ΑΘΗΝΑ ∆ΡΕΤΤΑ
Κόντρα στις βεβαιότητες: Από το Αριστερά – ∆εξιά στο Ανοικτό – Κλειστό
εκδ. Επίκεντρο, 2022, σελ. 312
Ηθελα από καιρό να γράψω για το βιβλίο της Αθηνάς Δρέττα. Το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου μού έδωσε έναν ακόμη λόγο. Η επιτυχία της Νέας Δημοκρατίας να αυξήσει τα ποσοστά της σε κοινωνικές ομάδες όπου παραδοσιακά επικρατούσε η ευρύτερη Αριστερά δείχνει κάτι περισσότερο από επιθυμία για επιστροφή στην κανονικότητα. Δείχνει ότι πολλοί εκτίμησαν την απόσταση από τον άξονα Αριστερά – Δεξιά που κράτησε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που σχεδίασε λύσεις με πραγματισμό και με γνώση των διεθνών τάσεων και του ρόλου της τεχνολογίας. Εκανε ανοικτή πολιτική, απέναντι σε αντιπάλους κλεισμένους στις παλιές ταμπέλες.
Πώς ορίζεται ο άξονας ανοικτό – κλειστό, γιατί έχει αξία και τι σημαίνει για όσους ασχολούνται με την πολιτική; Το βιβλίο είναι ένα πολυπρισματικό δοκίμιο γύρω από αυτά τα ερωτήματα. Λειτουργεί σε δύο επίπεδα. Για τον πολίτη του σύγχρονου κόσμου, είναι μια επισκόπηση των μεγάλων αλλαγών που έχουν συμβεί από την εποχή που δημιουργήθηκε το δίπολο Αριστερά – Δεξιά και αυτών που φαίνεται να έρχονται στο κοντινό μέλλον. Για τα πολιτικά στελέχη του σοσιαλδημοκρατικού και του κεντρώου χώρου, είναι πρόταση για έναν νέο τρόπο άσκησης πολιτικής.
«Μια νέα οικονομία απαιτεί μια νέα μεσαία τάξη, απαλλαγμένη από το “ξεβλάχεμα” του Κωστόπουλου και των “κονέ”».
Ξεκινάει με ιστορική αναδρομή στη γένεση της Αριστεράς και στην εξέλιξη της σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη. Μετά εστιάζει στην ιστορία της ελληνικής Κεντροαριστεράς και κυρίως του ΠΑΣΟΚ. Καταγράφει όψεις της παγκοσμιοποίησης και την αντίδραση σε αυτήν με τη μορφή του λαϊκισμού. Περιγράφει με παραδείγματα τι θεωρεί ανοικτό και κλειστό σήμερα. Συζητάει τους δημοκρατικούς θεσμούς ως προϋπόθεση για ανοικτή πολιτική. Στέκεται σε δύο μεγάλες προκλήσεις της εποχής, την κλιματική αλλαγή και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Παρουσιάζει case studies από την πρόσφατη εμπειρία δημόσιας πολιτικής στη χώρα μας (ασφαλιστικό, ηλεκτρονική συνταγογράφηση). Και τελειώνει με το «τι να κάνουμε», που δεν αναφέρεται σε πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, αλλά σε μέθοδο σκέψης και δράσης.
Η συγγραφέας διαβάζει πολύ, παρατηρεί και δίνει στοιχεία που κεντρίζουν τον αναγνώστη να ψάξει παραπέρα. Παράδειγμα, στο κεφάλαιο για το κλίμα: «Ερευνητές από τα πανεπιστήμια της Βοστώνης, του Λος Αντζελες και της Τζόρτζια έδειξαν ότι τα παιδιά που γεννήθηκαν σε πιο ζεστές χρονιές είχαν σημαντικά χειρότερες επιδόσεις στο σχολείο, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται στη μετέπειτα ζωή τους» (σ. 231). Το βιβλίο είναι γεμάτο από τέτοια ερεθίσματα.
Εστιάζει στη συγκρότηση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα, που «από συντελεστής προόδου και αλλαγών μετατράπηκε σε θεματοφύλακας της ακινησίας και καταλύτης επιτάχυνσης της κρίσης… Η ανασύνθεση όμως της μεσαίας τάξης αποτελεί στην πραγματικότητα το πολιτικό σχέδιο αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της χώρας και τον εμπλουτισμό του με άυλα στοιχεία που αφορούν την ανάταξη του ρηχού ευδαιμονισμού της εικοσαετίας 1980-2000 ως κυρίαρχης κοινωνικής τάσης. Μαζί με την οικονομία της χώρας χρειάζεται να αλλάξουν και τα κριτήρια ατομικής επιτυχίας… Μια νέα οικονομία απαιτεί μια νέα μεσαία τάξη, απαλλαγμένη από το “ξεβλάχεμα” του Κωστόπουλου και των “κονέ”» (σ. 61).
Τι σημαίνει ανοικτή πολιτική; Εν μέρει είναι η αποδοχή της κυκλοφορίας προϊόντων, κεφαλαίου, ανθρώπων και ιδεών σε παγκόσμια κλίμακα. Δεν είναι όμως τόσο απλό και απόλυτο. «Ανοικτότητα δεν σημαίνει να γκρεμιστούν όλα τα σύνορα, αλλά να θέσουμε καινούργια, να δεχόμαστε να τα ξεπερνούν όσοι το κάνουν είτε για το κοινό καλό είτε επειδή έχουν έναν σοβαρό λόγο» (σ. 184).
Πέρα όμως από τη διεθνή διάσταση, «η ανοικτότητα είναι μια στάση – να μοιραζόμαστε, να συνεργαζόμαστε, να μοιράζουμε τη δύναμη σε πολλούς. Και έχει ένα σημαντικό χαρακτηριστικό: ενισχύει όχι μόνο την άμεση πράξη, αλλά και τις έμμεσες πράξεις – της κοινότητας, της ταχύτητας δημιουργίας νέων λύσεων σε παλιά προβλήματα. (…) Το άνοιγμα είναι να επιτρέψουμε σε οποιονδήποτε οπουδήποτε να συνεισφέρει (…) από την αφθονία και την ποικιλομορφία των εμπειριών πολλών ανθρώπων» (σ. 58).
Παράδειγμα: «Η μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα του ασφαλιστικού συστήματος είναι μια “δεξιά” κατεύθυνση, η ένταξη των μεταναστών είναι μια “αριστερή” κατεύθυνση, η καλλιέργεια μιας κουλτούρας αποταμίευσης και επένδυσης είναι μια “δεξιά” κατεύθυνση. Ομως και οι τρεις λύσεις βρίσκονται στο πεδίο του “ανοικτού”. Επομένως ειδικά στο ασφαλιστικό σύστημα, απέναντι στην ανάγκη να το ξανασκεφτούμε συνολικά καθώς αλλάζει η ζωή μας, το ανοικτό αποτελεί έναν καλό οδηγό, ενδεχομένως καλύτερο από το Αριστερά – Δεξιά» (σ. 288).
Για το νέο ριζοσπαστικό κέντρο ο τρόπος εργασίας που προτείνει η Δρέττα είναι IDEA: Imagine, Dare, Expand, Achieve. Πραγματισμός με φαντασία.
Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi και στον ελεύθερο χρόνο του μελετά την πολιτική οικονομία της Ελλάδας.