Περισσότερο με ενόχληση παρά με έκπληξη πρόσεξα το αφιέρωμα «Γυναίκα – πολυσύνθετο ανάγνωσμα» στο 51ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Αρεως, που κλείνει την Κυριακή στις 17 Σεπτεμβρίου. Η έκπληξη απομειωνόταν από το γεγονός ότι τον τελευταίο καιρό η «γυναίκα» ως γενική έννοια και κατάταξη αντιμετωπίζεται με τρομερή προσοχή και λεπτότητα, ωσάν να αποτελεί πλέον επαπειλούμενο είδος, με κίνδυνο εξαφάνισης. Eνα είδος, επιπλέον, το οποίο αδυνατεί να διασφαλίσει από μόνο του την επιβίωσή του. Η ενόχλησή μου πηγάζει πρώτα απ’ όλα από την αποσαφήνιση του αφιερώματος, το οποίο παρουσιάζεται «επικεντρωμένο στην προσφορά των γυναικών στις Τέχνες και τα Γράμματα, αλλά και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στο πέρασμα των χρόνων και στο σήμερα». Η τιμητική μνεία αποκρύπτει υποτίμηση και υποβιβασμό· στην έμφυλη διάκριση εμφιλοχωρεί αξιολογικός χαρακτήρας.
Η τιμητική μνεία αποκρύπτει υποτίμηση και υποβιβασμό· στην έμφυλη διάκριση εμφιλοχωρεί αξιολογικός χαρακτήρας.
Κατ’ αρχάς, στη διατύπωση γίνεται λόγος για τη «γυναίκα» και όχι για τις «γυναίκες». Ετσι, οι παντοειδείς θηλυκές πολιτιστικές επιτεύξεις σωρεύονται και απομονώνονται στην κατηγορία του φύλου. Από την άλλη, το ανήκουστο «πολυσύνθετο ανάγνωσμα» μεταστρέφει το θηλυκό ουσιαστικό σε ουδέτερο, προτείνοντάς το σαν πολυχρηστικό εργαλείο. Φαίνεται πως ακόμη και τον Σεπτέμβριο του 2023 είναι εκπληκτικό πώς παρά τις «προκλήσεις» μερικές γυναίκες διαπρέπουν σε τομείς του πολιτισμού. Σαν να πρόκειται για δυσθεώρητο κατόρθωμα, αδιανόητο για εύθραυστους, θηλυκούς ώμους. Εχοντας οδηγηθεί στα έσχατα όρια της πολιτικής ορθότητας, έχουμε φτάσει να προσλαμβάνουμε το αυτονόητο σαν αξιοπερίεργο, στην καλύτερη περίπτωση σαν αξιέπαινο και αξιοθαύμαστο. Θεωρώ απαραίτητο και οπωσδήποτε καίριας σημασίας, κάθε άνθρωπος της πολιτείας, ο οποίος διακρίνεται σε οποιονδήποτε τομέα της δημόσιας ζωής, και να αναδεικνύεται και να επιβραβεύεται. Ο διαχωρισμός των γυναικών από το σύνολο προκειμένου να τους επιδοθούν ξεχωριστοί έπαινοι, τις καθιστά, παρά τις αγαθότερες των προθέσεων, μια μειονεκτική κοινότητα, που χρήζει προστασίας και ενθάρρυνσης. Οσο κολακευτικός και αν είναι κάθε έπαινος, μπορεί ύπουλα και ίσως ανεπίγνωστα να οδηγήσει στη θυματοποίηση του τιμώμενου, ιδίως αν αυτός επιλέγεται εξαρχής από μια «ασθενή» κατηγορία. Η κατηγορία υποβιβάζει το πρόσωπο, και δη το επαινετό. Η υπερβολική αβρότητα όζει συγκατάβασης. Ο έξωθεν καλός λόγος μοιάζει να αποκαθιστά μια εγγενή μειονεξία. Το αφιέρωμα του φεστιβάλ είναι μία από τις απολήξεις της ευρείας, ολοένα και πιο σφοδρής, «αγάπης» για τις γυναίκες. Τον τελευταίο καιρό, σε κάθε έκφανση του δημόσιου βίου, πολιτικού και πολιτιστικού, προτάσσεται εμφατικά η ανάγκη υπεράσπισης των γυναικών, η επιτακτική επιθυμία να ακουστούν οι φωνές τους, η με κάθε τρόπο προώθησή τους, εν είδει κάποιας ετεροχρονισμένης επανόρθωσης. Αρκετές συγγραφείς της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας έσπευσαν να ενσωματώσουν στις μυθοπλασίες τους αυτή την αγαπητική τάση, παρασυρόμενες ενίοτε σε έναν φανατικό φεμινισμό.
Ενα φεστιβάλ βιβλίου είναι μια γιορτή της πολυφωνίας. Το ετεροειδές και το πολυειδές, το διαφορετικό και το ακατάτακτο είναι τα βασικά ποικίλματα αυτής της γιορτής. Στον επισκέπτη-αναγνώστη εναπόκειται τι θα επιλέξει να πάρει μαζί του φεύγοντας. Ενδεχομένως, αν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις κρούσεις των καιρών, να έβαζε στη σακούλα του μόνο γυναικείες υπογραφές. Αν, όμως, είναι απλώς βιβλιόφιλος, ίσως θα ξεφύλλιζε απρόθυμα το «πολυσύνθετο ανάγνωσμα», για να αφιερωθεί κατόπιν στην προσωπική του ευαισθησία. Σε μια γιορτή όλοι είναι ίσοι. Μοιραία, και η γυναίκα.
