Ολες οι συμπληρωμένες σειρές των εταιρειών EMI, Angel, Arkadia, Myto, Mercury, Cetra, Melodram, Naxos, ηχογραφήσεις στούντιο, αλλά και εκδόσεις από ζωντανές ηχογραφήσεις – παραστάσεις (οι λεγόμενες «πειρατικές»). Περίπου 4.000 βινύλια, 6.000 cd, πολλά βιβλία και περιοδικά, αποκόμματα εφημερίδων και αναφορές εντύπων για τη ζωή και την τέχνη της, γραμματόσημα με τη μορφή της από όλο τον κόσμο, τηλεκάρτες και μετάλλια αφιερωμένα στην ίδια, εκατοντάδες φωτογραφίες σε έντυπη και χιλιάδες σε ηλεκτρονική μορφή, προσωπικά αντικείμενα – σκουλαρίκια, κολιέ, ασημένια πουδριέρα και κραγιόν, μπουκάλι από άρωμα.
Μεγάλο μέρος της ζωής και της τέχνης της Μαρίας Κάλλας βρισκόταν αποθηκευμένο στο σπίτι του Δημήτρη Πυρομάλλη, μέσα σε προθήκες, ντουλάπια, συρτάρια που με τα χρόνια γέμιζαν όλο και περισσότερο. «Ενα δυαράκι είναι το διαμέρισμα, αλλά ήθελα η συλλογή μου να είναι τακτοποιημένη. Δεν μου άρεσε να ζω με στοίβες από βιβλία και δίσκους ακουμπισμένες στις καρέκλες, στο πάτωμα, παντού», λέει.
Ολο αυτό το αρχείο δεν συγκατοικεί πλέον με τον δημιουργό του. «Πώς νιώθετε από τότε που δωρίσατε τη συλλογή σας στην Εθνική Λυρική Σκηνή», τον ρωτώ. «Μου έχει φύγει ένα άγχος», απαντάει, «είμαι ανακουφισμένος και ήσυχος».
Ο Δημήτρης Πυρομάλλης έχει αφιερώσει δεκαετίες από τη ζωή του στη Μαρία Κάλλας. «Ηθελα να μαζέψω την τέχνη της. Δεν με ενδιέφεραν τόσο τα προσωπικά της αντικείμενα –έχω και από αυτά–, αλλά αυτό που εξέφραζε, αυτό που θα μείνει αιώνιο», εξηγεί.
Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1958. Θυμάται από αφηγήσεις της μητέρας του ότι σε ηλικία 4 ετών συνάντησε την Κάλλας με τον Ωνάση σε μια έξοδό τους στο νησί. Εκείνη τον πήρε αγκαλιά –διηγείται ο ίδιος– και τσίμπησε τα ροδαλά του μαγουλάκια. Στη μνήμη του έμεινε χαραγμένη η λάμψη της divina, και ο ενθουσιασμός του κόσμου στο πέρασμά της. Οταν τελείωσε το στρατιωτικό του, στα 20 περίπου, αποφάσισε να αναζητήσει τα ίχνη της και να γνωρίσει το πρόσωπο των αναμνήσεών του. Χωρίς να φαντάζεται τη συνέχεια, άρχισε να συγκεντρώνει ό,τι την αφορούσε, ξεκινώντας από cd και συνεχίζοντας με βινύλια, βιβλία, φωτογραφικό υλικό.
Πώς τα κατάφερε
«Αν δεν δώσεις, δεν παίρνεις», εξηγεί όταν τον ρωτάω πώς κατάφερε να συγκεντρώσει όλο αυτό το υλικό. Ηρθε σε επαφή με λέσχες συλλεκτών σε όλη την Ευρώπη, άρχισαν οι ανταλλαγές. Του τηλεφωνούσαν οι παλαιοπώλες από το Μοναστηράκι για καινούργιες παραλαβές κι έτρεχε να δει τα νέα τους αποκτήματα. Γνώρισε ανθρώπους που συνάντησαν την Κάλλας και εργάστηκαν κοντά της, κουβέντιαζαν ώρες για εκείνη.
«Εχω ακούσει τόσο πολύ τα cd της, που τα έχω εμπεδώσει και δεν μου ξεφεύγει νότα», λέει με καμάρι. Ξέρει απ’ έξω τις άριες που τραγούδησε η Κάλλας χωρίς να έχει σπουδάσει μουσική. Η αγαπημένη του είναι η τελευταία άρια από τον «Μακμπέθ» του Βέρντι.
Ξεχωρίζουν 4.000 βινύλια, 6.000 cd, πολλά βιβλία και περιοδικά, αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών, γραμματόσημα, μετάλλια αφιερωμένα στην ίδια, προσωπικά αντικείμενα.
Μου διηγείται τον τρόπο που εκείνη ξεκινούσε την ημέρα της: με έναν καφέ και ένα χυμό πορτοκάλι στην κουζίνα του σπιτιού της στο Παρίσι, μαζί με την Μπρούνα, τη βοηθό της –«πέθανε πριν από δύο χρόνια», σχολιάζει–, και τον Φερούτσιο, τον μπάτλερ της – «ζει ακόμη», προσθέτει. Οι τρεις τους διάβαζαν τις εφημερίδες και γελούσαν με τις υπερβολές που έγραφαν για τη σχέση της με τον Ωνάση. «Ηταν ένας στρατιώτης της τέχνης αυτή η γυναίκα. Τίποτε και κανένας δεν την άγγιζε εκτός από την όπερα», τονίζει ο συλλέκτης.
