Σχεδόν κάθε προσφυγικός δήμος έχει και μια οδό Βρυούλων. Οι έχοντες καταγωγή από τα Βουρλά, οι Βουρλιώτες, αντιδρούν. Προτείνουν, εφόσον είναι πλέον δύσκολο να αντικατασταθεί μια ονομασία που έχει γίνει συνήθεια, να προστεθεί από κάτω η επεξήγηση: Οδός Βουρλών. Τα Βουρλά της Μικράς Ασίας.
Στον Βύρωνα, η εκεί οδός Βρυούλων είναι μακρύς δρόμος με ανάκατα παλιά σπίτια, όσα απέμειναν, και πολυώροφες πολυκατοικίες, άλλες καλές, άλλες όχι. Κοντά στη γωνία με την οδό Ολυμπιάδος, έχουν διασωθεί μερικά προπολεμικά σπίτια. Eνα-δυο είναι συγκινητικά φροντισμένα. Αλλά ο κανόνας είναι η εγκατάλειψη. Σημείωσα το μονώροφο στην οδό Ολυμπιάδος 33, για να δω αν θα υπάρχει σε λίγο καιρό. Από την εξώθυρα μπορεί κανείς να δει το εσωτερικό. Πολύφυλλες πόρτες, μια βιεννέζικη καρέκλα, φως στο βάθος του διαδρόμου…
Αλλά, ακριβώς στη γωνία Βρυούλων 11 και Ολυμπιάδος, αξίζει να σταθεί κανείς. Εκεί, στέκει ένα διώροφο, παλιό τόσο όσο και η μνήμη του Βύρωνα. Στο πλάι, επί της Βρυούλων, ακουμπάει σε ένα άλλο παλιό σπίτι –όλα κλειστά και έρημα– το οποίο έχει μια ωραία εξώθυρα, με αρ ντεκό σχέδιο. Είναι μια παραλλαγή της «παγωμένης κρήνης», νερά που αναβλύζουν, ένα από τα προσφιλή θέματα της αρ ντεκό. Απαντάται παντού, στην Κυψέλη, στο Κουκάκι, στου Μακρυγιάννη, στο Παγκράτι. Εκδοχές ενός κοινού μοτίβου. Εδώ, έχει ενδιαφέρον ότι το σχέδιο επαναλαμβάνεται στον φεγγίτη πάνω από το υπέρθυρο.
Μια μοναδική ατμόσφαιρα σύμμειξης του αστικού με το προσφυγικό στοιχείο, διάχυτη στους δρόμους του Βύρωνα. Oμως, το γωνιακό σπίτι στην οδό Βρυούλων 11 και Ολυμπιάδος έχει μια γοητευτική ιδιαιτερότητα. Είναι σε γωνία προβολής, και ο μάστορας που το έχτισε εκμεταλλεύθηκε αυτήν την προνομιούχο θέση και έδωσε στο σπίτι έναν αέρα επιβολής, μια συγκρατημένη μεγαλοπρέπεια με πέτρες, πλίνθους, σιδηροδοκούς και μπετόν. Eνα μείγμα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την ιστορία όχι μόνο του Βύρωνα, αλλά και της Αθήνας του Μεσοπολέμου.
Οι τοίχοι έχουν αυτήν την ωραία, πατιναρισμένη ώχρα με εμφανή λιθοδομή (προορισμένη να είναι διακριτικά εμφανής και αυτό φαίνεται από την επιμελημένη, γεωμετρική διάταξη των λίθων). Και τα γαλλικά παραθυρόφυλλα είναι ταιριαστά, σε ένα χρώμα σκουριάς και μουστάρδας. Θέρμη αναβλύζει από τη γη του Βύρωνα. Ενα θέαμα με υγρασία στη σκόνη του χρόνου.
Ατυχώς, αυτό το σπίτι έχει εγκαταλειφθεί. Και είναι κρίμα, καθώς πέραν των όσων έχουν ήδη περιγραφεί, το σπίτι αυτό φέρει κειμήλια της τοπικής ιστορίας. Ολο το ισόγειο ήταν κατάστημα. Εκεί, βρισκόταν το Παντοπωλείον του Χρ. Λιανόπουλου. Εκεί, μπορούσε η γειτονιά να προμηθευτεί όλα τα αναγκαία, τα «εδώδιμα και αποικιακά». Ολες τις πληροφορίες μάς τις παρέχουν οι σωζόμενες επιγραφές, όλες δείγματα λαϊκής τέχνης, αυθεντικής και ανόθευτης γραφής του αστικού πολιτισμού του Βύρωνα.
Οι επιγραφές, μισοσβησμένες αλλά ευανάγνωστες, είναι εκεί. Για πόσο ακόμη, άγνωστο… Το Μουσείο της Πόλης του Βύρωνα, όταν ετοιμαστεί, θα μπορούσε να διασώζει αυτά τα πολύτιμα τεκμήρια ιστορίας. Τις επιγραφές, τα κιγκλιδώματα, τις εξώθυρες, τους σοβάδες σε αποτοίχιση, τα ποδόμακτρα. Εφόσον η μοίρα των παλιών σπιτιών της Αθήνας είναι να αφανιστούν, έτσι όπως έχουν μείνει αβοήθητα και χωρίς στήριξη προς όποιους ιδιοκτήτες επιθυμούν να τα συντηρήσουν…
Το ένα μετά το άλλο πέφτουν. Είναι το νέο κύμα κατεδαφίσεων στις γειτονιές, σε ιστορικές και σε νεότερες συνοικίες. Στον Βύρωνα έχουν μείνει κάποια σπίτια, αλλά για όσους έχουν μνήμες ακόμη και από τη δεκαετία του ’90, για να μην πάμε στο 1970, η εξάλειψη της ιστορικής μνήμης είναι σαρωτική.
