ΑΜΑΝΤΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
Η μεταμόρφωσή της
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 160
Eνα πρωί, η Σάσα ξύπνησε μεταμορφωμένη σε άνδρα. Eνα άλλο πρωινό, πριν πολλά χρόνια, ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε μεταμορφωμένος σε κατσαρίδα. Εδώ αρχίζει και τελειώνει η όποια ηθελημένη ομοιότητα της νουβέλας της Αμάντας Μιχαλοπούλου με το μυθιστόρημα του Κάφκα. Στόχευση της Μιχαλοπούλου είναι η μυθολόγηση ενός εναλλακτικού, συμφιλιωτικού φεμινισμού, δεκτικού τόσο στη γυναικεία όσο και στην ανδρική φύση. Η ηρωίδα ζει σε έναν μετα-αποκαλυπτικό κόσμο, όπου ένας δεύτερος κατακλυσμός έχει επιφέρει τη συντέλεια. Σε αυτόν τον αγνώριστο κόσμο, η Σάσα ξυπνάει ξαφνικά με πέος. Το νεοφυές όργανο τη μυεί στην πυγμή και την ωμή ασυδοσία της αρρενωπότητας. Η αλλοτινή γυναικεία ταυτότητα της φαίνεται αναδρομικά καταπιεστική και ταπεινωτική, ένα μόρφωμα της πατριαρχίας. Μεταμορφωμένη σε άνδρα, η Σάσα μπορούσε να πολεμήσει για την έμφυλη χειραφέτησή της. Μία από τις συνέπειες του κατακλυσμού, που μετέτρεψε τον κόσμο σε έναν σωρό από ενάλια συντρίμμια, ήταν η επιστροφή στην εποχή των σπηλαίων. Οι άνδρες ξαναέγιναν κυνηγοί και οι γυναίκες θηράματα. «Για να επιστρέψεις στην εποχή των σπηλαίων δεν αρκούν οι σπηλιές, χρειάζονται μυαλά γεμάτα σταλακτίτες που δεν σπάνε». Η Σάσα ως γυναίκα παράδερνε απελπισμένη μες στα τοιχώματα του φύλου της. Ως άνδρας απελευθερώθηκε από κάθε χρέος υποταγής και ικανοποίησης. Είχε απαλλαγεί από τον μόχθο να αρέσει στους άνδρες. Αποτινάσσοντας κλαψουρίσματα και ντροπαλοσύνες, αφέθηκε ανεξέλεγκτη σε μια πρωτόγνωρη σεξουαλικότητα. «Μόνο το πουλί της την ενδιέφερε. Μια μεγάλη αλήθεια ήταν κλεισμένη εκεί μέσα, μια αλήθεια που δεν μπορούσε να διαρρήξει».
«Σάσα; Πού είσαι Σάσα; Υπάρχεις όταν δεν σε κοιτάζω;» Oσο και αν την τρομοκρατεί η μεταμόρφωση, η ηρωίδα συναρπάζεται από τις ανδρικές της ιδιότητες. Δεν χόρταινε να βλέπει το πέος της να μπαινοβγαίνει σε ξένα σώματα. «Η ανδρική κυριαρχία ήταν εύκολη και άγρια σαν το κομπρεσέρ που δούλευε παλιά με ηλεκτρισμό». Αλλά και η «τίμια χειρωναξία» δεν την πτοούσε, πάντοτε απολάμβανε τον αυνανισμό. Ωστόσο, το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον. Oταν η Σάσα ενδίδει στον έρωτα, αγαπώντας έναν άνδρα που είχε μεταμορφωθεί σε γυναίκα, έγινε πιο γυναίκα από ποτέ, γέμισε στεναγμούς και δάκρυα. «Δεν ήταν ούτε αγόρι ούτε κορίτσι, ήταν το τελευταίο οργανικό δείγμα στη σαλιωμένη επιφάνεια της περιδίνησης». Θα χρειαστεί να βρεθεί ξανά μόνη, σε ένα υπερωκεάνιο που διεισδύει στη μουσκεμένη πλάση, για να προασπίσει ως αμφίφυλη ένα πανανθρώπινο όραμα, ένα νέο είδος αγάπης.
Δεν ξέρω τι είναι χειρότερο, η φαιδρότητα της μυθοπλασίας ή οι διάσπαρτες περισπούδαστες διερωτήσεις. Τα πάντα στο βιβλίο είναι είτε γελοία είτε ρηχά, εμπνευσμένα από μια θεματική που όσο γίνεται αφηγηματική μόδα, ολοένα αποδυναμώνεται. Και εδώ η Μιχαλοπούλου υιοθετεί ένα παιδικό βλέμμα για να γεωμετρήσει τον γολγοθά της ζωής. Oταν η πασιονάρια του πανσεξουαλισμού σαλπάρει στο άγνωστο, φαντάζεται πως στην απέναντι όχθη θα ξαναβρεί «την εξοχή των παιδικών της χρόνων». Ακόμα και ο μετακατακλυσμιαίος κόσμος τής θύμιζε «παιδική ζωγραφιά». Οι ηρωίδες της Μιχαλοπούλου μοιάζουν καθηλωμένες στην παιδική ηλικία. Η εποπτεία τους για τον κόσμο δεν διαφεύγει από το περιορισμένο και αφελές βεληνεκές της ανηλικότητας. Η εικοσάχρονη Σάσα φέρεται σαν νήπιο. Παράτησε τις σπουδές στην Ιατρική, ανήμπορη μπροστά στην ανίατη ασθένεια του κόσμου, και έπειτα, ως νεαρός φοιτητής πια, παράτησε τις σπουδές στο θέατρο γιατί η τέχνη ήταν υποκρισία.
Μακάρι να ήταν φαρσοκωμωδία. Δυστυχώς όμως, το βιβλίο παίρνει στα σοβαρά τον εαυτό του, συντείνοντας σε μια απερίγραπτη γελοιογράφηση του γυναικείου ψυχισμού, στοιβάζοντας στον αντίποδά του αναχρονιστικά στερεότυπα για μια μπρουτάλ αρρενωπότητα.