Στη διακοπή της συνέντευξης για μια γουλιά καφέ και τσιμπολόγημα από το άψογα στρωμένο τραπεζάκι με τα κεράσματα, τα κείμενα, τα μπισκότα και τα κουλουράκια, κοιτάζω γύρω μου και συνειδητοποιώ ότι το σπίτι είναι ακόμη αφιερωμένο στην Κάλλας, μολονότι η συλλογή έχει φύγει. Το σαλόνι και τις γυάλινες προθήκες στολίζουν εικόνες της και αναμνηστικά δίπλα σε βάζα με λουλούδια και ασημένια κηροπήγια. «Μου αρέσουν οι φωτογραφίες της από την εποχή που ήταν παχουλή, αρχές της δεκαετίας του 1950», λέει ο κ. Πυρομάλλης. «Εκείνη την περίοδο η φωνή της βρισκόταν στο ζενίθ και τραγουδούσε στο Μεξικό και στην Αργεντινή».
«Εχετε κάποια πολύ αγαπημένα κομμάτια στη συλλογή σας;» ρωτάω. «Πολλά, που τα κυνήγησα ιδιαίτερα μέχρι να αποκτήσω. Για παράδειγμα, μια συγκεκριμένη “Τραβιάτα” σε βινύλιο που ακόμη και τώρα η τιμή της δεν πέφτει κάτω από τα 500 ευρώ, ενώ φτάνει έως τις 2.000 ευρώ. Επίσης ένα βινύλιο από τα πειρατικά της Cetra το οποίο αναζητούσα επί 19 χρόνια: “Λουτσία ντι Λαμερμούρ” με τον Ντι Στέφανο και τον Φον Κάραγιαν, και στο εξώφυλλο ζωγραφισμένα γοτθικά παράθυρα. Μου αρέσουν όλα τα εξώφυλλα των “πειρατικών” βινυλίων, που διέσωσαν τη φωνή της Κάλλας στην καλύτερη εποχή της».
Μετά την πρόσφατη δωρεά στην Εθνική Λυρική Σκήνη, η συλλογή του Δημήτρη Πυρομάλλη καταγράφηκε, τεκμηριώθηκε με τη συστηματική έρευνα –εργασία χρονοβόρα και απαιτητική– και ταξινομήθηκε. «Από όλο τον θησαυρό της συλλογής Πυρομάλλη, ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν η δισκογραφία, η βιβλιογραφία και το φωτογραφικό υλικό», εξηγεί η μουσικολόγος δρ Σοφία Κομποτιάτη, συνεργάτις του θεάτρου. «Είναι τα τεκμήρια που μας βοηθούν να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε την εποχή, αλλά κυρίως την τέχνη της Μαρίας Κάλλας».
Στη δισκογραφία περιλαμβάνονται όλες οι επίσημες ηχογραφήσεις της Κάλλας, αυτές δηλαδή που πραγματοποίησε στο στούντιο, ξεκινώντας από την πρώτη πλήρη όπερα, την «Τζοκόντα» του Πονκιέλι το 1952, και κλείνοντας με την «Κάρμεν» του Μπιζέ το 1964. Περιλαμβάνονται όμως και όλες οι αρίες, τα ρεσιτάλ, οι ζωντανές εμφανίσεις της, που κυκλοφόρησαν από τις σπουδές δισκογραφικές εταιρείες της εποχής. Τα περισσότερα βινύλια έχουν εξώφυλλα ζωγραφισμένα στο χέρι, εμπεριστατωμένα ένθετα και βιογραφικά σημειώματα καλλιτεχνικών, είναι δηλαδή εκδόσεις μεγάλης καλλιτεχνικής και μουσικολογικής αξίας. Το ίδιο και η βιβλιογραφία. Στη συλλογή Πυρομάλλη περιλαμβάνονται λευκώματα, βιογραφίες, περιοδικά, προγράμματα παραστάσεων και εκδηλώσεων, πολλά στα ελληνικά, αλλά και στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά μέχρι ολλανδικά και πορτογαλικά.
Οι φωτογραφίες
Τέλος, στο φωτογραφικό υλικό εντοπίζονται χιλιάδες τεκμήρια που αποτυπώνουν τη ζωή της divina: από τα νεανικά χρόνια, τις αρχικές εμφανίσεις στη Λυρική Σκηνή στην Ελλάδα της Κατοχής, τις πρώτες εμφανίσεις στην Ιταλία, την παγκόσμια ανάδειξη στα θέατρα του κόσμου, την κοινωνική και προσωπική της ζωή έως και το τέλος.
Αυτή η μοναδική συλλογή θα ανοίξει για το ευρύ κοινό χάρη στην επετειακή έκθεση «Unboxing Callas: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ», στις 26 Νοεμβρίου. Η έκθεση εμπνέεται από προσωπικές ιστορίες, μνήμες και αρχειακά αντικείμενα της Μαρίας Κάλλας δημιουργώντας έναν συλλογικό καλλιτεχνικό απολογισμό της πορείας της. Παράλληλα, θα παρουσιάσει πρωτότυπες δημιουργίες σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένων από το σύνολο του αρχείου και ένα πρόγραμμα με εξαιρετικές συμμετοχές όπως εκείνες του Γιώργου Κουμεντάκη και του Αλέξανδρου Ευκλείδη. Την καλλιτεχνική επιμέλεια του εικαστικού προγράμματος «Unboxing Callas» έχει ο Βασίλης Ζηδιανάκης και επιστημονικός σύμβουλος είναι η Σοφία Κομποτιάτη. Η παρουσίαση θα γίνει στους χώρους της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο ΚΠΙΣΝ.