Πριν από 100 χρόνια προχωρούσαν αρχιτεκτονικά σχέδια για την ανέγερση αυτών των τόσο κομψών μικρών πολυκατοικιών, με τρία, τέσσερα ή πέντε διαμερίσματα. Αρχισαν να υψώνονται μετά το 1925 και ώς το 1930, πολλές τέτοιες πολυκατοικίες ή τριπλοκατοικίες έδιναν έναν γοητευτικό αστικό τόνο στην Κυψέλη και στην Πατησίων. Τις βρίσκω πάντα αγέρωχες, αν και πολλές από αυτές είναι εγκαταλελειμμένες. Παραμένουν, όμως, μάρτυρες εκείνης της σιωπηρής αστικής συγκρότησης του Μεσοπολέμου.
Είχα σταθεί στη γωνία Λέλας Καραγιάννη (πρώην Λήμνου για τους παλιούς) και Δροσοπούλου (πρώην Πάρνηθος για τους πολύ παλιούς). Είναι ένα απροσδόκητο κάδρο, καθώς τρία στη σειρά κτίρια αυτής της τυπολογίας γεμίζουν το βλέμμα και τις αισθήσεις. Τα δύο πρώτα, στη Λέλας Καραγιάννη 41 και 39, μας δίνουν μια μοναδική αρμονική συστοιχία ανοιγμάτων, με τις θαυμάσιες ξύλινες εξώθυρες και τα μαρμάρινα υπέρθυρα (τέσσερις στη σειρά), τα ημιυπόγεια και τα ψηλά παράθυρα με τα γαλλικά παντζούρια.
Πιο κάτω, στην άλλη γωνία με τη Δροσοπούλου, είναι η γνωστή κατάληψη, που όπως αυτοδιαφημίζεται μετράει 35 χρόνια. Θυμάμαι από παιδί αυτή τη ρομαντική κατοικία, μισοκαλυμμένη τότε από έναν καταρράκτη μοβ μπουκαμβίλιας. Κληροδότημα με ατυχή εξέλιξη, είναι έργο του αρχιτέκτονα Μιχαήλ Λυκούδη από την Κεφαλονιά. Ολες αυτές οι διαδρομές στον χρόνο, τα μεγάλα βήματα σπουδαίων ανθρώπων, η έκφρασή τους στην κλίμακα της γειτονιάς αντηχούν ακόμη.
Αυτές οι μικρές πρώιμες πολυκατοικίες, της τυπολογίας της δεκαετίας του 1920, είναι διάσπαρτες στην περιοχή. Διασώθηκαν κάποιες από το κύμα των κατεδαφίσεων του ’60-’70. Λίγο πιο πάνω, Λέλας Καραγιάννη και Κελαινούς (πεζόδρομος), βρίσκεται μια θαυμάσια ανακαινισμένη κατοικία αυτού του τύπου, με στοιχεία αρ ντεκό. Δίπλα της, στη Λέλας Καραγιάννη 47, μία ακόμη πολυκατοικία του 1927-1930, κεραμοσκεπής, εγκαταλελειμμένη. Δεν χρειάζεται να περπατήσεις πολύ για να αντιληφθείς πολύ γρήγορα ότι στη διάρκεια του Μεσοπολέμου υπήρχε ένας οργασμός ανοικοδόμησης, όπως και μεταπολεμικά. Η Φωκίωνος Νέγρη δημιουργήθηκε το 1937, δίνοντας νέα ώθηση στην ευρύτερη περιοχή, μα τα σπίτια αυτά προϋπήρχαν, είχαν γεννήσει ήδη την κοινωνική συνθήκη για να αλλάξει η Κυψέλη και η περιοχή πάνω από την Πατησίων προς το καλύτερο.
Στη γωνία Ιμβρου και Δροσοπούλου, ένα ακόμη τέτοιο κτίριο. Καλυμμένο με λινάτσες μέχρι τον πρώτο όροφο, εστία ρύπανσης με θλιβερό θέαμα εγκατάλειψης, προσφέρει μέσα από τη βανδαλισμένη εξώθυρα επί της Δροσοπούλου ένα δραματικό θέαμα του εσωτερικού με τη θαυμάσια μαρμάρινη σκάλα. Εχει λεηλατηθεί όλο το μαντεμένιο κάγκελο. Πιο κάτω, στην οδό Τενέδου 9, μία ακόμη μικρή πολυκατοικία, με εξαιρετική, επίσης, επεξεργασία όψεως και σε καλή κατάσταση. Η στέψη συμπλέκει την αρ νουβό με την αρ ντεκό. Οι δύο εξώθυρες θυμίζουν τη βαθιά αθηναϊκή παράδοση.
Είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο αυτά τα μικρά συγκροτήματα διαμερισμάτων χτισμένα από το 1923 ώς το 1932, περίπου, πριν από την επικράτηση του μοντερνισμού του ’30. Και αυτά, όμως, τα γοητευτικά κτίρια διαθέτουν τάσεις νεωτερικότητας και απόσχισης. Αλλά η αρετή τους είναι η ποιότητα του σχεδιασμού και το υψηλό επίπεδο της αισθητικής τους. Αν προχωρήσετε πέραν της Φωκίωνος Νέγρη (ερχόμενοι από Τενέδου) θα φτάσετε στην Κεφαλληνίας. Στη γωνία με τη Δροσοπούλου, υπάρχει μια ανακαινισμένη πολυκατοικία, χτισμένη λίγο μετά το 1930, και στην Ιθάκης 24 και Δροσοπούλου θα δείτε το κόσμημα του Κώστα Κιτσίκη. Μια άλλη πολιτισμική ανθρωπογεωγραφία της περιοχής.