίκες να λικνίζονται στην πίστα, ένιωθε πως γινόταν μάρτυρας μιας προαιώνιας τελετουργίας, «μια νέα μυστική ζωή αποκαλύπτονταν». Διαισθανόταν πως στα εδάφη αυτής της τεράστιας, ακατάληπτης ηπείρου κείτονταν κάτι «πολύ βαθύτερο και αρχαιότερο απ’ την παρουσία του πρώτου ανθρώπου». Στα σώματα των χορευτριών σπίθιζε το αφρικανικό σκοτάδι, που προκαλούσε σε απονενοημένες εξερευνήσεις, σε θαρραλέες ονειροπολήσεις. «Και πήρα, θυμάμαι, όρκο να μην επιτρέψω ποτέ στην πραγματικότητα να μακελέψει τα αρχέτυπα του νου».
Από την αρχή του χρόνου, οι άνθρωποι μοχθούν «για τα ίδια παλιά όνειρα». Η «παγιδευμένη λέξη» δεν μπορεί να μιλήσει για τα αδήριτα όνειρα. Στις ακτές της Αφρικής φλοισβίζει η «βίαιη λειτουργία των αισθήσεών μας». Τα «ταμ-ταμ» θα ηχούν πάντοτε μες στην τροπική νύχτα, αντηχώντας σαν τον αρχέτυπο παλμό του κόσμου.
Ο Μοδινός ουδέποτε ενδίδει στον λυρισμό του εξωτισμού. Οι περιηγήσεις του είναι πρωτίστως ενδοστρεφείς, στραμμένες στα έγκατα του ψυχισμού. Μπορεί η γραφή να ακούγεται γητεμένη, αλλά δεν της λείπει η πολιτική και κοινωνιολογική οξύνοια ούτε ο πραγματισμός. Ο Μοδινός αποζητά τα θαύματα του κόσμου στην αλληλεπίδραση της ψυχής με το φυσικό τοπίο. Και οι δύο πόλοι αυτής της συσχέτισης παραμένουν στο τέλος ανερμήνευτοι, στην ουσία τους απλησίαστοι. Αλλά αυτό το απλησίαστο γεννά το ταξίδι. Η απόσταση θρέφει την επιθυμία και αυτό δεν ισχύει μόνο για τα σώματα, αλλά και για τους τόπους.