«Εχω μια εμμονή με τις ονοματοδοσίες των δρόμων», λέει πριν ξεκινήσουμε τη συζήτηση ο Φώτης Μακρής. Ενας λόγος παραπάνω να μάθει κάθε πληροφορία για τον δρόμο που έπαιξε μεγάλο ρόλο στη ζωή του, την οδό Μαυρομιχάλη. Αλλωστε οι πρώτες του δουλειές ήταν στον «Τεχνοχώρο υπό σκιάν» που ίδρυσε ο Γ. Κακλέας στις αρχές της δεκαετίας του ’90, στον ίδιο δρόμο και το θέατρο «Φούρνος», αλλά και το Studio Μαυρομιχάλη που ίδρυσε μαζί με άλλα μέλη του οργανισμού «Νέος λόγος» το 2008, αρχή της οικονομικής κρίσης.
Στη Νεάπολη Εξαρχείων στους χώρους ενός παλιού τυπογραφείου ρίζωσε το θέατρο. «Από την ώρα που το φτιάξαμε ήθελα να ανεβάσω μια παράσταση που θα εστιάσει στον Πετρόμπεη από τον οποίο πήρε το όνομά του ο δρόμος και η σκηνή μας».
Κάθε νέα πληροφορία που διάβαζε για τον οπλαρχηγό του 1821 και πολιτικό Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, αύξανε το ενδιαφέρον του. «Επιπλέον θυμόμουν παλιότερη κουβέντα μας με τον Βασίλη Παπαβασιλείου ο οποίος έλεγε ότι η βιογραφία ενός προσώπου είναι πολύ καλό όχημα για να μιλήσεις για την κοινωνία και την εποχή που έζησε. Δεν ήθελα ακριβώς μια παράσταση αγιογραφία ή απομυθοποίηση του Πετρόμπεη, όσο με όχημα την ιστορία του να μιλήσω για την εποχή που έζησε, την Ελληνική Επανάσταση και το μείζον θέμα της δολοφονίας του Καποδίστρια», εξηγεί ο ηθοποιός και σκηνοθέτης στην «Κ».
«Ηθελα να μιλήσω για την εποχή που έζησε, την Επανάσταση και το μείζον θέμα της δολοφονίας του Καποδίστρια», λέει στην «Κ» ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Φώτης Μακρής.
Τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα της Ιστορίας και το παρασκήνιο πάντα κεντρίζουν το κοινό. Ο Πετρόμπεης είναι μία απ’ αυτές τις περιπτώσεις. Στο συλλογικό υποσυνείδητο, λέει ο Φ. Μακρής, «είναι περισσότερο αρνητική η εικόνα που έχουμε γι’ αυτόν, κάτι που δεν συμβαίνει για παράδειγμα με τον ναύαρχο Μιαούλη παρότι ήταν εγκληματικό που κατέστρεψε δύο φρεγάδες της Ελλάδος το 1831 μόνο και μόνο για να εκδικηθεί τον Καποδίστρια. Ομως στον δρόμο όποιον ρωτήσετε αυτόν χαρακτηρίζουν ήρωα». Επόμενο βήμα ήταν να πείσει τον ποιητή, συγγραφέα, αρθρογράφο και αγαπητό μας συνάδελφο στην «Κ» Παντελή Μπουκάλα, ο οποίος αρχικά ήταν διστακτικός. Υστερα από πολλή μελέτη και έρευνα έγραψε το μεστό, πυκνογραμμένο και με άγνωστες πληροφορίες στο ευρύ κοινό «Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και το φάσμα των φατριών» (εκδ. Αγρα), που συν-σκηνοθέτησε ο Φώτης Μακρής με τις Στέλλα Κρούσκα και Κλεοπάτρα Τολόγκου.
Ποιος αλήθεια ήταν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης; Το γκάλοπ που ακούγεται στην παράσταση αποκαλύπτει την άγνοια πολλών. Είναι γιατί οι περισσότεροι μάθαμε την Ιστορία από τα σχολικά βιβλία με τρόπο άνευρο και ανέμπνευστο;
«Κι εγώ όσα γνώριζα ήταν από τα χρόνια του σχολείου και ομολογώ ότι σχεδόν δεν εκτιμούσα την Ελληνική Επανάσταση», παραδέχεται ο Φ. Μακρής ο οποίος με διάβασμα και έρευνα κατανόησε πολλά από εκείνη την τραυματική περίοδο. «Κι άλλοι δεν γνωρίζουν, όπως επιβεβαιώνω από τα σχόλια των θεατών με τη λήξη της παράστασης. Τα πράγματα δεν ήταν άσπρο – μαύρο, ο κακός Μαυρομιχάλης και ο καλός Καποδίστριας. Αυτό αποτυπώνεται εντονότερα στις συζητήσεις που ακολουθούν έπειτα από κάθε παράσταση με έναν διαφορετικό καλεσμένο κάθε φορά, όπως οι Θανάσης Συροπλάκης, Δημήτρης Δημητρόπουλος, Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος στις 10/11».
