Η 75η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης (18-22 Οκτωβρίου) άρχισε να ξαναβρίσκει τον ρυθμό της μετά το σοκ της πανδημίας, υπό τη σκιά όμως του δυσμενούς διεθνούς κλίματος. Ρωσικό περίπτερο δεν υπάρχει από πέρυσι, ενώ το περίπτερο του Ισραηλινού Ινστιτούτου για την Εβραϊκή Λογοτεχνία παρέμεινε φέτος θλιβερά άδειο. Οι συστηματικοί επισκέπτες της έκθεσης θεωρούν πως το audio book αυξάνει το μερίδιό του με θεαματική ταχύτητα, ενώ ταυτόχρονα πολλαπλασιάζονται οι επιχειρήσεις που προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες στον χώρο του βιβλίου.
Ο μεγάλος πρωταγωνιστής ωστόσο υπήρξε φέτος η τεχνητή νοημοσύνη. Δεκάδες ομιλίες παρείχαν πληροφορίες για τα επιτεύγματά της, με πιο εντυπωσιακή τη δυνατότητα δημιουργίας οποιασδήποτε υπαρκτής ή ανύπαρκτης φωνής για τη χρήση της στα audio books. Και αναμένονται τεκτονικές αλλαγές στον χώρο της μετάφρασης, καθώς τα νέα προγράμματα δεν θα αποτελούν πλέον βάσεις δεδομένων στη λογική ενός λεξικού, αλλά θα τείνουν να προβλέψουν τη λέξη που ακολουθεί την προηγούμενη.
Σχεδιασμένο από τον σκηνογράφο Παύλο Θανόπουλο, το καινούργιο ελληνικό περίπτερο του υπουργείου Πολιτισμού πρόσφερε με την εποπτεία της κ. Σίσσυς Παπαθανασίου στους Ελληνες εκδότες, μεταφραστές και λογοτεχνικούς πράκτορες, που εργάστηκαν σκληρά το τετραήμερο της έκθεσης, έναν εξαιρετικά φιλόξενο καλαίσθητο χώρο για τις συναντήσεις με τους ξένους ομολόγους τους. Και παράλληλα μπήκαν οι βάσεις, έτσι ώστε να εγκαινιάσουμε την ελληνική συμμετοχή στην Εκθεση Βιβλίου του Λονδίνου.
Καθυστερήσεις
Με το ένα χέρι, όμως, χτίζουμε και με το άλλο γκρεμίζουμε. Τουλάχιστον πενήντα ξένοι εκδότες ταλαιπωρούνται για να πληρωθούν τα κονδύλια, ύψους 150.000 ευρώ, που έχουν εγκριθεί πριν από ενάμιση και ένα χρόνο στο πλαίσιο του προγράμματος «Greeklit». Η Γερμανίδα εκδότρια του οίκου Parrhesia, Katarina Wicht, ζήτησε στις 19 Μαΐου 2022 μαζί με τη μεταφράστρια Michaela Prinzinger επιχορήγηση για τη μετάφραση του μυθιστορήματος του Τηλέμαχου Κώτσια, «Σινική μελανή». Στις 7 Δεκεμβρίου 2022, ενημερώθηκε από το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ) που έχει την ευθύνη διαχείρισης του «Greeklit», ότι της χορηγήθηκε ποσό 8.000 ευρώ και έκτοτε κανείς δεν απάντησε στα επανειλημμένα μέιλ που έστειλε στις 6 Φεβρουαρίου 2023, στις 26 Ιουλίου 2023 και στις 12 Οκτωβρίου 2023.
Το ΕΙΠ έλαβε από το υπουργείο Πολιτισμού το κονδύλι των 250.000 τον Μάιο 2023 χωρίς να έχει ακόμη κατορθώσει να διανείμει στους δικαιούχους τα εγκεκριμένα ποσά. Η απάντηση που έδωσε στη σχετική ερώτηση ο πρόεδρος του ΕΙΠ, Νίκος Κούκης, ότι οι καθυστερήσεις οφείλονται στο ότι οι αιτήσεις ορισμένων ξένων εκδοτών είναι ελλιπείς, δεν καλύπτει την εύλογη απορία γιατί δεν καταβάλλονται εγκαίρως οι επιχορηγήσεις σε όσους εκδότες έχουν ολοκληρωμένες αιτήσεις.
Τουλάχιστον 50 ξένοι εκδότες δεν έχουν πληρωθεί κονδύλια που έχουν εγκριθεί για το πρόγραμμα «Greeklit» εδώ και ενάμιση χρόνο.
Το αντίστοιχο κυπριακό πρόγραμμα λειτουργεί, όπως μας πληροφορούν οι ξένοι εκδότες, με υποδειγματικό τρόπο. Και ακόμη δεν εξηγεί γιατί, για χάρη της διαφάνειας, δεν έχει αναρτηθεί στο σάιτ του «Greeklit» ο κατάλογος των εγκεκριμένων και των καταβληθεισών επιχορηγήσεων, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στο λειτουργικότατο γερμανικό Uebersetzerfonds. (Το Greeklit έχει ήδη χορηγήσει 100.000 ευρώ σε προηγούμενη φάση του.)
Δίκτυα και ακίνητα
Ο κ. Κούκης προβάλλει επίσης ως επίτευγμα την επέκταση του δικτύου του ΕΙΠ. Προς τι όμως η επέκταση όταν δεν μπορεί να φέρει εις πέρας εγκαίρως ανειλημμένες υποχρεώσεις, εξαγριώνοντας τους εγκεκριμένους δικαιούχους ξένους λήπτες (οι οποίοι είναι επιπλέον εκείνοι ανάμεσα σε άλλους, στους οποίους απευθύνεται η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, την οποία διοργανώνει το ΕΙΠ);
Το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού συστάθηκε για την προβολή του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό. Η λειτουργία του εμφανίζει προβλήματα πάνω από μία δεκαετία. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, δαπάνησε ένα απροσδιορίστου ύψους ποσό για να ανακαινίσει μέχρι κεραίας το κτιριακό συγκρότημα εντός ενός οικοδομικού τετραγώνου στο Παλαιό Ψυχικό που παραχώρησε το Ιδρυμα Μποδοσάκη στο ΥΠΠΟ. Και οργάνωσε πολυπληθείς εκδηλώσεις στους πολυτελείς κήπους του ιδρύματος άλλοτε σχετικές και άλλοτε όχι προς την αποστολή του.
Μήπως ο υφυπουργός Πολιτισμού Χρήστος Δήμας, ο οποίος επισκέφθηκε την Εκθεση Φρανκφούρτης, και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη θα πρέπει να επανεξετάσουν κατά πόσον ο τρόπος που δαπανώνται τα χρήματα του ΕΙΠ συνάδουν προς τους σκοπούς για τους οποίους συστάθηκε;
Μήπως ο θεσμός οφείλει να πάψει να δίνει βάρος στις εγκαταστάσεις του, θα πρέπει να αποκτήσει πολυπληθέστερη και δυναμικότερη ομάδα και ακόμη να εγκαταλείψει όσες εσωστρεφείς δράσεις έχει δρομολογήσει, όπως λόγου χάρη οι βιβλιοπαρουσιάσεις;