WILLA CATHER
Η Αν-τόνια μου
μτφρ. Κερασία Σαμαρά
εκδ. Gutenberg, 2023, σελ. 408
Η Αγρια Δύση όπως την έχουμε στο μυαλό μας, με την επίρρωση του κινηματογράφου, αλλά και των βιβλίων της εποχής, είναι ένας τόπος σκληρός, αδάμαστος, γεμάτος κινδύνους. Ταυτίζεται με την περιπέτεια, το κυνήγι του χρυσού, την κυριαρχία επί των Ινδιάνων και την τραχύτητα των ανθρώπων. Ακόμη και στις μέρες μας η πατριωτική καρδιά του μέσου Αμερικανού χτυπάει μεθυστικά στο άκουσμα των μύθων που συγκροτούν τούτο τον –εν πολλοίς– ψευδαισθησιακό τόπο.
Σε αντίθεση με όλα αυτά τα κλισέ, η Γουίλα Κάθερ, μια εμβληματική λογοτεχνική μορφή του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού (σ.σ.: έλαβε το βραβείο Πούλιτζερ μεταξύ άλλων βραβείων), στο μυθιστόρημά της «Η Αν-τόνια μου» (εκδ. Gutenberg) εμφανίζει την Αγρια Δύση δίχως το βαρύ πέπλο της αγριότητας.
Το βιβλίο ακολουθεί την ιστορία της Αν-τόνια Σιμερντά, μιας μετανάστριας από τη Βοημία, που μαζί με την οικογένειά της έφθασε στα λιβάδια της Νεμπράσκα με σκοπό να φτιάξει τη ζωή της από την αρχή.
Τις περιπέτειες της νεαρής μάς τις διηγείται ο παιδικός της φίλος, Τζιμ Μπέρντεν, ο οποίος μεγάλος πια και δικηγόρος στο επάγγελμα αναθυμάται την εποχή που χρειάστηκε να ζήσει στην ίδια περιοχή με τον παππού και τη γιαγιά του μετά τον θάνατο των γονιών του.
Μέσα από τα μάτια του Τζιμ (γράφει ως μεγάλος, αλλά αποτυπώνει τις σκέψεις ενός νιόβγαλτου) αναπλάθεται η ζωή της πρωταγωνίστριας, ενώ δίδεται και μια συνολική εικόνα της αμερικανικής επαρχίας, που υποδέχθηκε τους πρώτους μετανάστες πιονέρους. Δεν έχουμε να κάνουμε μ’ ένα ειδυλλιακό περιβάλλον, ωστόσο είναι φανερό πως η Κάθερ, με όχημα τον ρεαλισμό και τη ρομαντική οπτική της, μας παρουσιάζει έναν τόπο από τον οποίο λείπουν –ή έστω αποσιωπώνται– οι αιχμηρές γωνίες, ο συσσωρευμένος πόνος, οι κακουχίες και ο ρατσισμός.
Ακόμη και τα δύσκολα γυρίσματα της μοίρας, όπως η αυτοκτονία του πατέρα της Αν-τόνια, καταγράφεται από την Κάθερ σαν ένα φτερούγισμα μέσα στην αχανή θωπεία της φύσης.
Το βιβλίο είναι ένας απροσποίητος ύμνος στη μαγεία της φύσης, σε σημείο που οι λεπταίσθητες περιγραφές των δένδρων, του ήλιου, του χιονιού ή ακόμη και του χώματος να μεταφέρονται με τόση ένταση και γλαφυρότητα, που σε υποβάλλουν και σου μεταφέρουν κύματα συγκίνησης.
Η ζωή της πρωταγωνίστριας στην αμερικανική επαρχία την εποχή που φθάνουν οι πρώτοι πιονέροι.
Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο σε απλή γλώσσα και με ευδιάκριτη τη συναισθηματική του ώθηση. Οι ήρωες της Κάθερ, κυρίως η Αν-τόνια, είναι γεννήματα του τρόπου που αντιμετωπίζει η συγγραφέας τη ζωή. Ως εκ τούτου είναι μοναδικοί, απέχουν αρκετά από το όποιο στυλιζάρισμα και σου εντυπώνονται με την καθαρότητά τους.
Η Αν-τόνια απεικονίζεται στο βιβλίο ως ένας αποφασιστικός χαρακτήρας γεμάτος θάρρος και εξυπνάδα. Είναι απλή, αλλά και απρόβλεπτη. Είναι πολύπλοκη, αλλά και επιθυμητή. Μπορεί στο τέλος να σου αφήνει μια σειρά ερωτηματικών για τις αποφάσεις που πήρε στη ζωή της, εντούτοις δεν γίνεται να μην αισθανθείς ότι η πολυπλοκότητά της δεν υπήρξε ποτέ μονότονη.
Συνολικά, το βιβλίο είναι ένας ύμνος για τους αγώνες και τις προσπάθειες των μεταναστών σε μια νέα γη. Η αποτύπωση εκείνης της εποχής γίνεται από την Κάθερ με ειλικρινή τρόπο. Παρακολουθεί τις γυναίκες που εργάζονται τόσο σκληρά όσο και οι άνδρες, τους αγώνες τους κατά τη διάρκεια του σκληρού χειμώνα να κουλουριάζονται στα χαμόσπιτά τους και το γλωσσικό εμπόδιο που για καιρό λειτούργησε ανασχετικά στην εκπλήρωση των ονείρων τους. Από την άλλη πλευρά, το βιβλίο προσφέρει επίσης μια εικόνα εορτασμού για τις επιτυχίες των μεταναστών, που παρά το προβλήματα επέμειναν να ζήσουν σε μια ξένη χώρα και να κάνουν πράξη τα θέλω τους. Είναι μια γνήσια σκιαγράφηση των γενναίων ψυχών που πολέμησαν για την επιβίωση σε μια χώρα που τους πρόσφερε άπειρες δυνατότητες.
Η Αν-τόνια της Κάθερ είναι ένα τυπικό δείγμα κοριτσιού της Ευρώπης, που παρά τις δυσκολίες που βρήκε στο διάβα της κατάφερε με το αυθόρμητο σθένος της να διαγράψει έναν κύκλο ζωής που δεν γνώρισε οδύνη και ανυπέρβλητο πόνο. Να ήταν αυτή, άραγε, η πραγματικότητα των γυναικών της εποχής; Αν κρίνουμε από άλλες λογοτεχνικές εικόνες, μάλλον όχι. Ωστόσο, ποιος είπε πως πρέπει να στεκόμαστε μόνο στην τραχιά πλευρά των πραγμάτων κι όχι στο ελαφρύ υφάδι τους; Η μετάφραση ανήκει στην Κερασία Σαμαρά.