ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΛΛΑΙΟΥ
Ο δικός της καθρέφτης
εκδ. Πόλις, σελ. 138
Οι πρεσβύτεροι κριτικοί δεν έχουμε ίσως πια τα περιθώρια (χρόνου, αντοχής και διάθεσης) να παρακολουθούμε ολόκληρη τη νέα λογοτεχνική παραγωγή, όπως κάναμε παλαιότερα και όπως κάνουν σήμερα οι νεότεροι από εμάς. Δεν λείπει όμως το κέφι για την κριτική της κριτικής, για μια μετα-κριτική των μυθιστορημάτων και των διηγηματογραφικών συλλογών, οι οποίες διακρίθηκαν από τις λογοτεχνικές επιτροπές των πρόσφατων βραβείων.
Γεωργία Συλλαίου, «Ο δικός της καθρέφτης», βραβείο μυθιστορήματος 2023 του ηλεκτρονικού περιοδικού «Ο Αναγνώστης». Αλεξανδρούπολη, μεταπολιτευτικές δεκαετίες, κοινωνία που παρά τους ορίζοντες στους οποίους αρχίζει να ανοίγεται επιμένει να μην προστατεύει τα αδύναμα μέλη της – σιωπά και συγκαλύπτει αίσχη ακατονόμαστα που ασκούνται πάνω στα παιδιά. Η βία που ακολουθεί, προκύπτει αναπόφευκτη. Διαβάζω το τρίτο πεζογραφικό έργο της Συλλαίου (γεν. 1962), που πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα στα πενήντα χρόνια της, έχοντας ισχυρή παρουσία στον χώρο της μουσικής εκτέλεσης κι έχοντας προσελκύσει το ενδιαφέρον της σημειωματογραφίας με δεκαέξι κείμενα για το πρόσφατο μυθιστόρημά της. Οπως προκύπτει από την ηλεκτρονική βάση Βιβλιονέτ, μόνον ένα σημείωμα περιέχει περισσότερες αρνητικές παρά θετικές παρατηρήσεις – τα υπόλοιπα είναι επαινετικά. Το ολιγοσέλιδο βραβευμένο μυθιστόρημα διαβάζεται μονορούφι. Τι έχει πετύχει η σχετικώς νεοεισελθούσα στον χώρο συγγραφέας; Δημιούργησε μια ιστορία με πέντε ήρωες και δύο φωνές, τοποθετώντας όλα τα στοιχεία της πλοκής και τις σημαντικές τροπές τους κάτω από μια φαινομενικώς αδιάφορη, καθημερινή επιφάνεια. Κατόρθωμα αξιοσύστατο, καθώς απαιτεί άριστο χειρισμό του υλικού και απόλυτο έλεγχο των μεταβάσεων από το έξω προς το μέσα και αντιστρόφως. Κι ακόμη επίτευγμα κρίσιμο, καθώς πετυχαίνει την υπαινικτική υποβολή, ένα από τα ισχυρότερα όπλα της μυθοπλαστικής τέχνης. Η ρυθμική επανεμφάνιση προσώπων, γεγονότων και αντικειμένων μες στην πλοκή πλάθει επιπλέον μοτίβα, παραπέμποντας στην πλούσια νεοελληνική παράδοση του λογοτεχνικού συμβολισμού. «Φθινόπωρο» του Κωσταντίνου Χατζόπουλου, «Απασιονάτα» της Μόνας Μητροπούλου, «Κλειστή ζωή» του Κώστα Στεργιόπουλου, για να αναφερθώ στο παρελθόν. Το γεγονός υποδεικνύει πως, όπως και άλλοι συγγραφείς (κυρίως σκηνοθέτες), η Γεωργία Συλλαίου μπήκε στον στίβο της αφήγησης προπαιδευμένη. Ανεξαρτήτως κλάδου, η μαθητεία στον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο δείχνει να αποδίδει καλούς καρπούς. Η τεχνική της Συλλαίου εμφανίζει παρ’ όλα αυτά μια ελαττωματική πλευρά. Η ύπαρξη των δύο διαφορετικών φωνών –των αδελφών Ερμιόνης και Στέλλας– που εξιστορούν την περιπέτεια της εξαδέλφης τους Νόρας είναι προσχηματική, αποσκοπώντας μόνο στο να διευκολύνει τη συγγραφέα στο ξετύλιγμα της πλοκής. Διότι ούτε διαφοροποιημένες εμφανίζονται μεταξύ τους ως προς το ηχόχρωμα και τον χαρακτηριολογικό τους τόνο οι φωνές, αλλά ούτε και πείθει ο υποτιθέμενος ανταγωνισμός τους πάνω στο ποια θα κερδίσει την εύνοια της γοητευτικής ξαδέλφης. Πώς μπορεί ο πολύπλευρος αδελφικός δεσμός να συρρικνώνεται, σε βάθος χρόνου μάλιστα, σε ένα και μοναδικό σημείο αιχμής; Κι ούτε ο αυτοκαταστροφικός γάμος της μικρής αδελφής μοιάζει να προκύπτει οργανικά μέσα απ’ την υπόθεση. Περισσότερο φαίνεται σαν το ένα πρόσωπο να μοιράστηκε τεχνητά στα δύο για να έχουμε δύο οπτικές (μόνο όμως στα λόγια και όχι με τη δημιουργία ανεξάρτητων μυθοπλαστικών μορφών). Γι’ αυτό νομίζω πως παρά τις πολυάριθμες πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή τους, ως πρόσωπα η Ερμιόνη και η Στέλλα είναι πολύ πιο αχνές από ό,τι αντιστοίχως η πολύτροπη Νόρα, ο απειλητικός θείος Αντρέας και η παθητική θεία Ζωή. Ακυρώνει το πρόβλημα τη σημασία του μυθιστορήματος και την αξία της βράβευσής του; Οχι.