ΓΙΟΝ ΜΠΙΛΜΠΑΟ
Τέκνα, Γονείς και Χιμπατζήδες
μτφρ. Ασπασία Καμπύλη
εκδ. Carnivora, σελ. 192
Σαν ένα περίτεχνο παζλ που γεμίζει κομμάτι κομμάτι μπροστά στα μάτια σου, μα που εσύ το κοιτούσες όση ώρα στηνόταν από την ανάποδη, το σύντομο αυτό μυθιστόρημα του Γιον Μπιλμπάο αποκαλύπτεται σε όλες του τις άγριες διαστάσεις με έναν αιφνιδιαστικό τρόπο, και μόνον όταν πια είναι πολύ αργά για να προφυλαχτούμε. Εντυπωσιακή κατασκευή, μια κεντημένη ψηφίδα την ψηφίδα πλοκή, αξέχαστες στιγμές κορύφωσης, μια πρόζα χωρίς καθόλου κενά που μέχρι το τέλος δεν αφήνει στιγμές ανάπαυλας ή εφησυχασμού στον αναγνώστη, και ένα υγρό, ασφυκτικό περιβάλλον που σε κρατάει εγκλωβισμένο πολύ περισσότερη ώρα αφότου το τελειώσεις.
Το ίδιο περιβάλλον κρατάει κατ’ ανάγκην κοντά και τους πρωταγωνιστές του δράματος σε αυτό το ραντεβού τους με τη μοίρα. Βρισκόμαστε σε μια τουριστική περιοχή του Μεξικού, μια μέρα προτού ξεσπάσει ένας τροπικός τυφώνας. Οι επισκέπτες θα διοχετευτούν εσπευσμένα στην πλησιέστερη πόλη για να προφυλαχτούν, οι δρόμοι θα πλημμυρίσουν αυτοκίνητα και λεωφορεία, ο δε κύριος ήρωας του βιβλίου –ένας μηχανικός που σαν απόφοιτος της σχολής του φαινόταν να έχει μια πολλά υποσχόμενη καριέρα μπροστά του, μα που τώρα, στη μέση ηλικία, δεν είναι παρά ο καταθλιπτικός ιδιοκτήτης μιας ετοιμοθάνατης εταιρείας κλιματιστικών– θα αποκοπεί από την οικογένειά του.
Βρίσκεται εκεί, μαζί με τη σύζυγο και την έφηβη, απόμακρη κόρη του, για να παραστεί στον δεύτερο γάμο του αυταρχικού, άξεστου πεθερού του, από τον οποίο είναι οικονομικά εξαρτημένος. Ο ίδιος ασφυκτιά στον ειδυλλιακό εκείνο τόπο για μια σειρά από λόγους, αλλά κυρίως γιατί περιμένει ένα, κάτι παραπάνω από απλώς κρίσιμο, επαγγελματικό τηλεφώνημα από την Ισπανία.
Καθώς μένει μόνος ψάχνοντας για καταφύγιο, και αφού πάρει μέρος σε ένα αυτοκινητικό ατύχημα που θα προσπαθήσει να κρύψει και να ξεχάσει, θα βρεθεί ξαφνικά πρόσωπο με πρόσωπο με τον άνθρωπο στον οποίο έχει φορτώσει όλα αυτά τα χρόνια, από την αποφοίτησή του και μετά, το σύνολο των ατυχιών της ζωής του, της κακοδαιμονίας που δεν τον αφήνει να σηκώσει κεφάλι. Είναι ένας πρώην καθηγητής του, διαβόητος για την αλαζονεία και τη σκληράδα του, συνταξιούχος πια, μαζί με την ανάπηρη γυναίκα του. Οι δυο τους ψάχνουν απεγνωσμένα και αυτοί καταφύγιο, αλλά και έναν τρόπο να επικοινωνήσουν με τον γιο τους που έπαθε ένα τρομερό ατύχημα σε μιαν άλλη χώρα.
Πέντε άνθρωποι βρίσκονται σε έναν κλειστό, βρωμερό χώρο για να προφυλαχθούν από μια καταιγίδα· όσα ακολουθήσουν θα τους συντρίψουν.
Οσα ακολουθήσουν όταν οι τρεις τους –ηθικά ασαφείς, σκιώδεις, αναξιόπιστοι– θα βρεθούν σε κλειστό χώρο μαζί, ένα βρωμερό, ετοιμόρροπο παράπηγμα, ενώ η φύση απ’ έξω είναι έτοιμη να ξεσπάσει τη μανία της, και ειδικά όταν στην ομάδα τους προστεθεί ένα ακόμη παράξενο ζευγάρι, είναι σκληρά, αναπάντεχα και οριακά. Αλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, κανείς τους δεν θα μείνει αλώβητος. Ο τυφώνας θα τους συντρίψει πράγματι, αλλά θα είναι ένας τυφώνας δικός τους, ανθρώπινος, και όλο τρόμο.
Ο Γιον Μπιλμπάο γεννήθηκε στο πριγκιπάτο των Αστουριών της Ισπανίας το 1972 και θεωρείται ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του. Εχει γραφτεί πως «το κύριο χαρακτηριστικό της πρόζας του είναι η διάχυτη αίσθηση ανησυχίας, ένα είδος απειλητικής γαλήνης προτού ξεσπάσει η καταιγίδα». Στους «Χιμπατζήδες» συμβαίνει ακριβώς αυτό, ενώ η καταιγίδα που πράγματι ξεσπάει στο τέλος δεν δικαιολογεί μόνο την ανησυχία μας, αλλά την αυξάνει κατακόρυφα.
Το πυκνογραμμένο, δυσοίωνο αυτό μυθιστόρημα με την πέρα για πέρα απρόβλεπτη εξέλιξη, μια συναρπαστική άσκηση δεξιοτεχνίας και εκδίκησης με αφηγηματική δομή από την οποία δεν περισσεύει τίποτε και που θα θυμίσει σε πολλούς τον Αντόλφο Μπιόι Κασάρες, μετέφρασε –όπως και όλα τα βιβλία του εκδοτικού οίκου της– με άνεση και αποτελεσματικότητα η πολύ έμπειρη Ασπασία Καμπύλη.
Eκδόσεις που ξεχωρίζουν
Η Carnivora μας προσφέρει μια σειρά από ισπανόφωνα νουάρ μυθιστορήματα επιλεγμένα με προσοχή και εξαιρετική εποπτεία του χώρου, σε πολύ καλά επιμελημένες εκδόσεις, που ξεχωρίζουν για τις τυποτεχνικές αρετές τους, τη βιβλιοδεσία τους και τα χαρακτηριστικά τους εξώφυλλα. Ανάμεσά τους, σημειώνουμε τα δύο βιβλία της Κλαούδια Πινιέιρο (γενν. 1960), της τρίτης πιο μεταφρασμένης συγγραφέως της Αργεντινής μετά τον Μπόρχες και τον Κορτάσαρ, «Δικιά σου για πάντα» (176 σελίδες, 2023) και «Η Ελενα ξέρει» (172 σελίδες, 2021). Η κινηματογραφική μεταφορά του τελευταίου, που βρέθηκε στη βραχεία λίστα για το διεθνές βραβείο Booker του 2022, προβάλλεται από το Netflix.