Σ’ αυτές τις συζητήσεις ο Παντελής Μπουκάλας είναι πάντα παρών. Και όπως σημειώνει, «ένας από τους πιο δύσκολους “κόμπους” της κληρονομιάς μας έχει το όνομα των Μαυρομιχαλαίων. Η τρανή οικογένεια είχε κάθε δικαίωμα να καυχιέται ότι δεκάδες μέλη της σκοτώθηκαν στους απελευθερωτικούς αγώνες, η ιστορία της όμως σημαδεύτηκε από τη δολοφονία του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια από τον Γεώργιο και τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, γιο και αδελφό του Πετρόμπεη».
Γνώριζε ο Πετρόμπεης για το φονικό;
Στα χρόνια που ακολούθησαν πολλοί αναρωτήθηκαν αν γνώριζε ή όχι ο Πετρόμπεης τα σχέδια των συγγενών του για το φονικό. «Οι ιστοριογραφικές υποθέσεις ποικίλλουν, όπως ποικίλλουν και για την ενδεχόμενη εμπλοκή της Γαλλίας και της Αγγλίας στον φόνο. Διαθέτουμε ωστόσο μιαν απάντηση του ίδιου του Πέτρου: «Τι μέτρον ήθελον λάβει αν ο υιός μου και ο αδελφός μου εξεμυστηρεύοντο εις εμέ την συνωμοσίαν των; Ηθελον ακούσει την φωνήν της εκδικήσεως και του αυστηρού πατριωτισμού; Ή το γήρας αυτό και η θρησκεία ήθελον με καταφέρει να λησμονήσω τον Αρχοντα διά να ελεήσω τον άνδρα; Ιδού εξέτασις βασανική δι’ εμέ», γράφει ο Π. Μπουκάλας και υπογραμμίζει ότι η απάντηση αυτή «ειλικρινής και τίμια» δόθηκε σε χρόνο ιστορικά και συναισθηματικά ουδέτερο: «Γράφτηκε τον Δεκέμβριο του 1842, όταν η υπόληψη της μαυρομιχαλαίικης οικογένειας είχε αποκατασταθεί, και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νέα Ημέρα της Τεργέστης στις 28 Μαρτίου 1903».
Στην παράσταση ο πρωταγωνιστής ερμηνεύει τον μονόλογο του Πετρόμπεη που σμίγει με τη βοήθεια της μυθοπλασίας με εκείνον του ιταλοσπουδαγμένου γιατρού και αγωνιστή Απόστολου Μαυρογένη, της οικογένειας των Μαυρομιχαλαίων. Γιατί το ανέβασμα δεν έγινε στην 200ή επέτειο αλλά δύο χρόνια μετά; «Δεν ήθελα να λάβω μέρος στη φιέστα. Εμείς επιχειρήσαμε μέσα από την ιστορία του Πετρόμπεη να μιλήσουμε και για τον τρόπο που χειριστήκαμε την Επανάσταση, τους εμφυλίους τότε, αλλά και τον τρόπο που λειτουργήσαμε μετά».
«Εδωσε 49 νεκρούς»
Εδώ δεν εξιδανικεύονται πρόσωπα και καταστάσεις. Ο Παντελής Μπουκάλας έχει επισημάνει ότι το θέατρο και η λογοτεχνία «είναι τέχνη της απορίας και των ερωτημάτων, όχι των τελεσίδικων απαντήσεων και μάλιστα σε ζητήματα για τα οποία η ιστοριογραφία δεν συμφωνεί στις προσεγγίσεις και τα συμπεράσματά της». Από την πλευρά του, ο Φ. Μακρής τονίζει ότι «οι θεατές κατανοούν τη θέση του Πετρόμπεη. Ενας άνθρωπος που έδωσε 49 νεκρούς Μαυρομιχάληδες».
«Οι ιστοριογραφικές υποθέσεις ποικίλλουν, όπως ποικίλλουν και για την ενδεχόμενη εμπλοκή της Γαλλίας και της Αγγλίας στον φόνο», σημειώνει ο Παντελής Μπουκάλας.
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης κάθε εβδομάδα εκτός από το έργο «Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και το φάσμα των φατριών», παίζει και σε εκείνο του Χανς Φάλαντα «Ο καθένας πεθαίνει μόνος του» και στο «Κιβώτιο» του Αρη Αλεξάνδρου για όγδοη χρονιά! Θαυμάζει κανείς το Studio Μαυρομιχάλη των 85 θέσεων που άντεξε κρίσεις στις οποίες λύγισαν ιστορικές σκηνές. «Αυτό που είναι να επιβιώσει, θα επιβιώσει», απαντά ο ηθοποιός και σκηνοθέτης. Οσο για την υπερβολή της εποχής, σημειώνει ότι «στις 2.000 παραστάσεις που ανεβαίνουν οι 1.500 είναι για πέταμα. Υπάρχει προχειρότητα που δυστυχώς δεν αντιλαμβάνεται το κοινό».
Ο ίδιος παίζει στην τηλεόραση και διδάσκει στη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Και παρά τις δυσκολίες του κόσμου του θεάτρου δεν μετάνιωσε ποτέ που άφησε την επιστήμη που σπούδασε, τα μαθηματικά. Θυμάται την ερασιτεχνική ομάδα που ίδρυσε με φίλους στα Γιάννενα και ας μην είχε πάει ποτέ σε θέατρο. «Από τότε δεν ξανακοίταξα ποτέ πίσω. Τι θα ήμουν σήμερα, όπως λέω σε φίλους, ένας λυκειάρχης;».